شاهچراغ شیراز ؛ معجون زیبایی و آرامش

ایمان در اعماق وجود آدمی روشن است . ایمانی که هیچگاه از بین نمی رود و همیشه جاودان خواهد بود . زیارتگاه ها همیشه میعادگاه کسانی هستند که به دنبال آرامش و دور شدن از بدی می باشند و خود را به این مکان های مقدس می رسانند . فرقی ندارد پیرو چه دینی هستید مهم این است که ایمان دارید به آن چیزی که اعتقادتان است .

سری خواهیم زد به #شیراز و شاهچراغش و در آرامگاه احمد ابن موسی کاظم (ع )، ملقب به شاهچراغ فرزند ارشد امام موسی کاظم (ع) زیارتی خواهیم کرد.

به آرامشی دست خواهیم یافت فراتر از این دنیای فانی .

کارناوال را در این سفر روح نواز و معنوی همراهی کنید .

از زیبایی ها لذت می بریم …

آرامش ، سکوت ، زیبایی . معجونی که هر انسانی را از فکر و خیال بیهوده دور می کند و انرژی مثبت تمام وجودش را پر می کند . کاشی کاری های زیبای این آرامگاه ، حوض بزرگ به زیبایی این آرامگاه را چند برابر کرده است . با ورود به این مکان گویی وارد دنیای دیگر شده اید و وجودتان نورانی می شود .

مردمان زیادی به این جا می آیند و ایمان خود را قوی می کنند تا روز به روز به سمت تعالی پیش بروند .

ضریحی که مردی معصوم و نیک در آن  آرامیده است مقصد انسان هایی است که در پی عشق و نیکی دست های پاکشان را به آن میزنند و طلب آمرزش می کنند و پاسخ می گیرند . پاسخی سرشار از مهر و عطوفت و به رنگ پاک آسمان ها .

در شب زیبایی ها دو چندان می شود . چراغ های بی شماری که همه جا را روشن می کنند . رنگ سبز و قرمز و سفید همه جا را نورانی می کند انگار که قدم به آسمان گذاشته اید .

تاریخچه شاهچراغ

احمد بن موسی کاظم (ع) برای پیوستن به برادر خود و مبارزه با شر و بدی به سمت خراسان حرکت کرد ولی در راه به دست افراد مامون ، خلیفه ی عباسی از دنیا رفت . او را به شیراز آوردند و در نزدیکی آرامگاه برادرش سید میر محمد به خاک سپردند .

سال 745 هجری قمری ملکه تاشی خاتون مادر شاه شیخ ابواسحاق اینجو ، پادشاه فارس دستور داد تا این بارگاه را بازسازی کنند و دوباره زیبایش سازند . این اقدام 5 سال به طول انجامید . تغییرات اعمال شده باعث شد تا این بارگاه وسیع تر شود و گنبدی بلند برایش ساخته شود . در کنار این مکان مدرسه ای ساخت و تعدادی مغازه را به وقف این بارگاه در آورد .

ابن بطوطه ، جهانگرد مراکشی در سال 748 که برای دومین بار به شیراز #سفر می کرد در وصف دستورات و فعالیت های ملکه تاشی خاتون می گوید :

این آرامگاه در نظر شیرازی‌ها احترام تمام دارد و مردم برای تبرک و توسل به زیارتش می‌روند . تاشی خاتون ، مادر شاه ابواسحاق ، در جوار این بقعه بزرگ ، مدرسه و زاویه‌ای ساخته‌است که در آن به اطعام مسافران می‌پردازند و عده‌ای از قاریان پیوسته بر سر تربت امامزاده ، قرآن می‌خوانند شب‌های دوشنبه ، خاتون به زیارت آرامگاه می‌آید و در آن شب قضات و فقها و سادات شیراز نیز حاضر می‌شوند . این جمعیت در بقعه جمه می‌شوند و با آهنگ خوش به قرائت قرآن مشغول می‌شوند . خوراک و میوه به مردم داده می‌شود و پس از صرف طعام ، واعظ ، بالای منبر می‌رود و تمام این کارها در بین نماز عصر و شام انجام می‌گیرد . خاتون در غرفه مشبکی که مشرف به مسجد است ، می‌نشیند . در آخر هم (به احترام این بقعه) همانند سرای پادشاهان طبل و شیپور و بوق می‌نوازند .

در دوره های مختلف این بنا تغییرات زیادی کرده است که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت .

