برج های سکوت ؛ سایه مرگ بر بالین جسم

سفری خواهیم کرد به تاریخ کشورمان ایران ، به 3 هزار سال پیش . زرتشتیان ایران و دیگر کشور های اطراف در رابطه با زندگی بعد از مرگ و نحوه ی خاکسپاری رسم و رسومی داشته اند . آن ها اجساد را درخمه ها یا برج های خاموش قرار می دادند تا پرندگان گوشتخوار یا حیوانات درنده آن ها را از بین ببرند و سپس استخوان ها را درون چاه می ریختند و انبار می کردند . 

عقیده ی این مردمان این است که اجساد نجس هستند و خاک کردن آن ها باعث می شود عنصر مقدس خاک آلوده شود . دین زرتشت ناراحتی و عزاداری برای مردگان را کاری غیر قابل قبول می داند و مردم را از انجام آن منع می کند . 

همراه کارناوال باشید تا با این برج های خاموش ( خاموشان ) یا همان سکوت بیشتر آشنا شویم .

بر روی برج ایستاده ایم ، باد می وزد …

کمی در #تاریخ به عقب سفر کنید و تصور کنید بر روی یکی از این برج های خاموش ایستاده اید . هوا ابری است و بادی خنک می وزد. سکوت همه جا را فرا گرفته . ناگهان مردمانی را مشاهده می کنید که برخی از آن ها لباس هایی سفید بر تن دارند . به شما نزدیک می شوند .

در نگاهشان غم دیده می شود . کسی را از دست داده اند . با دقت نگاه کنید …

اجساد را می بینید ؟ آن ها نیز زمانی زنده بوده اند و شاید در همچین مراسمی شرکت می کرده اند ولی امروز خودشان سوژه ی مراسم هستند و دلیل برگزاری شده اند . آدمی فانی است ، هرچه داشته باشد در آخر در این دنیا هیچ نخواهد داشت . 

اجساد را رها می کنند و باز می گردند . چرا ؟ اعتقاد بر این است تا اجساد توسط جانوران گوشتخوار خورده شوند و سپس برای جمع آوری استخوان ها باز خواهند گشت . هزاران سال پیش #مردمان ایران و در کل زرتشتیان چنین رسمی داشته اند و #برج های سکوت خانه ی اجساد بوده اند . 

هوا هنوز ابری است ، باد شدید تر می وزد و هوا در حال تاریک شدن است . بهتر است این جا را ترک کنیم …

با برج های خاموش بیشتر آشنا شویم …

بر طبق باور #زرتشتیان بعد از مرگ بدن انسان توسط شیاطین تسخیر می شود و نجس تلقی خواهد شد . برای همین اجساد را در برج هایی در خارج از شهر می بردند و آن جا رها می کردند . بعد از گذشت مدتی و خورده شدن اجساد توسط جانوران گوشتخوار به آن جا باز می گشتند و استخوان های باقی مانده را درون #دخمه ها انبار می کرند و به آن ها دست نمی زدند . 

طبق یافته های علمی که از 3 هزار ساله پیش وجود دارند نحوه ی قرار دادن اجساد در برج نیز متفاوت بوده است . این برج ها دایره ای شکل بوده اند و مشخص شده است که مردان در دایره ی بیرونی قرار می گرفتند ، زنان در قسمت میانی و کودکان در قسمت داخلی . 

گاهی اوقات نیز استخوان ها را به محلی خارج از این برج منتقل می کرده اند . 

در کشور هند نیز این برج ها یا همان دخمه ها وجود داشته اند ولی بزرگترین و مهم ترین آن ها در کشور ایران قرار گرفته اند . در استان هایی مانند یزد، اصفهان ، شیراز ، کرمان …

گوش کنید ، برایتان از دخمه ها خواهیم گفت …

در تلفظ و نوع نگارش گاهی دخمه را دخنه نیز می گویند . ریشه ی این کلمه از دخ خنه به معنی دژ خانه می باشد و امروزه به مکان هایی که ترسناک و نا مناسب هست گفته می شود . در دوران قدیم آریایی ها اجساد خود را می سوزاندند و دخمه به معنای مکانی بوده که مرده ها در ان جا سوزانده می شده اند .

بعد از ظهور #دین زرتشتی شاید این عمل دیگر تکرار نشد و دخمه تبدیل به مکانی برای دفن مرده ها بدل گشت .

در تمامی ادیان برای مردگان آرامگاه هایی می ساختند . در دین زرتشتی همانطور که گفته شد رسم بر این نبوده تا مردگان را به خاک بسپارند ولی آرامگاه هایی دیده می شود که به دست زرتشتیان در دوران قدیم ساخته شده است . 

بر طبق شواهد موجود شاید ابتدا اجساد را به #برج های خاموش می برده اند و بعد از گذشت مدتی باقی مانده و استخوان ها را درون آرامگاه قرار می دادند . امروزه در میان #آریایی هایی مانند هندوها رسم سوزاندن اجساد انجام می شود .

سپردن اجساد به دخمه چگونه بوده است …

اجساد توسط افرادی که به آن ها نساکش گفته می شد از خانه ی متوفی تا دخمه آورده می شد . نسا به معنی شخص مرده است . سپس بر روی برج قرار می گرفتند تا متلاشی شوند و یا جانوران وحشی جسد را از بین ببرند . 

