فرض کنید که در حال ارائه‌ی برنامه‌ی بازاریابی برای محصولی جدید در جلسه‌ی تیمی‌تان هستید. همین‌طور که در حال حرف زدن هستید، متوجه رفتارهای تشویق‌کننده و مثبت همکاران خود می‌شوید، ولی یکی از همکاران‌تان سرد و اخم‌آلود نشسته است و هیچ نشانه‌ای از تحسین و تشویق در او دیده نمی‌شود.
بعد از اینکه حرفهایتان تمام شد، او انتقادات مخربی از ایده‌ها و رویکردهای شما ارائه می‌دهد که کاملا می‌دانید نادرست هستند. همین‌طور که او مشغول صحبت است، جریان خون را در صورت خود و ضربان قلب‌تان را احساس می‌کنید. حالا همه‌ی نگاه‌‌ها به شما دوخته شده‌اند. چه پاسخی خواهید داد؟
یا به عنوان مثالی دیگر، فرض کنید یک سال تمام برای رسیدن به اهداف حرفهایتان به شدت تلاش کرده‌اید. همه چیز دارد خوب پیش می‌رود، دارید به هدف‌تان نزدیک می‌شوید و روحیه‌ی تیم هم بالاست، بعد ناگهان، در مرور عملکرد سالانه، رئیس‌تان از عملکرد شما ابراز ناامیدی می‌کند. با اینکه همه چیز خلاف این موضوع را نشان می‌دهد، ناگهان انگار در صندلی داغ قرار می‌گیرید و همه چیز برای‌تان تمام می‌شود.
این دو مثالی که در بالا ذکر کردیم، مواردی از انتقادات غیرمنصفانه هستند که یکی از آنها از طرف همکار و دیگری از طرف رئیس مطرح شدند. حالا شما باید چه کار کنید؟ واکنشی که در چنین موقعیت‌هایی نشان می‌دهید، می‌تواند تأثیر به‌سزایی در مسیر شغلی‌تان داشته باشد. در این گونه لحظات به دلیل اینکه احساساتی هستید، مسلما غرایزتان نمی‌توانند راهنمای خوبی برای‌تان باشند.
خُب چه می‌کنید؟ باید آرام باشید و کنترل خود را حفظ کنید.
مقابله با واکنش اولیه‌تان
اولین پاسخی که به این گونه انتقادات می‌دهید از همه مهم‌تر است و می‌تواند همه چیز را درست یا خراب کند. رویکردی که در زیر آمده است، رویکردی است که ما پیشنهاد می‌دهیم تا با کمک آن بتوانید از بروز خشم خودداری کنید.
قدم1: آرامش خود را حفظ کنید
فرقی نمی‌کند که این انتقاد از طرف همکار یا رئیس‌تان باشد، در هر صورت، اولین کاری که باید انجام دهید حفظ آرامش است. انتقاد منفی ناخودآگاه باعث بروز خشم در شما می‌شود و نشان دادن این خشم فقط باعث می‌شود که عمیق‌تر در چاه فرو بروید و موقعیت برتر را به فرد انتقاد کننده واگذار کنید. سعی کنید با احترام و آرامش واکنش نشان دهید. کشیدن چند نفس عمیق می‌تواند به آرام شدن‌تان کمک کند.
قدم2: انتقاد را تکرار کنید
لازم نیست به خودتان فشار بیاورید تا در لحظه بهترین پاسخ به ذهن‌تان برسد، چون به احتمال زیاد این اتفاق نخواهد افتاد. در عوض، این کار را امتحان کنید: خیلی ساده و در کمال آرامش شکایت فرد منتقد را برایش تکرار کنید تا مطمئن شوید که مطلب را خوب متوجه شده‌اید. به چشمان او نگاه کنید و با لحنی غیر‌تهاجمی بگویید: «خُب، پس منظور شما این است که…» و با این کار انتقاد او را به زبان خودتان تکرار کنید. در اینجا هدف این است که تمرکز را از اختلافات برداشته و بر مسئله‌ی اصلی بگذاریم.
