باغ موزه کتیبه های کاخ نیاوران ؛ گوشه ای از تاریخ ایران

چند روز پیش با هم به باغ زیبای نیاوران در شمال تهران رفتیم و با تاریخ و طبیعت آن آشنا شدیم. که در مطلب باغ نیاوران تهران ؛ معجونی از تاریخ و طبیعت در پایتخت می توان مروری به سفر گذشته داشته باشیم.

کمی بعد تر به گوشه و کنار این باغ سر زدیم تا گشت و گذاری متفاوت را درون آن تجربه کنیم و همه ی آنچه دیدیم را با شما در مطالب زیر به اشتراک گذاشتیم:

کاخ نیاوران تهران ؛ خانه مجلل پهلوی ها

کوشک احمدشاهی ؛ عمارت قاجاری در باغ نیاوران

موزه خودرو های اختصاصی نیاوران

امروز به محوطه شرقی خواهیم رفت و با ابتکار جالب و فوق العاده مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران که با همکاری پژوهشکده زبان و گویش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری عملی شده است، آشنا می شویم.

فضایی متفاوت از دیگر بخش های باغ، که برای گردشگران بسیار جالب و دوست داشتنی است؛ چرا که میتوان از لابه لای درختان سربه فلک کشیده و  فضای سرسبز گذر کرد و کتیبه هایی با خطوط  و نقوش باستانی را مشاهده کرد و گه گاهی با همراهان استراحتی لذت بخش داشت.

باغ کتیبه ها در مجموعه فرهنگی نیاوران، نمایشگاهی متفاوت است از برخی کتیبه ها و سنگ نگاره های ایران.

با کارناوال به باغ کتیبه های نیاوران بیایید…

از میان باغ نیاوران گذر می کنیم

برای رسیدن به کاخ نیاوران باید به درون باغی تاریخی قدم بگذاریم. باغی که در گوشه ای از تهران جا خوش کرده و از زمان قاجار تا به حال قصه هایی را به خود دیده است. درختان سر ه فلک کشیده در جای جای باغ قد بر افراشته و مامنی برای پرندگان شده اند. صدای پرندگان از هر سو شنیده می شود و موسیقی طبیعت نوای گوش نوازی را می نوازد.

طبیعت چشم نواز این باغ قسمتی از تاریخ ایران را به خود دیده است. این باغ در زمان فتحعلی شاه در محلی ساخته شد که پیش تر از این نیزاری بیش نبود.  به همین دلیل این باغ به نی آوران مشهور  و در گذر زمان با نام نیاوران خوانده شد.

محمد شاه بنای کوچک و ساده ای در آن ساخت اما ناصرالدین شاه بنای با شکوه صاحبقرانیه را در آن بنیان نهاد. آخرین بنای ساخته شده توسط سلسله ی قاجار در این باغ کوشک احمد شاهی نام دارد و دقیقا در میانه ی باغ است.

محمد رضا پهلوی در زمان سلطنت خود دستور تخریب بناهای کوچک باغ و احداث کاخی مدرن جهت سکونت خود و خانواده اش صادر کرد. وی تا زمان خروج از ایران در همین بنا سکونت داشت و از کاخ صاحبقرانیه به عنوان محل کار استفاده می کرد.

بنایی که قصد ورود به آن را داریم باغ کتیبه هاست؛ باغی که پر از مولاژ های ( نمونه مشابه ) سنگ نگاره ها و کتیبه های ایران.

با کارناوال به باغ کتیبه های نیاوران قدم بگذارید.

باغ موزه کتیبه های کاخ نیاوران

در گوشه و کنار سرزمین پهناور ایران کتیبه ها و سنگ نگاره هایی از روزگار های دور بر دیواره صخره ها باقی مانده اند. اغلب این آثار با ارزش و غنی در مکان هایی صعب العبور و دور از دسترس هستند که برای بازدید از آن ها باید به شهرهای مختلف سفر کرده و دل به جاده زد و از میان صخره های عظیم گذشته تا کتیبه ها و نقوش صخره ای را با فاصله ای زیاد مشاهده کرد.

اما از سال 1387 مسئولین مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران با همکاری پژوهشکده زبان و گویش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تدبیری اندیشیده تا مردم بتوانند از نزدیک و به آسانی با دنیای جذاب کتیبه ها آشنا شوند. 