_ در سال 912 هجری قمری شاه اسماعیل صفوی توجه زیادی به این مسجد از خود نشان داد و تعمیرات زیادی را به عمل آورد . 85 سال بعد از این واقعه زلزله ای در سال 997 هجری قمری نیمی از گنبد را ویران کرد که در سال های بعد از زلزله دوباره بازسازی شد . 

_ زلزله ای در سال 1239 هجری قمری شیراز را بطور کامل ویران کرد و این آرامگاه کاملا از بین رفت . نویسنده ی تذکره ی دلگشا که در این واقعه حضور داشته این چنین نوشته است :

              گنبد بقعه ( شاهچراغ ) که از غایت ارتفاع ، آفتاب جهان تاب هر روز در نیم روز خود را در سایه آن کشیدی به یک دفعه چنان بر زمین

              خورد که زمین شکافته و در اعماق خاک فرو رفت و آن عمارت عالی ، تو گویی همیشه ویران بوده .

_ در سال 1306 هجری قمری داخل حرم آینه کاری شد . 

نگاهی به معماری شاهچراغ 

درون این آرامگاه زیبا آیینه های ریز و رنگین به کار برده اند و در اطراف آئینه ها و کاشی ها به خط فارسی و عربی جملاتی نوشته شده است . بنای حرم از ایوانی در قسمت جلو و حرمی بزرگ در انتها تشکیل شده است که در چهار جنب حرم قرار دارد .

مسجدی در پشت این آرامگاه ساخته شده است . ضریح در شاه نشین زیر گنبد قرار دارد و جنس آن از نقره است .

برای ورود به محوطه و حیاط این آرامگاه دو در ساخته شده است . یکی در شمال ساختمان و یکی در جنوب آن و بالای این در ها کاشی کاری زیبایی انجام گرفته است و به عنوان سر در می توان از آن ها یاد کرد .

در حیاط حوض بزرگی ساخته شده است که دارای فواره های زیاد و جالبی می باشد و اطرافش درختکاری شد است .

سه در فرعی نیز وجود دارد که یکی به بازار حاجی و دیگری به مسجد جامع عتیق می رسد و دری وارد بازار شاه چراغ می شود .

دور تا دور حیاط اتاق هایی دو طبقه ساخته شده است و همگی به زیبایی به هنر کاشی کاری مدیون هستند .

امروزه در محوطه ی حیاط پاسگاه های انتظامی ، کتابخانه ها ، دفتر پست و مخابرات قرار دارد .

این بنا معماری به سبک آذری دارد .

1 ) ایوان ها

ایوان در قسمت شرقی حرم قرار گرفته است و بیسار زیباست . صحن قدیمی قبل تر از ایوان ساخته شده است و اولین ایوان در دوره ی علا الدوله قاجار ساخته شده است . امروزه پس از توسعه طول ایوان برابر با 38٫30 متر و عرض آن 5٫5 متر می باشد . ایوان از ده ستون تشکیل شده که ارتفاع هرکدام به 10٫5 متر می رسد . 12 حجره در دو طرف و در دو طبقه ساخته شده اند که آن ها را در نهایت زیبایی و به سبک هنر ایرانی گچکاری کرده اند . 

سقف ایوان توسط نجاران آستان مقدس طراحی شده و در آن از چوب ساج استفاده کرده اند و بر روی آن نام ائمه ی اطهار با جنس چوب نارنج و افرا حک شده است . در جلوی ایوان از سنگ مرمر یکپارچه استفاده شده و با نقوش اسلیمی تزئین شده است . 

سه رواق در سمت جنوبی ایوان ساخته شده که کاشی کاری زیبایی در آن ها بکار گرفته شده . ستون های این ایوان از جنس چوب بوده و در خطر از بین رفتن و موریانه ها بوده اند و به همین دلیل جای این ستون ها را با ستون های آهنی عوض کرده اند . 

2 ) بنای حرم مطهر 

 در زمان عضد الدوله دیلمی فرزند حسن معروف به رکن الدوله از حاکمان آل بویه ، اولین بنای حرم بین سال های 317 تا 338 هجری قمری ساخته شد . در طول تاریخ این حرم به دست سلسله های گوناگون حکومتی و به دستور پادشاهان تعمیرات زیادی را به خود دید . 

زلزله ی مهیبی که شیراز را در سال 997 و 1239 لرزاند بخش های زیادی از این حرم نابود شد و به دست مسئولین حرم و مردم در زمان حسین علی میرزا حاکم شیراز در سال 1239 و فتحعلی شاه قاجار در سال 1243 هجری قمری بازسازی شد . 

