مروری بر ۱۰ فیلم برترِ ویم وندرس Wim Wenders به بهانه تولدش

ویم وندرس (ارنست ویلهلم وندرس) Ernst Wilhelm “Wim” Wenders کارگردان، عکاس، نویسنده و تهیه‌کننده آلمانی جاده طولانی و پیچیده‌ای را تاکنون پیموده است. زمانی که اولین فیلم خود «تابستان در شهر» Summer in the City را ساخت تنها 25 سال سن داشت و از آن زمان تاکنون چه مسیر طولانی‌ای آمده است.
در طول این مسیر ما شاهد تصاویر، کلمات و صداهای او بوده‌ایم. یک عکاس، نقاش، مشاهده کننده، کاشف، داستان‌سرا، گردآورنده و نقشه‌کش.
سفر با ویم وندرس به ما اجازه می‌دهد که دنیای جدیدی را ببینیم. دنیایی که شامل هنر او می‌شود؛ و در حالی که همه پرتره‌های که او به تصویر می‌کشد مردم را نشان نمی‌دهد، حسی از انسانیت در آن‌ها وجود دارد که همه ما می‌توانیم احساس کنیم که بخشی از آن هستیم.
اینگمار برگمان Ingmar Bergman درباره شگفتی و ناشناختگی سکوت می‌گوید. ساخته‌های وندرس باعث فهم و رسوخ سکوت می‌شود و به همچنین اگر ما در طول این سفر گم شویم موسیقیِ او ما را به مسیر بازمی‌گرداند. ما مشتاقانه به آنچه تاکنون ارائه داده نگریستیم و منتظر آنچه در آینده خواهد آمد هستیم.

“یک کارگردان که بیشتر نقاش است تا عکاس، بیشتر شاعر است تا داستان‌سرا و بیشتر فیلم‌ساز است تا نمایشنامه‌نویس… کسی که فیلم‌هایش مدت‌ها پس از ترک سینما در ذهنتان باقی می‌ماند 

        بونو

10ـ ترس دروازه‌بان از ضربه پنالتی 1972 The Goalkeeper’s Fear Of The Penaltyویم وندرس در دومین فیلم بلند خود به‌طور قطع رویکردی ضد روان‌شناختی دارد. برخلاف آنچه از عنوان فیلم برمی‌آید، «ترس دروازه بان از ضربه پنالتی»، این فیلم ربط ناچیزی با فوتبال دارد و بیشتر مشاهده‌ی دقیق شخصت است. حتی زمانی که دروازه بان که شخصیت اصلی داستان است به‌طور تصادفی زنی را می‌کشد، او و به شکل بسط یافته آن، فیلم، به شکل غیرقابل توضیحی آرام و بدون کُنش باقی می‌ماند.
نتیجه تقریباً شبیه فیلم تریلری درباره مردی در حال فرار است که بخش تریلر آن را حذف کرده باشند و مشاهده دقیق طبیعت انسان را جایگزین آن کرده باشند. این‌طور به نظر می‌رسد که فیلم بیشتر به فرهنگ محلی و به خصوص نفوذ فرهنگ آمریکا در دورنمای آلمان علاقه‌مند‌است تا نقب زدن به عمق روان یک ورزشکار/ قاتل.
9ـ سلاطین جاده 1976 Kings of the Roadیک تعمیرکار پروژکتور و یک مرد افسرده‌ی در آستانه خودکشی در امتداد مرز آلمان غربی و شرقی سفر می‌کنند. جاده بی‌پایان به آن‌ها کمک می‌کند تا سفری کند به هویت خود و انگیزه‌های زندگی و این منشأ فلسفی می‌شود که شخصیت آن‌ها را توسعه می‌دهد. این سفر به همچنین مطالعه‌ای می‌شود درباره زنان و فقدانشان، فرهنگ آمریکایی و سینما.
این فیلم مانند یک رانندگی بسیار طولانی است؛ هیچ صحنه‌ای وجود ندارد که بتوان آن را از فیلم حذف کرد چون وندرس می‌خواهد ما حس خلأ محیط اطراف و خلأ درون شخصیت‌ها را درک کنیم.
8ـ آذرخش بر آب 1980 Nick’s Film: Lighting Over Waterوندرس با این فیلم با یکی از قهرمانانش، کارگردان فیلم «شورش بی‌دلیل» Rebel Without A Cause، نیک ری خداحافظی می‌کند. این فیلمی درباره نوستالژی، دوستی، ادای احترام و بالاتر از همه این‌ها مرگ است.
تشخیص داده شده بود که رِی به سرطانی کشنده مبتلا است اما او نمی‌خواست روزهای آخر زندگی‌اش را در بیمارستان سپری کند؛ بنابراین او وقت خود را با دوستان نزدیکش در آپارتمانی در نیویورک می‌گذراند؛ اینجا جایی بود که وندرس او را در پروژه نهایی‌اش بکار گرفت. پروژه‌ای که تبدیل به همکاری نزدیکی در رویارویی با مرگ شد. این فیلم از ساعت‌های پایانی زندگی نیک شروع می‌شود و به رویارویِ وندرس با از دست دادن استادش تبدیل می‌شود.
7ـ پینا 2011 Pina