بعد از گذشت مدتی فردی که هیچ گاه نمی توانست از دخمه خارج شود ، بقایا ی باقی مانده را درون چاهی که وسط برج قرار داشت می ریخت . امروزه این برج ها و دخمه ها وجود دارند ولی دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرند .

از معروف ترین دخمه ها می توان به دخمه ی بند سیراف اشاره کرد که بعد از اسلام تبدیل به آرامگاه مسلمانان شد . باید این را گفت که مقبره ی کوروش تنها دخمه ای است که همانند یک خانه ساخته شده است . 

به دخمه ها و آرامگاه هایی که به دوران قبل از ورود اسلام بر می گردد دارای نوعی معماری به نام صخره ای هستند و آن ها را گور دخمه می نامند . 

منطق و رابطه ی آن با این برج های خاموش

طبق یافته های #تاریخی و #باستانی این عمل بعد از این که ناخن و موی سر جسد برداشته می شده صورت می گرفته است . باور زرتشتیان این بوده که بدن انسان بعد از مرگ توسط شیاطین تسخیر می شده است و راهی که می شد از شر این شیاطین خلاص شد قرار دادن اجساد رویروی خورشید و از بین رفتن آن توسط هوا و جانوران گوشتخوار بوده است . 

بعد از انجام گرفتن این کار ها استخوان و باقی مانده ی اجساد را درون #چاه وسط برج می  ریختند .

از لحاظ اکولوژیکی این نوع دفن کردن مردگان می تواند مفید تر واقع شود . 

معماری دخمه ها و برج های خاموش

برج ها می توانستند به دست انسان ها و یا طبیعت ساخته شده باشند . مهم این بود تا خارج از شهر و بر روی بلندی قرار گرفته باشند . این برج ها برای دست یابی پرندگان به اجساد سقفی نداشته اند . بعد از گذشت مدت ها در شیوه ی از بین بردن اجساد تغییراتی صورت گرفت این کار بر عهده پرندگان گوشتخوار و نور خورشید قرار گرفت . به همین دلیل دخمه ها را در ارتفاعات قرار دادند و راه های ورودی به آن را از بین بردند و حتی دیده می شود که برای ورود به آن در گذشته از نردبان استفاده می شده است . 

برای مثال می توان به دخمه ی داریوش کبیر در نقش رستم شیراز و گنبد کاووس در گلستان اشاره کرد . 

جنس این دخمه ها و برج ها از سنگ بود نه از خاک و دلیلش این بود که نمی خواستند عنصر مقدس خاک آلوده شود . مرده ها را به تخته سنگی می بستند ، پرندگان و لاشخور ها به اجساد حمله ور می شدند و آن را از بین می بردند . 

شکل استوانه ای این برج ها در نوع خودش دیدنی است و جالب . 

استخوان های باقی مانده را درون چاهی که میان برج قرار داشت می انداختند . اگر مرده از بزرگان و یا فردی مهم بوده است باقی مانده ی جسم او را درون استودان و یا اسدانه قرار می دادند و در کشور هند از استوپه استفاده می شود . 

تاریخ برایمان از این برج ها و رسوم می گوید …

برای اولین بار در نوشته های هورودوت در در میانه های قرن 5 قبل از میلاد از این #رسم و رسومات زرتشتیان سخن به میان آمده است . در نوشته های هورودوت ذکر شده که این اعمال در میان زرتشتیان ایران و دیگر قسمت های آسیا رواج داشته است . 

در نوشته ها دیده می شود که جسد و باقی مانده ی آن مومیایی می شود و سپس درون دخمه ها قرار داده می شود ولی بطور قطع ثابت نشده است و تحقیقات در این رابطه هنوز ادامه دارد . در برخی از برج های یافته شده در شرق و غرب ایران اجسادی را یافته اند که کاملا در محیطی بسته قرار گرفته بودند و مومیایی شده بودند و سپس درون دخمه قرار داده شده بودند . 

 بیشتر این برج ها در زمان حکومت ساسانی ها ساخته شده است و امروزه نیز تبدیل به مکانی گردشگری شده اند . 

برج های سکوت در دنیای امروز

این برج ها را امروزه در نزدیکی برخی از شهر های ایران مانند یزد و اصفهان می توان یافت . از سال 1970 میلادی استفاده از این دخمه ها در کشور ایران غیر قانونی اعلام شد . زرتشتیان ارتودوکس امروزه از روش دیگری برای دفن اجساد استفاده می کنند . 

برای دفن از بتن استفاده می کنند و آن ها را درون بتن قرار می دهند تا با خاک تماس پیدا نکنند . 

برای برگزاری مراسم هم دیگر نمی توان از برج ها استفاده کرد و فقط به عنوان جاذبه ی گردشگری مورد استفاده قرار می گیرند . 

فیلمی از یکی از این برج ها 

سخن کارناوال

شما درباره ی این برج های سکوت که در سراسر کشور ایران دیده می شوند چه فکر می کنید ؟ آیا تا به حال این برج ها را از نزدیک دیده اید ؟ تجربه ی خود را با ما و دیگران در میان بگذارید .