3 ) صحن مطهر

 هرکدام از حرمین احمدی و محمدی (ع) در گذشته صحن های جداگانه ای داشتند و از طریق بازار بین الحرمین به هم وصل می شدند . بعد از خرید و تخریب کردن بازار صحن بزرگتر شد و هر دو مرقد در یک صحن قرار گرفتند و امروزه عظمت آن ها دو چندان شده است . صحن مرکزی مستطیل شکل است و مساحتی برابر با 14 هزار متر مربع دارد . 

نرده ها از جنس چوب ساج هستند و کف صحن از سنگ گندمک ساخته شده است . 

در صحن حوض زیبا و بزرگی قرار گرفته است و با الهام از سبک هنر اسلامی در ساخت آن و محل قرار گیری آن به بهره برداری می رسد . جنس حوض و کف آن از سنگ های بزرگ نی ریز می باشد . 

4 ) ضریح مطهر شاهچراغ (ع)

سال 1243 هجری قمری زمانی که فتحعلی شاه در قدرت بود ضریحی ساخته شد که جنسی از نقره داشت . و طول آن 3٫25 متر و عرضی برابر با 1٫75 متر داشت . در اطراف آن به زبان فارسی و عربی اشعاری نوشته شده بود . بعد ها ضریح دیگری ساخته شد که به نقل از کتاب هدیه رحیمی : 

مکان ضریح که مضجع امام زاده است مقدار ده سانتیمتر از سطح حرم بلند تر و با سنگ مرمر بسیار عالی مفروش گردیده است ، طرفین ضریح از سمت دیوار 1٫80 متر فاصله دارد . صندوق داخل ضریح از چوب ساده تهیه و به وسیله پارچه سبزی روپوش گردیده است . مساحت ضریح فعلی (2٫23 متر مربع-2٫23×1 متر ) می باشد . اسکلت آن از چوب ساده و به شکل مکعب مستطیل که قسمتی از آن با نقره روپوش شده و شبکه های نقره در چهار طرف آن قرار دارد و قسمت های نا تمام در دست اقدام و تهیه می باشد . سابقاً قرآنی به خط کوفی که کتابتش را منسوب به حضرت حضرت علی(ع) می دانند و خوشبختانه رقم آن حضرت را نیز دارد روی مرقد حضرت امام زاده احمد بن موسی (ع) قرار داشته و حاج معتمد الدوله فرهاد میرزا به دوران حکومت خود مقرر می دارد به قطع آن قرآن ، جعبه ای از خاتم ساخته و در آن محفظه نگاهداری گردد و در سال های اخیر از نظر حفاظت قرآن و جعبه خاتم هر دو را به موزه پارس منتقل و در قفسۀ شیشه ای از هر دو به نحو شایسته ای نگاهداری می گردد . یک چارپایه بلند لوستر ، چهار شاخه ای در داخل ضریح گذاشته شده و بعضی شب ها آن را روشن می کنند آیینه کاری دیوارهای شمالی و جنوبی (طرفین) ضریح در زمان سلطنت محمد شاه قاجار به سال 1257 هـ.ق صورت گرفته است .

در سال 1382 بدنه ی داخلی ضریح با خاتم و چوب مزین شد . 

5 ) رواق ها و درب ها

صحن شاهچراغ 6 ورودی دارد . در ادامه با این در ها بیشتر آشنا می شویم . 

… سر درب باب الرضا ، جنوب غربی : در زمان قدیم صحن مطهر فقط یک درب ورودی داشت که از سمت میدان احمدی راه داشت . برای این که بازدیدکنندگان در رفت و آمد راحت تر باشند درب جدیدی در قسمت جنوب غربی ساخته شد . این درب و اسکلت داخلی آن از جنس بتن است و هنرمندانی بر روی آن ها کار کرده اند و باعث شدند زیبا جلوه کند . 

… سر درب باب الموسی بن جعفر (ع) ، شمال غربی : این درب به سمت میدان احمدی و و روبروی درب اصلی مسجد شهدا واقع شده است و قرینه ی سر درب جنوب غربی است . 

در ها عبارت اند از :

درب طلا ایوان مطهر

درب نقره ای رواق جنوبی 

درب نقره ای رواق شمالی

درب غربی

درب شرقی

6 ) گنبد منور شاهچراغ 

در سال 623 هجری قمری اولین گنبد بقعه ی حضرت شاهچراغ (ع) در زمان اتبکان فارس به دستور امیر مقرب الدین مسعود بن بدرالدین ، وزیر اتبک ساخته شد . این گنبد بسیار زیباست و حتی می توان گفت جز زیبا ترین گنبد ها در جهان است . 