باغ کتیبه ها نمایشگاهی دائمی از کتیبه های صخره ای در ضلع شرقی باغ نیاوران است که شامل دوره های تاریخی زیر است:

ا ) مادها به خط و زبان اوراتی، آشوری و آرامی متعلق به مناطق اهر و سراب

2 ) دوره تاریخی پارتی و ساسانی به خط و زبان های پارسی باستان، اکدی ( خط اَکَّدی خطی است که قوم سامی نژاد اَکِدیان (4500 ق. م- 2300 ق. م) از خط میخی سومری آن را برگرفتند و برای هماهنگ شدنش با زبان خودشان در آن تغییراتی را ایجاد کردند.)

3 ) عیلامی و آرامی تا اواخر دوره ساسانی، به خط شکسته پهلوی

 بازدید از این کتیبه ها در فضایی سرسبز و دلنشین بسیار جالب و سودمند است.

این بخش از موزه برای دانشجویان رشته های باستان شناسی، فرهنگ و زبان های باستانی، تاریخ ایران باستان، پژوهش هنر و موزه داری بسیار جذابتر از بقیه خواهد بود و می توانند از نزدیک متون را ببینند و بخوانند.

تعداد مولاژ ( نمونه ی مشابه ) کتیبه های صخره ای در این باغ 43 عدد می باشد که از میان تعداد بسیار زیاد آن در نقاط مختلف ایران انتخاب شده اند.

باقی کتیبه های صخره ای ایران را به علت کمبود فضا در باغ کتیبه ها مشاهده نخواهید کرد؛ اما این 43 مولاژ از شاخص ترین آن ها می باشد که در ادامه به چند نمونه از آن اشاره خواهد شد.

گشتی در باغ موزه کتیبه ها 

 همانند سازی هایی که در باغ کتیبه ها در مقیاس 1*1 صورت گرفته  متعلق به ادورار گوناگون تاریخی است و در میان آن ها نقوش صخره ای قدیمی دیده می شود.

 1 ) دوره پیش از تاریخ تا آغاز تاریخ از 000 تا 2000 پیش از میلاد

در نقوش این بازه زمانی صحنه هایی از انسان در حال شکار با کمند، انسان در حال  آیین  رقص، نماد ها و نشانه های تجریدی و حک کردن علائم خطی و سطهایی از خط میخی را می توان مشاهده کرد.

گاه‌نگاری دقیق نقوش صخره ای مشخص نیست ولی برای آن ها قدمتی در حدود 15 هزار سال پیش در نظر گرفته اند.

خطوطی که در این دوره زمانی وجود دارد را با مقایسه خطوط سطری بر روی ظروف ایلامی، قدمتی برابر با 2300 پیش از میلاد دارند.

قدیمی ترین خط میخی اکدی متعلق به نقش برجسته آنوبانینی، متعلق به قوم لولوبی در 2000 پیش از میلاد واقع در سرپل ذهاب استان کرمانشاه می باشد.

کتیبه های اصلی، بر دیواره ی صخره ای در مکان هایی صعب العبور قرار دارند که بازدید از آن ها کمی مشکل و نیاز به هزینه و زمان کافی می باشد. از طرفی دیگر این آثار بر اثر گذشت زمان تا حدودی تخریب و محو شده اند؛ اما تعدادی از مولاژهای این دوره را می توان در باغ کتیبه های بدون صرف هزینه و زمان زیاد مشاهده کنید

 

مولاژ کتیبه آنوبانی نی

2 ) دوره ماد ( 607 -549 پ.م )

تا به امروز هیچ گونه خط مادی یافت نشده و نمونه های موجود در قلمرو ماد متعلق به اورارتوها و آشوری هاست که چندین مولاژ از آن در باغ کتیبه ها گنجانده شده است از جمله:

کتیبه سقندل مربوط به سردوری پسر آرگیشتی  753(-735 پ.م)

 کتیبه اورارتویی رازلیق متعلق به آرگیشتی  پسر روسا ( 713-680 پ.م) در سراب

کتیبه اوراتویی نشتیان متعلق به آرگیشتی پسر روسا ( 713-680 پ.م) در سراب

کتیبه گل گل ملکشاهی متعلق به یکی از پادشاهان  آشوری قرن هفتم پ.م در ایلام

 

کتیبه گل گل ملکشاهی

3 ) کتیبه های هخامنشی (331 – 539 پ.م )

 در اسناد مکتوبِ تاریخیِ هخامنشی از پنج خط  آرامی، پارسی باستان، اکدی، ایلامی و هیروگلیف مصری استفاده شده است.