“برقص، برقص، در غیر این صورت از دست می‌رویم “. وندرس با این فیلم تجلیلی می‌کند از پینا بوش، یکی از مهم‌ترین طراحان رقص 40 سال اخیر. ما شاهد رقص گروه رقاصان او هستیم که برخی از معرف‌ترین کارهای او را اجرا می‌کنند. این تصاویر به زیبای با تکنیک 3-دی فیلم‌برداری شده.
فیلم به یک تجربه خالص از حواس تبدیل شده است؛ عناصر موجود در کاریوگرافی های پینا که با رویکرد منحصر به فرد دوربین وندرس ترکیب‌شده است. به نظر می‌رسد که دغدغه‌های وندرس در فیلم‌های داستانی و مستندهایش ماهیت موسیقی را گسترش داده و اکنون در این فیلم حتی فراتر از قبل می‌رود؛ چیزی که قبلاً یک طغیان یا یک هویت بود، اکنون تبدیل به راهی برای شناختن زندگی شده است.
6ـ دوست آمریکایی 1977 The American Friendدنیس هاپر نقش یک مهاجر آمریکایی در آلمان را بازی می‌کند که یک قاب‌ساز آلمانی با بیماری کشنده را متقاعد به ارتکاب قتل می‌کند. این فیلم هم دوباره تمثیلی از رابطه بین آمریکا و اروپا است. کاراکترها رابطه‌ای را ابتدا مبتنی بر ترس و سپس حسادت و درنهایت دوستی بنا می‌کنند.
این فیلم درباره رابطه همزیست گونه اما مشکل‌دار روابط فرهنگی بین آمریکا و اروپا سخن می‌گوید. بر اساس رمانی از پاتریشیا هایسمیت “بازی ریپلی “، این یک بهانه بی‌نقص برای ساخت یک تریلر آلمانی با کاراکتر آمریکایی است.
5ـ آلیس در شهرها 1974  Alice In The Citiesاین فیلم که اقتباس آزادی از رمان پتر هاندکه “وداع طولانی “ است، اولین فیلم از تریلوژی جاده‌ای وندرس است که در آن‌ها با پرسش‌های اصلی فلسفی خود مواجه می‌شود. در کنار «سلاطین جاده» و «حرکت اشتباه» False Movement، این سه فیلم جاده‌ای موضوعاتی چون هویت، پوچی و هدف را دربر می‌گیرند.
در این فیلم یک رمان‌نویس شکست‌خورده مجبور می‌شود تا با دختر کوچک زنی که تنها یک روز را با او گذرانده سفر کند و او را به آمستردام برساند، جایی که آن زن قرار است آن‌ها را ملاقات کند. دختر کوچک و مرد بالغ همچون دو قطب عمل می‌کنند؛ یکی نماینده‌ی واقعیت و دیگری نماینده دنیای خیال.
4ـ کلوپ اجتماعیِ بوئنا ویستا 1999 Buena Vista Social Clubیکی از موفق‌ترین فیلم‌های مستند تمام دوران (در زمان پخشش) و اولین فیلم وندرس که نامزد دریافت اسکار شد. «کلوپ اجتماعیِ بوئنا ویستا» همیشه یک لذت عمیق بوده است. وندرس دوست گیتاریست افسانه‌ای رای کودِر بود. آن‌ها از زمانی که کودر برای فیلم «پاریس تگزاس» آهنگ‌سازی کرد باهم دوست شدند. زمانی که کودِر تصمیم گرفت تا موزیسین‌های کوبایی افسانه‌ای را که پس از روی کار آمدن کاسترو فراموش شده بودند را دورهم جمع کند و با آن‌ها یک تور برگزار کند، وندرس آنجا بود تا هر قدم این کار را ثبت کند. البته وندرس مثل همیشه بیشتر علاقه‌مند مردم و مکان‌ها بود تا خود موسیقی.
این یک فیلم کنسرتی نیست که شاید کمی برای عاشقان موسیقی خسته‌کننده باشد اما برای بقیه مردم بسیار سرگرم‌کننده است. وندرس یکی از بزرگ‌ترین مستندسازان درباره‌ی مکان‌هاست و این فیلم به او فرصت داد تا هاوانا را پرشورانه به تصویر بکشد.
