حمام نواب ؛ گذری در بافت قدیمی تهران

کارناوال - رویا افشاری : امروز حمام برای ما، محلی است برای پاکیزگی تن و زدودن غبار از جسم؛ اما در گذشته حمام ها عمومی بوده و علاوه بر نظافت، مردم همدیگر را ملاقات می کردند و از اخبار محل با خبر می شدند. گاه اتفاقاتی جالب و میمون هم در این دیدارها می افتاد، مثلا خانواده ای برای پسر خود، دختری را می پسندیدند و &#۸۲۳۰;

امروز حمام برای ما، محلی است برای پاکیزگی تن و زدودن غبار از جسم؛ اما در گذشته حمام ها عمومی بوده و علاوه بر نظافت، مردم همدیگر را ملاقات می کردند و از اخبار محل با خبر می شدند. گاه اتفاقاتی جالب و میمون هم در این دیدارها می افتاد، مثلا خانواده ای برای پسر خود، دختری را می پسندیدند و …

حمام های قدیمی بسیار باصفا و بزرگ بودند و برخی از آن ها تزییناتی چون کاشیکاری و نقاشی و کاربندی و… داشتند؛ از این حمام ها تعداد بسیاری تخریب شده؛ اما برخی دیگر تا به امروز باقی مانده و تغییر کاربری داده اند و به موزه، فروشگاه، رستوران و… تبدیل شده اند.

در تهران نیز در اواخر دوره قاجار تعداد 182 حمام وجود داشته که امروز تنها تعداد اندکی از آن باقی مانده. حمام نواب در منطقه 12 تهران، یکی از بناهایی است که بازسازی و به خانه هنر و صنایع دستی تبدیل شده است.

کارناوال امروز به بازدید حمام نواب می رود و همراهان خود را با یکی از جاذبه گردشگری تهران آشنا می کند.

با کارناوال در این تهرانگری همراه شوید.

چرا؟

– بازدید از حمامی تاریخی باقی مانده از دوره قاجاری

– دیدن لوکیشن یکی از فیلم های معروف و قدیمی سینمای ایران

– آشنایی با صنایع دستی نقاط مختلف ایران

آشنایی با حمام نواب تهران

تا به حال نام بازارچه حمام نواب را شنیده اید؟ این نام بازارچه ای معروف و قدیمی در خیابان ری، کوچه “دردار غربی” است. قدیمی های ساکن این محل به خوبی از حال و هوای این بازاچه و حمام مشهور نواب تعریف می کنند. در گذشته حمام به شکل امروزی نبود و در برخی محله ها یک حمام عمومی با معماری خاص توسط خیری ساخته می شد تا مردم از آن استفاده کنند.

در محله ی عودلاجان تهران، در محور تاریخی – فرهنگی – تجاری امام زاده یحیی، در دوره قاجار حمامی به دست دو بانو احداث شد که اهالی این محل و محله های اطراف به آن می رفتند و غبار و خستگی بدن را می شستند. این حمام پس از گذشت سال ها و تغییرات فراوان، پابرجا و بر خلاف سایر هم نوعانش از گزند آسیب در امان مانده است.

اقبال خوب این حمام سبب شد تا آن را مرمت و بازسازی کنند و به یک مکان گردشگری در محله قدیمی تهران تبدیل شود. حمام نواب در سال 1385 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و پنج سال پس از آن به به همت شهرداری منطقه 12 تهران و اتحادیه صنایع دستی کشور و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان به مرکز صنایع دستی شهر تهران تغییر کاربری داد.

photo by Sanaz Daryaee

جاذبه های امروزی حمام نواب

کاربری اصلی این حمام در سال 90 تغییر کرد و به خانه هنر و صنایع دستی و رستوران تبدیل شد.

شما می توانید صنایع دستی شهرهای مختلف ایران را در اینجا مشاهده و خریداری کنید. همچنین یک روز به یادماندنی را در رستوران حمام نواب در کنار دوستان و همراهان خود تجربه کنید.

معماری حمام نواب

این حمام مانند دیگر حمام ها دارای قسمت های هشتی ( فضای سرپوشیده متصل به کوچه و ورودی )، سربینه ( رخت کن حمام )، گرمخانه، سرویس بهداشتی، خزینه، استخر و ستون تشکیل شده است. در گذشته برای جلوگیری از اتلاف گرما در حمام ها و همچنین استفاده بهینه از منابع آبی چون قنات و…، آن را در پایین تر از سطح زمین می ساختند به طوری که برای دسترسی به حمام باید چند پله به پایین رفت. برای ساخت حمام نواب از مصالح آجر، آهک، ساروج، سنگ و کاشی استفاده شده است. وقتی بنا مورد مرمت قرار گرفت، برای بازسازی سیمان نیز به کار برده شد.