دو مولاژ از کتیبه های هخامنشی در این باغ آورده شده که متعلق به داریوش و خشایار شاه در الوند همدان است و آن را با سه خط ایلامی، اکدی و پارسی باستان نگاشته اند.

کتیبه هایی دیگری چون کتیبه کانال سوئز و کتیبه خشایار شاه در وان ترکیه نیز بعد از نمونه سازی در این مجموعه گنجانده می شود.

4) کتیبه های دوره اشکانی ( 224 م – 247 پ.م )

 از دوره  اشکانی کتیبه های کمتری نسبت به ادوار دیگر به دست آمده و در این مجموعه نیز تنها سه کتیبه صخره ای از دوره اشکانی خواهید دید که شامل کتیبه گودرز سرپل ذهاب، کتیبه های خوسف و بیرجند می باشد.

کتیبه های اشکانی دیگری در منطقه ی لاخ مزار بیرجند وجود دارد که امکان مولاژ برداری از روی آن نمی باشد.

5 ) کتیبه های دوره ساسانی ( 224 م -651 م )

از این دوره کتیبه ها متعدد و متنوعی وجود دارد که اغلب آن ها متعلق به اردشیربابکان، شاپور اول، نرسی، شاپور دوم و سوم پادشاهان این عصر و کتیبه های کرتیرموبد موبدان ساسانی، مهر نرسه بزرگ فرماندار، اتیون شبستان سالار شاپور و نقوش برجسته گوردخمه های این دوره می باشد. تغییر و تحول خطوط را در طول این دوره در کتیبه ها می توان مشاهده کرد.

6 ) کتیبه های دوره اسلامی ایران

به غیر از کتیبه های خط میخی تخت جمشید، کتیبه هایی که از قرن چهارم هجری تا دوره قاجار در این بخش یافت شده، نمونه هایی ارزشمندند که در آینده در مجموعه کتیبه های باغ قرار خواهند گرفت. در حال حاضر چند نمونه کتیبه به خط نسخ از قرن هشتم هجری در باغ موجود است.

اطلاعات بازدید

این مجموعه همه روزه به جز ایام سوگواری از ساعت 9٫00 تا 17٫00 قابل بازدید می باشد .
هزینه های ورودی به شرح زیر است :

ورودی مجموعه              25000 ریال

موزه جهان نما               25000 ریال
کاخ صاحبقرانیه              تا اطلاع ثانوی تعطیل است
حوضخانه                     تا اطلاع ثانوی تعطیل است
کوشک احمدشاهی        20000 ریال
کاخ اختصاصی نیاوران      25000 ریال
موزه کتابخانه سلطنتی    20000 ریال
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران        20000 ریال

باغ کتیبه ها                  رایگان
بهای بلیط برای دانشجویان و بازنشستگان نیم بها می باشد.

برای اتباع خارجی قیمت ها متفاوت است :
ورودی مجموعه              150000 ریال
موزه جهان نما               150000 ریال
کاخ صاحبقرانیه              تا اطلاع ثانوی تعطیل است
حوضخانه                     تا اطلاع ثانوی تعطیل است
کوشک احمدشاهی        80000 ریال
کاخ اختصاصی نیاوران      150000 ریال
موزه کتابخانه سلطنتی    80000 ریال
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران     80000 ریال

موقعیت جغرافیایی مجموعه نیاوران

مجموعه ی نیاوران بر روی تپه ای در شمال شهر تهران است و به دلیل امتیازاتی که نسبت به  محدوده های جنوبی، شرقی  و غربی خود برخوردار است ، اشراف خوبی به پیرامون خود دارد. 

این مجموعه در ضلع غربی میدان شهید باهنر (نیاوران) قرار دارد و در ضلع جنوبی با پارک نیاوران هم مرز است . انتهای شمالی خیابان پاسداران ورودی جنوب غربی مجموعه می رسد و ضلع شمالی در کنار ادامه ی خیابان شهید باهنر که با عنوان خیابان کاشانک شناخته می شود کشیده شده است و این همجواری تا حد شمال غربی مجموعه ادامه دارد. ضلع شمالی شرقی مجموعه در همجواری خیابان نصیر آبادی و ضلع شرقی آن در کنار خیابان حیدری راد ( مهمانسرا ) قرار گرفته است .