اگر حرفی که او زده واقعا خنده‌دار باشد، این تاکتیک کمک می‌کند تا خودش متوجه این موضوع بشود. مراقب باشید که بسیار مدبرانه وارد عمل شوید و از هر نوع اغراق بپرهیزید. اگر او ادعا می‌کند که استراتژی‌های فروش شما نتایج کمی به بار آورده‌اند، نگویید: «پس به نظر شما استراتژی‌های فروش من باعث ورشکستگی شرکت خواهند شد.» با اغراق کردن در گفته‌ی فرد منتقد، اینطور به نظر می‌رسد که شما حالت تدافعی گرفته‌اید یا می‌خواهید وارد مشاجره شوید.
استفاده از این تکنیک مانند زمانی است که کسی به صورت شما سیلی می‌زند و شما به جای هرگونه برخورد خشونت آمیز، طرف دیگر صورت خود را جلو می‌آورید. ممکن است فردی که از شما انتقادی بی‌رحمانه می‌کند، تمایل داشته باشد شما را به دعوا و مشاجرا بکشاند یا اینکه انتظار داشته باشد که شما انتقاد را پذیرفته و شکست بخورید. اما وقتی این کار را انجام می‌دهید، در اصل تمرکز را از واکنش خودتان برداشته و به روی انتقاد او می‌گذارید، بدون اینکه آن را بپذیرید یا انکار کنید.
قدم3: ذهن خود را به روی هر دو دیدگاه باز کنید
تاکتیک تکرار کردن انتقاد ممکن است تعادل فرد منتقد را از او بگیرد و وادارش کند حرفش را پس بگیرد. اگر این اتفاق افتاد، بهترین فرصت برای باز کردن بحثی واقعا انتقادی است. اگر قصد دارید چنین روندی را در پیش بگیرید، بیان پاسخ‌تان به این روش تاکتیک بسیار هوشمندانه‌ای خواهد بود: «از دیدگاه من…» یا «می‌دانم ممکن است چه برداشتی از این ایده داشته باشی، اما احتمالا من آن را خیلی خوب توضیح ندادم.» این جملات باعث به وجود آمدن احترام می‌شوند. شما با این کار نشان می‌دهید که می‌خواهید به مسائل از دیدگاه او نگاه کنید و می‌دانید چرا به این نتیجه رسیده است. حالا شما به او این فرصت را می‌دهید که لطف شما را جبران کند.
قدم4: مؤدبانه ادامه دهید
از طرف دیگر، اگر بعد از اینکه شما انتقاد را دوباره با زبان خودتان برای فرد منتقد تکرار کردید و هنوز هم از موضع خود پایین نیامد، باید مدتی وقت بگذارید تا پاسخ مناسبی پیدا کنید. شما تا اینجا نشان داده‌اید که موضع او را درک می‌کنید، و خوشبختانه این کار را بدون عصبانیت و با آرامش انجام دادید. حالا زمان آن رسیده که با متانت خود را از این موقعیت بیرون بکشید. می‌توانید بگویید: «از بازخورد‌تان ممنونم و فکر می‌کنم به نکته‌ی خوبی اشاره کردید که برای انجام کارهای آینده می‌تواند بسیار مفید باشد.» این پاسخ شما را به عنوان فردی که سعی می‌کند کارش را به بهترین شکل ممکن انجام دهد و بر آینده تمرکز دارد، نشان می‌دهد.
واکنش در مقابل انتقاد یک همکار
مسلما انتقاد چیزی است که برای پاسخ به آن باید وقت کافی بگذارید و به آن فکر کنید. بهترین پاسخِ ممکن، به این بستگی دارد که منتقد شما همکارتان است یا فردی که جایگاه بالاتری نسبت به شما برخوردار است.
اگر منتقد شما، همکارتان است، ابتدا باید متوجه دلیل انتقاد کردن او بشوید. آیا او در شرکت، فردی مورد احترام است یا فردی است که از همه انتقاد می‌کند تا اعتبار خودش را که در آستانه‌ی از دست رفتن است، بازسازی کند؟ اگر مورد آخر درست باشد، فقط کافی است آرامش خود را حفظ کرده و از تکنیک تکرار کردن انتقاد استفاده کنید. مطمئنا در طی جلسه، بقیه‌ی اعضای تیم با خود فکر می‌کنند: «دوباره شروع کرد.»
