آرامگاه سعدی ؛ آرامشی از دل بوستان و گلستان

مشاهیر و بزرگان در هر سرزمینی مایه مباهات و فخر ملت خود هستند ، زمانی که در قید حیاتند راهنما و الهام بخش و زمانی که دار فانی را وداع می گویند نیز خاک مزارشان توتیای چشم عاشقان و آثارشان راهگشای اندیشمندان است . #سعدی شیرازی شاعر و نویسنده قرن هفتم ( در سال 606 ﻫ.ق در شیراز زاده شد و در 695 ﻫ.ق در همان شهر درگذشت) که اهل ادب به او لقب استاد سخن ، شیخ اجل را داده اند .

شیخ اجل را در خانقاه خود در دامنه کوه فهندژ شیراز به خاک سپردند و امروز یکی از مهمترین مکان های دیدنی شهر #شیراز برای گردشگران ایرانی و خارجی است .

همراه با کارناوال به خانه ابدی سعدی شیرازی برویم.

میهمان آرامگاه سعدی

سعدی میزبان مهربانی است ، به دیدارش که می روی باغی مصفا با گل های رنگارنگ و عطرخوش آشنایی به رویت گشاده می شود ، انگار همه چیز را مهیای ورودت کرده ، به هرطرف که می نگری ، تنها زیبایی و عشق می بینی .

جای عجیبی است ، انگار این شاعر خفته بر خاک می خواهد باز برایت بگوید ، آنقدر بگوید که راهت را از بیراهه تشخیص دهی و …

 اینجا  درکنار سعدی دلت می خواهد با او عهد ببندی که بوستان و گلستانش را زبر کنی ، از سرگذشتش بدانی ، از او سخن بگویی و وجودش را مایه فخر سرزمینت بدانی .

حال که به اینجا آمده ایم ، اندکی از سرگذشت سعدی بخوانیم و با شناخت وارد مزارش شویم .

ابومحمّد مُصلِح‌الدین بن عبدالله (سعدی شیرازی)

سعدی شیرازی شاعر و نویسنده قرن هفتم  در شهر شیراز دیده به جهان گشود . وی اندکی از خردسالی خود را زیر سایه پدر سپری کرد و تقدیر لطف پدری را از وی دریغ کرد. ابو محمد علاقه بسیاری به پژوهش و علم داشت و کودکی و نوجوانی خود را به کسب علم صرف کرد .

به خاطر شرایط نابسامان حکومت خوارزمشاهی به بغداد رفت و در مدرسه نظامیه آنجا به شاگردی امام محمد غزالی نائل شد . بعد از اتمام تحصیل به سفر پرداخت و در نهایت در سال 655هجری قمری به زادگاه خود بازگشت و در خانقاه ابومحمد بن حنیف سکنی گزید . در این زمان سعد بن ابوبکر حاکم شیراز بود و دانشمندان و ادیبان در این شهر در امان بودند . وی بسیار به ابومحمد علاقه داشت و تخلص سعدی نیز از نام اوست .

آرامگاه سعدی

خواجه شمس‌ الدین محمد صاحب دیوان وزیر ، معروف به آباقا در قرن هفتم هجری مقبره ای بر فراز مدفن شیخ اجل ساخت که در سال 998هجری قمری توسط یعقوب ذوالقدر ، حکمران فارس ویران شد . بعدها کریم خان زند عمارتی دو طبقه از آجر و گچ بر مزار سعدی برپا کرد . در طبقه اول اتاقی که در قسمت شرقی قرار داشت آرامگاه استاد سخن بود و در اتاق غربی بعدها شوریده شاعر نابینای شیرازی دفن شد . فتحعلی خان صاحب دیوان در دوره قاجاریه به مرمت آن پرداخت . سالها بعد حبیب الله خان قوام الملک فرمان داد تا به مرمت بنا بپردازند و شیخ ملا زین العابدین شیرازی متولی آرامگاه شد .

در سال 1327خورشیدی مقبره فعلی براساس طرح مهندس محسن فروغی و علی صادقی به کوشش علی اصغر حکمت به جای ساختمان قدیمی ساخته شد .

معماری آرامگاه

#آرامگاه سعدی بنایی است که از بیرون مکعبی شکل و از داخل هشت ضلعی است . در ایوان وروردی بقعه 8 ستون از سنگ قهوه ای قرار دارد که در کنار سفیدی کل بنا و کاشی کاری ها و گنبد فیروزه ای آن جلوه ای خیره کننده دارد. در سمت چپ بنا رواقی با هفت طاق و کفساز سیاه رنگ بازدید کننده را به سمت آرامگاه شوریده شیرازی ( فصیح الملک) هدایت می کند . اتاق آرامگاه وی با کتیبه ای که به زندگی شاعر پرداخته و تعدادی از اشعارش که بر کاشی های سرمه ای رنگ نوشته شده به معرفی شوریده می پردازد .

بنای آرامگاه شیخ اجل به وسعت 261متر مربع ، ساختمانی با نمای خارجی سنگ تراورتن و نمای داخلی سنگ مرمر در باغی به مساحت 10000 مترمربع می باشد . سنگ قبر سعدی در مرکز عمارت هشت ضلعی که سقف آن مزین به کاشی های فیروزه ای است ، قرار دارد . شش کتیبه برگزیده ای از  گلستان ، بوستان ، قصاید ، بدایع و طیبات وی به خط ابراهیم بوذرى بر دیواره های اتاق آرامگاه قرار دارد . کتیبه ای نیز در مورد چگونگى ساخت بنا در ضلع غربى از علی اصغر حکمت وجود دارد .