پیش از انقلاب کاشی های گنبد و بخش هایی از آن تخریب شده بودند . در زمان تولیت سید مهدی دستغیب اسکلت و کاشی های گنبد مرمت شدند . گنبد بیش از 500 متر مربع وسعت دارد و ارتفاعی برابر با 14 متر و عرض آن نیز 14 متر می باشد . نوع کاشی بکار رفته جسمی است و طرح گنبد بصورت معرق است . در کاشی ها از رنگ های آبی ، مشکی ، سفید ، زرد ، فیروزه ای و لاجوردی و طلائی استفاده شده است . 

7 ) گلدسته ها 

در شاهچراغ دو گلدسته قرار دارد که یکی در قسمت شمالی و دیگری در سمت جنوبی قرار گرفته اند و جنی آن ها از بتن آرمه است . 

رنگ بندی و ساخت کاشی های گلدسته ها طبیعی بوده و به دست کارگاه معرق کاری آستان مقدس صورت گرفته است . از حیث هنر و غنی بودن آن واقعا زیبا هستند . 

این دو گلدسته کاملا شبیه به هم هستند ولی کمی هم تفاوت زمانی که به آن ها دقت می کنیم دیده می شود . بر روی گلدسته ی شمالی اسامی الله حک شده  است و بر روی گلدسته ی جنوبی اسامی ائمه به چشم می خورد . 

سر گلدسته ها 3 تن وزن دارند و از اسکلتی فلزی که با چوب و مس روکش شده است طراحی شده اند . 

ارتفاع گلدسته ها 20٫40 متر ، سر گلدسته ها 3٫65 متر ارتفاع دارند . قطر پایین گلدسته ها 2٫2 و بالا ی آن ها 2٫35 متر می باشد . 

مدفونین در شاهچراغ

از گذشته در خاک ایران مردان خدای زیادی به خاک سپرده شده اند . از شمال ایران گرفته تا جنوب . شاهچراغ نیز از این قاعده مستثنی نبوده است . مردانی نیک که حال تنشان در زیر خاک آرامیده و روحشان در آسمان ها است . 

آیت الله شهید سید عبدالحسین دستغیب از این مردان است و ایشان دومین شهید محراب بعد از انقلاب نیز هست . حضرت آیت الله نجابت ایشان از یاران دستغیب بود و در کنار ایشان نیز آرامیده است . بسمل شیرازی از دانشمندان ایرانی است که در شیراز زندگی می کرده و در علوم معانی ، فلسفه و ادبیات خبره بودند . داوری شیرازی در علوم ادبی ، ریاضی ، حکمت ، خط و نقاشی دانشمند بود و می درخشید . 

میرزا ابوالقاسم سکوت ، عارف مشهور قرن 13 هجری شمسی زندگی می کرد و از شیخ های سلوکی شیراز بود . فرهنگ شیرازی از شعرا و خوش نویسان شهر شیراز بوده است . 

سید ماجد بحرانی استاد مولانا ملا محسن فیض کاشانی بوده و شاگردش در دوره ی خودش علامه ای بزرگ شد . 

علی بن احمد شیرازی که در علوم دینی وادبیات به نام بوده است . 

کسانی دیگر از این مردان هستند که در آرامشی ابدی فرو رفته اند . 

موزه شاهچراغ

در سال 1344 این موزه ساخته شد . از آن زمان تا به امروز آثار مهم و ماندگاری در این موزه نگهداری می شود . در ادامه به معرفی آن ها خواهیم پرداخت . 

1 ) اشیاء سفالی

این اشیا سفالی که همگی یا وقف شده اند و یا اهدایی بوده اند از دوران کهن تا زمان قاجار و پهلوی عمر دارند . امروزه 600 قطعه از ان ها در این موزه نگهداری می شوند ولی فقط 100 عدد در معرض نمایش قرار گرفته اند . 

از مهم ترین آن ها می توان به 12 پیکرک سفلی و 300 قطعه سفال معروف به کوزه ی مخروطی اشاره کرد . 

2 ) اشیاء فلزی

این اشیا به جا مانده از دوران شاه عباس صفوی و قاجار هستند و شامل شمشیر ، سلاح های جنگی و چاقو های طلا کوب شده و … میباشند . از میان این فلزات به زیور آلات هم می توان اشاره کرد . 

3 ) مجموعه مسکوکات 

سکه هایی از دوران اشکانی و ساسانی در این موزه نگهداری می شوند و تعداد ان ها به 400 عدد می رسد . 

کتب نفیس موجود در شاهچراغ

کتب نفیس زیادی در شاهچراغ وجود دارد که بیشتر آنان دست خط عارفان و عالمان بزرگ هستند . 