ولی، اگر نظر منتقد شما در شرکت اهمیت دارد، بهتر است کمی محتاط‌تر باشید. پیشنهاد جلسه‌ای خصوصی برای برطرف کردن اختلافات می‌تواند مؤثر باشد. حتی اگر دلایل او به نظر شما اشتباه هستند، شانسِ یاد گرفتن از او را از دست ندهید. شاید هر دوی شما بعد از بحث با هم به استراتژی بهتری دست پیدا کنید و این تعامل، اعتبار شما را به عنوان فردی که به خوبی با تیم همکاری می‌کند و منافع شرکت برایش از همه چیز مهم‌تر است، افزایش دهد.
پس اگر فکر می‌کنید او اشتباه می‌کند، با ذهن باز با انتقادش برخورد کنید، ولی با حفظ متانت از مواضع خود پایین نیایید.
اگر او اصرار می‌کند و هنوز هم شما معتقد هستید که حق با او نیست، شاید بهتر باشد نظر فردی را که از جایگاه بالاتری برخوردار است، جویا شوید. مراقب باشید که وارد مشاجره نشوید و تهاجمی برخورد نکنید و توضیح دهید که نقطه‌نظر او را می‌فهمید ولی فکر می‌کنید نظر شما بهتر است. در این صورت حتی اگر رئیس‌تان با فرد منتقد موافق باشد، شما به عنوان فردی شناخته می‌شوید که از منافع شرکت دفاع می‌کند.
واکنش در مقابل انتقاد رئیس
اگر منتقد شما رئیس‌تان باشد، چه؟ اینجا مسئله‌ی دشوارتر می‌شود. ابتدا، با او جلسه بگذارید و به حرف‌هایش گوش کنید. آیا از بی‌ارزش بودن انتقادهایش اطمینان دارید؟ اگر در کل می‌بینید که حرفش منطقی است، سعی کنید رویکرد خود را با نگرش او سازگار کنید.
اگر صد‌درصد اطمینان دارید که نظر او اشتباه است و او بر دیدگاهش اصرار دارد، سعی کنید جلسه‌ای با او گذاشته و دیدگاه‌تان را با صبر و حوصله به او توضیح دهید. اگر باز هم موفق نشدید او را راضی کنید، می‌توانید درخواست ملاقات با فردی در جایگاه بالاتر را داشته باشید، البته توجه داشته باشید که این کار ممکن است موقعیت‌تان را به خطر بیندازد. باز هم تأکید می‌کنیم که تا جایی که امکان دارد آرام و منطقی باشید.
اگر هم شما و هم رئیس‌تان اهداف تیم را بر اهداف شخصی‌تان مقدم بدانید، خواهید توانست به روشی مثبت و سازنده به توافق برسید.
بهترین پادزهر در مقابل انتقاد غیرمنصفانه، منطقی بحث کردن است. به شرطی که افراد با ذهن باز در بحث شرکت کنند و تمایل داشته باشند بهترین راه‌حل را پیدا کنند، نتیجه مثبت خواهد بود.
نکته:
چه با همکارتان وارد بحث شوید و چه با رئیس‌تان، مقاله‌ی ما به نام
مذاکره‌ی بُرد-بُرد کمک می‌کند تا بهترین و مثبت‌ترین راه حل را پیدا کنید.
عزت نفس‌تان را حفظ کنید
هر چقدر خوب از پس فردی که از شما انتقاد کرده بربیایید، اما مورد انتقاد غیرمنصفانه قرار گرفتن، به هر حال تجربه‌ی ناراحت کننده‌ای است، بنابراین باید دقت کنید که این تجربه عزت نفس‌تان را خدشه دار نکند.
به یاد داشته باشید که موضوع صحبت ما انتقاد غیرمنصفانه است و نه بازخورد سازنده. گاهی انتقاد به دلیل نادرست بودن، غیرمنصفانه است و گاهی به این دلیل که هیج تأثیری بر اینکه چطور کارتان را انجام می‌دهید ندارد. به هر حال به خاطر داشته باشید که این نوع انتقاد نشان‌دهنده‌ی کاستی در فرد منتقد است و نه در شما، اما اگر متوجه شدید که تأثیر منفی بر شما گذاشته، تکنیک‌های چگونه انرژی مثبت جذب کنیم و تفکر مثبت را به کار بگیرید تا برای خودتان روشن شود که مهارت‌ها و اعمال شما لایق انتقاداتی که از آنها شده نبودند.