3ـ وضعیت چیزها 1982 The State Of Thingsوندرس به دیدن صحنه فیلم‌برداری فیلم «قلمرو» Le Territorie به کارگردانی رائول روئیز  Raul Ruizدر شهر سیناترایِ پرتغال رفته بود. آنجا او افراد سازنده فیلم را دید که باوجود مشکلات اقتصادی در آرامش کار می‌کردند.
هیچ پولی در کار نبود اما عجله‌ای هم نداشتند؛ برخلاف فیلم‌برداری در آمریکا. او به نوعی تیمِ روئیز را قانع کرد که برای ساخت فیلم دیگری همان‌جا بمانند و آن‌ها به این ترتیب «وضعیت چیزها» را ساختند. این فیلم درباره تیمِ فیلم‌سازی‌ای است که در پرتغال مانده‌اند تا بی‌هیچ منفی‌بافی به فیلم‌برداری ادامه دهند. فیلم مطالعه‌ای درباره خلایقت شخصیتی و بحران سینمایِ مستقل است. این تیم شامل راجر کورمن Roger Corman (کارگردان، هنرپیشه، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده آمریکایی) و ساموئل فولر Samuel Fuller (فیلم‌نامه‌نویس، رمان‌نویس و کارگردان آمریکایی) می‌شد.
2ـ پاریس تگزاس 1984 Paris, Texasمردی در وسط صحرا ظاهر می‌شود. او دچار روان گسیختی است و در وضعیتی “کودکانه ” به سر می‌برد. در جستجویِ زنی است، همسرش. تگزاس نسخه مینیاتوریِ آمریکاست. مرد می‌خواهد خود را از نو بسازد؛ یک چیز گم‌شده که او را کامل می‌کند و آن همسرش است. او پناهگاه خود را در صحرا یافته و همسرش پناهگاه را در یک کلوپ زیرزمینی. هر دو از جامعه بیگانه شدند و از هرگونه ارتباطی با واقعیت دورند؛ اما این دو مسیر خود را برای بازگشت به یکدیگر در نقطه آغاز میابند.
یک کارگردان آلمانی با “نگاهی اروپایی ” منظره‌ای شگفت‌انگیز را برای کاراکترهای تنهایش میابد. نوای گیتار رای کودر به ما مسیری به جهانی را نشان می‌دهد که در آن بیابان تنها به بزرگی فاصله‌ی این دو انسان است و آنجا، مردی ظاهر می‌شود.
1ـ بهشت بر فراز برلین (بال‌های اشتیاق) 1987 Wings Of Desireوندرس دنبال بهانه‌ای می‌گشت تا آزادانه میان خیابان‌های برلین سرگردان شود. داستانی که در ذهنش قرار بود درباره‌ی دو سارق باشد اما درنهایت تبدیل به داستان دو فرشته شد که دنبال معنای انسان بودند می‌گشتند. این سفر جاده‌ای درون موجودیت انسان رخ می‌دهد؛ از طریق مونولوگ های درونی انسان‌ها ما روح واحدِ شهری را کشف می‌کنیم که توسط یک دیوار از هم جداشده و جامعه‌ای که خود و محیط اطرافش را از نو می‌سازد.
فیلم‌برداری رؤیاگونه هنری آلکان و فیلم‌نامه شاعرانه‌ی پتر هاندکه روح فیلم را شکل داده است. “تقدیم به تمام فرشتگان سابق؛ اما به خصوص به یاسوجیرو، فرانسوا و آندره “. این اسم‌ها اشاره ایست به همکاران فیلم‌سازش یاسوجیرو اُزو Yasujirō Ozu، فرانسوا تروفو François Truffaut و آندره تارکوفسکی Andrei Tarkovsky.
همچنین بخوانید:
بررسی فیلم‌های گیرمو دل تورو از بدترین تا بهترین

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.