1) دو جلد قرآن بزرگ .

2) جز نهم قران ، کاتب و واقف آن سعدال نورالله می باشد .

3) جز نوزدهم قران ، در سال 894 هجری قمری وقف شده است .

4) قسمتی از قران مجید .

5) آیات الاحکام

6) انوار التنزیل و اسرار التاویل

این آثار گرانبها امروزه برای بازدید در #موزه قرار گرفته است . 

کتابخانه ی شاهچراغ 

این کتابخانه از زمان ساخت بقعه و به وجود آمدن مدرسه به دستور تاشی خاتون در گوشه ی آستان مقدس ساخته شده است . کتابخانه دارای قسمت های مختلفی می باشد . گنجینه ی کتب که دارای بیش از 80 قفسه است یکی از با ارزش ترین قسمت های کتابخانه است . 

گنجینه ی نفایس کتب سنگی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است . 

امکانات به روز این کتابخانه ی قدیمی باعث شده تا در فضایی کاملا مدرن بتوان به گذشته سفر کرد و ان را مطالعه کرد . 

دارالشفاء شاهچراغ

این درمانگاه از دیر باز در شاهچراغ قرار داشته است . امکانات بسیار زیادی را در خود جای داده و کاملا به روز هستند . مردم به این درمانگاه می آیند و در کنار مداوا شدنشان انرژی خوبی نیز حس می کنند و این ریشه در باور ها دارد . 

برگزاری مراسم در شاهچراغ

مراسم های مذهبی هر ساله در این مکان برگزار می شود . ماه محرم رنگ و بوی خاصی به این آرامگاه می دهد و ماه مبارک رمضان و افطاری هایش حس نیک و زیبا . مردم دور هم جمع می شوند و از کنار هم بودن لذت می برند .

روز شاهچراغ

در سال 1386 شورای فرهنگ عمومی استان شیراز تصمیم گرفت تا روزی را به عنوان بزرگداشت شاه چراغ انتخاب کند . گروهی متشکل از مورخان تحقیقات خود را آغاز کردند ولی به نتیجه ای نرسیدند و روز تولد شاه چراغ به هیچ عنوان معلوم نیست .

قرار بر این شد تا  در دهه کرامت یعنی حد فاصل تولد معصومه و رضا یک روز به عنوان روز بزرگداشت حضرت احمد بن موسی تعیین شود .

در تاریخ 24 شهریور 1388 روز ششم ذیقعده یعنی پنجمین روز از دهه کرامت را به نام روز بزرگداشت احمدبن موسی شاهچراغ جهت ثبت در تقویم مناسبت‌های ملی و اسلامی کشور تصویب کرد .

توسعه این حرم

در سال های اخیر به دلیل قرار گرفتن این بنا در بافت فرهنگی و تاریخی شیراز مورد بی توجهی مسئولان و سازمان های مربوطه قرار گرفته است تا جایی که طرح هایی برای رسیدگی و توسعه ی این حرم در دستور کار قرار گرفته است .

بازسازی ، بر طرف کردن ترافیک های اطراف حرم از این طرح ها به حساب می آیند .

از متولیان این حرم می توان به سید محمد مهدی دستغیب که به فرمان سید روح الله خمینی این سمت را عهده دا شد و پس از فوتش سید علی اصغر دستغیب به حکم آیت الله خامنه ای به این سمت رسید . 

دسترسی به این مکان مقدس

آدرس : ایران – فارس – شیراز –   میدان احمدی

برای رسیدن به این آرامگاه زیبا به شهر باستانی شیراز سفر کنید و با رسیدن به میدان احمدی این بنا ی زیبا را خواهید دید . از نماز صبح تا نیمه های شب دری به رنگ آرامش به نام شاه چراغ به روی شما باز خواهد بود .

شما می توانید بوسیله ی اتوبوس ، تاکسی و یا اتومبیل شخصی به شاه چراغ دسترسی داشته باشید و این را فراموش نکنید که ترافیک سنگینی در ساعات پر تردد در انتظار شما خواهد بود .

تمشای این ویدئوی زیبا از شاه چراغ را از دست ندهید

سخن کارناوال

زیارت شاهچراغ در کنار زیباییها ی دیگر شیراز ، لذت سفر را دو چندان می کند . نظر شما چیست ؟ آیا دوست دارید سفری به این آرامگاه داشته باشید ؟ اگر تا به حال به این مکان مقدس سفر کرده اید  ، تجربیات خود را با دوستان کارناوالی خود به اشتراک بگذارید.