سنگ قبر شیخ اجل سعدی

سنگی که در حال حاضر بر سر مزار سعدی قرار دارد سنگ سماق سرخ کم رنگی با ابیاتی از بوستان به خط نستعلیق توسط على اکبر خان قوام الملک شیرازى بر روی مزار نصب شده است .

کل شى هالک و انت الباقى‏
کریم السجایا، جمیل الشمیم‏
نبى البرایا، شفیع الامم …

برخی از ابیات کتیبه های آرامگاه

قصیده ضلع غربی:

خوش است عمر ، دریغا که جاودانى نیست
پس اعتماد بر این چند روز فانى نیست …

قصیده ضلع شرقی:

بسى صورت بگردیده است عالم
وز این صورت بگردد عاقبت هم …

ابیاتی از بوستان در ضلع شمال شرقی:

الا اى که بر خاک ما بگذرى‏
به خاک عزیزان که یاد آورى …

حکایتی از گلستان در ضلع جنوب شرقی:

« یاد دارم که با کاروان همه شب رفته بودم و سحر در کنار بیشه اى خفته . شوریده اى که در آن سفر همراه ما بود ، نعره اى برآورد و راه بیابان گرفت و یک نفس آرام نیافت . چون روز شد گفتمش : آن چه حالت بود . گفت : بلبلان را دیدم که بنالش در آمده بودند از درخت و کبکان از کوه ، و غوکان در آب و بها یم از بیشه اندیشه کردم که مروّت نباشد همه در تسبیح و من به غفلت خفته . »

غزلى از طیبات به خط شاهزاده ابراهیم سلطان فرزند شاهرخ تیمورى ، در ضلع شمال غربی:

به جهان خرّم از آنم که جهان خرّم از اوست
عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست‏

حوض ماهی

در سمت چپ آرامگاه حوضی هشت ضلعی معروف یه حوض ماهی قرار دارد که با 28 پله به صحن آرامگاه متصل می شود . آب حوض از  قناتی است که در عمق 10 متری از صحن قرار دارد و آب آن مملو از مواد گوگردی و جیوه است .

روایت است که سعدی در اطراف خود حوضچه هایی از سنگ مرمر ساخته بود که آب درون آنها جریان داشت . در گذشته اهالی شیراز معتقد بودند شستشو در این آب در شب چهارشنبه سوری خوش یمن است .

در سال 1327 خورشیدی استاد کاشی کاری برای کف حوض کاشی هایی به سبک سلجوقی طراحی کرد و میراث فرهنگی به اجرای آن پرداخت . یک نورگیر 8 ضلعی بالای حوض و دو نورگیر 4 ضلعی اطراف آن قرار دارد .

بر فراز حوض ماهى یک نورگیر به شکل هشت ضلعى و دو نورگیر چهار ضلعى در طرفین آن قرار دارد . زیر زمین سعدیه امروزه به چایخانه سنتى تبدیل شده است . دو ساختمان آجرى در کنار حوض ماهى وجود دارد که مربوط به دفتر آرامگاه است .

امکانات مجموعه

در داخل محوطه  آرامگاه کتابخانه عمومى سعدیه و سرویس‏هاى بهداشتى وجود دارد .

باغ به سبک ایرانى گل کارى ، درختکارى و باغچه بندى شده و در وسط حیاط دو حوض مستطیل شکل ، در جهت شمالى ـ جنوبى در دو طرف محوطه آرامگاه قرار دارد و حوض دیگرى در جهت شرقى ـ غربى در مقابل ایوان اصلى بنا واقع شده است .

بر روى در ورودى مجموعه بیت زیر نوشته شده است .

ز خاک سعدى شیراز بوى عشق آید
هزار سال پس از مرگ او گرش بویى

دسترسی و بازدید از مجموعه:

آرامگاه سعدی در شمال شرقی شهر شیراز در دامنه کوه فهندژ ، خیابان بوستان ، جنب باغ دلگشا واقع شده است .

برای بازدید می توان از ساعت 8 صبح تا ساعت 21 به این مجموعه مراجعه کرد .

توصیه های کارناوالی

بهترین فصل سفر به شهر شیراز بهار می باشد و بهترین زمان بازدید از آرامگاه بعداز ظهر و البته شب هنگام که منظره نورپردازی آرامگاه در میان باغ بسیار دیدنی است . طوری برنامه ریزی کنید که با دقت و آرامش از مکان ها دیدنی اطراف آرامگاه مثل باغ دلگشا دیدن کنید . شاید بهترین عکاس های خاطره انگیز را بتوانید در این مجموعه برای خود خلق کنید .

حتما طعم بستی و فالوده شیرازی را در این محل امتحان کنید .

سخن کارناوال

 تجربه سفر به شیراز و آرامگاه بزرگان این شهر به خصوص سعدی شیرازی، برای همه گردشگران جالب و خاطره انگیزست. هرکس به نوبه خود تجربیات دوست داشتنی کسب می کند. کارناوال مشتاق شنیدن تجربیات و خاطرات جالب شماست .