مساحت حمام نواب بیش از هزار مترمربع بوده و آب مورد نیاز آن از قنات ” حاج علیرضا” تامین می شد.

چاله حوض (حوض های بزرگ با آب سرد در حمام برای شناوری) این حمام از بزرگترین چاله حوض های تهران بوده تا جایی که جوان های محله در بعداز ظهرهای تابستان به این حمام می آمدند و ” ˈچاله حوض بازی” می کردند به همین خاطر تابستان ها این حمام بسیار شلوغ می شد.
تزیینات حمام در گذشته بیشتر بوده که بر اثر مرمت های صورت گرفته، از بین رفته، وجود این تزیینات را از میان لایه نازک آهک بر روی سطح، تشخیص داده اند.

عناصر معماری ایرانی ؛ تجلی هنر در طول تاریخ را در کارناوال بخوانید.

تصاویری از پشت بام حمام نواب با معماری خاص

photo by Mojtaba Rahnama

پیشینه حمام نواب

معمولا برای ساخت بناهایی چون مسجد، حمام و مدرسه و… افرادی بانی شده و برای برپایی این بناها همت می گماردند.

در محله عودلاجان تهران، در اوایل قاجار دو بانو به نام های سارا سلطان خاتون و سارا حاجر خاتون ( دختران حاج نواب از نوادگان قاجار و سرشناسان محله ) حمامی را در بازارچه بنا نهادند و حمام به نام پدرشان “نواب” معروف شد. افراد مختلفی مالکیت این بنا را برعهده گرفتند که رمضان، محمد و یزدان بهرامیان آخرین متولیان آن بودند.

در دوره پهلوی، درباریان پهلوی از این حمام استفاده می کردند؛ تا چند سال گذشته نیز حمام کاربری خود را داشت تا اینکه تعداد مشتریان به خاطر حمام دار شدن خانه ها، کاهش یافت و متولیان دیگر از عهده مخارج برنیامدند، سپس شهرداری مالک این بنا شد.

نام این حمام در اولین نقشه های تهران (متعلق به سال 1275 قمری) دیده می شود که با عنوان ” گذر حمام نواب ” آمده است. همچنین کتیبه ای کاشیکاری شده در حمام وجود داشته که متاسفانه در سال های گذشته به سرقت رفته است.

خوشبختانه حمام نواب مانند دیگر حمام های تهران تخریب نشده و از اقبال خوبی برخوردار بوده که مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. در حال حاضر اگر به بازدید این بنا بروید با مجموعه ای از صنایع دستی روبه رو خواهید شد که در کنار معماری حمام فضای سنتی دلنشینی را به وجود آورده است.

چرا حمام نواب ازتخریب نجات یافت…

فیلم سیاه و سفید قیصر، ساخته ی مسعود کیمیایی، از فیلم های ماندگار و جذاب سینمای ایران بود که خاطرش در حافظه ی برخی از مردم ایران برای همیشه ثبت شد. لوکیشن این فیلم به یادماندنی حمام نواب بود و قیصر “کریم آبمنگل” را در آن خلاص کرد. آوازه ی این فیلم، سبب مشهور شدن حمام نواب شد.

شوق مردم برای بازدید از حمام نواب که دیگر به حمام قیصر معروف شده بود، حفظ و مرمت این بنا را درپی داشت.

دسترسی و بازدید از حمام نواب

آدرس: تهران. خیابان ری. محله عودلاجان شرقی. اتنهای خیابان شهید محمدرضا ملاباقری. شمال میدان باغ پسته بک. کوچه بیک دامغانی (بازارچه حمام نواب سابق).

از سه راه امین حضور وارد خیابان ری شده، کوچه ای در سمت راست این خیابان معروف به “دردار غربی” وجود دارد، باید وارد آن شده و از آنجا تابلوی حمام نواب را خواهید دید.

برای رفتن به حمام نواب، می توان از خط یک مترو استفاده کرد و در ایستگاه پانزده خرداد پیاده شوید و به سمت عودلاجان مسیر را ادامه دهید.

ساعت بازدید: هرروز از ساعت 9 صبح تا 19

بلیط ورودی: رایگان