راه دسترسی

نشانی مجموعه نیاوران : تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

برای رسیدن به مجموعه با استفاده از وسایل نقلیه عمومی چند راه دارید :

1) با استفاده از مترو می توانید به تجریش بروید و از آنجا با تاکسی و اتوبوس به نیاوران بروید .

2) از خط بی آر تی راه آهن – تجریش استفاده کنید و خودتان را به تجریش برسانید و با استفاده از وسایل نقلیه ی دیگر به نیاوران برسید .

3) اکثر پایانه های تاکسیرانی دارای تاکسی هایی به مقصد تجریش هستند و می توانید از طریق آنها به تجریش و سپس با استفاده از وسایل نقلیه عمومی به نیاوران بروید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید با روابط عمومی مجموعه نیاوران به شماره 15-22282012 تماس بگیرید.

دغدغه های کارناوالی

با گذشت زمان پدیده ی افزایش سن درختان، ریشه‌ دهی بیشتر و توسعه سیستم ریشه‌ها  غیر قابل انکار است. با این اتفاق مواد آلی و مغذی موجود در خاک کاهش یافته و در کیفیت فیزیکی درختان تاثیر محسوسی برجای گذاشته است. این باغ به دلیل شیب تند زمین و توپوگرافی خاص آن، جاری بودن جریان آب از شمال به جنوب و حرکات مداوم آب در جهات مختلف و استفاده از سیستم آبیاری غرقابی و بارانی  مستعد ابتلا به آفات و بیماری هایی است که کنترلشان ماموریتی مشکل را به وجود می آورد. این مشکل می تواند منجر به قطع حیات باغ و از بین رفتن تدریجی آن شود و دقت هرچه بیشتر مسئولین امر را می طلبد. 

در کنار از بین رفتن درختان، نباید فراموش کنیم که ساخت کاخ جدید نیاوران و پارک نیاوران در دهه ی چهل خورشیدی آسیب هایی را به کاخ وارد کرده و قطع درختان به منظور مناسب سازی فضا و کاشت درختان جدید باعث از بین رفتن نمای باغسازی ایرانی شده است. پس مراقبت بیشتر از این مجموعه امری است که باید جدی گرفته شود  تا آسیب های جدید تری متوجه این باغ نگردد.

پیشنهادات کارناوالی

مجموعه ی نیاوران چندین موزه و کاخ را در خود جای داده است. زمان پیشنهادی برای بازدید همه ی مجموعه 3 ساعت می باشد اما برای اینکه بتوانید بدون دغدغه از مجموعه بازدید کنید زمان بیشتری را اختصاص دهید. صبح ها زمان بهتری برای بازدید است و فرصت بیشتری برای شما فراهم می آورد. با شروع بازدید از صبح دیگر دغدغه ی تمام شدن وقت را ندارید.

در بازدید از مجموعه مراقب کودکان باشید و نهایت دقت را به عمل آورید تا آسیبی به مجموعه و آثار آن وارد نکنید. به منظور علاقه مند سازی کودکان به موزه، مقاله چگونه یک کودک علاقه مند به موزه داشته باشیم ؟ را مطالعه کنید.

ما هم درخواست داریم که در صورت عکاسی در فضاهای سرپوشیده به هیچ وجه از فلاش استفاده نکنید چرا که با این کار روند پوسیدگی و فرسایش آثار را سرعت می بخشید.

آثار مجموعه را به هیچ وجه لمس نکنید . این کار ممکن است باعث آسیب های جدی و غیر قابل جبرانی را به وجود بیاورد.

در صورت داشتن هر گونه سوال از راهنمایان موزه کمک بگیرید.

در صورت تمایل برای بازدید گروهی ، سازمانی و اداری حتما هماهنگی های لازم را با روابط عمومی مجموعه انجام دهید.

در بیرون از مجموعه هم رستوران هایی برای صرف غذا وجود دارند و شما می توانید روزی به یاد ماندنی را برای خود خلق کنید.

سری هم به پارک نیاوران بزنید و از قدم زدن در این پارک هم لذت ببرید.

در محوطه ی کاخ گاهی برنامه های خاصی مانند کنسرت و نمایشگاه برگزار می شود . می توانید با مراجعه به سایت مجموعه  و یا تماس با روابط عمومی  از این برنامه ها اطلاع پیدا کنید.

سخن آخر

باغ کتیبه ها چطور بود؟

از فضا و نحوه قرارگیری کتیبه ها لذت بردید؟

از آثار صخره ای ایران بهره کافی برده اید؟

نظرات خود را با کارناوال در میان بگذارید.