زیارتگاه و مراقد شریف کربلا

مهم ترین بقعه مبارکه در کربلا حرم مطهر امام حسین علیه السلام و قمر بنی هاشم علیهما السلام می باشد و دیگر مراقد و شخصیت هایی نیز در آنجا مدفن هستند.

اماکن زیارتی در کربلا

1. مرقد سید ابراهیم مجاب

مرقد این امامزاده در رواق غربی حرم مطهر امام حسین (ع) قرار دارد. نام کامل وی سید ابراهیم بن محمد بن موسی بن جعفر (ع) است، او نابینا بود و درکوفه زندگی می کرد و در سال 247 ه ق که المنتصر فرزند متوکل عباسی اجازه داد شیعیان به زیارت کربلا مشرف شوند، به کربلا آمده و درآنجا سکونت اختیارکرد وگویند که چون سید ابراهیم مجاب به کربلا رسید به قبر شریف نزدیک شد وگفت: السلام علیک یا جداه، و از داخل روضه شریفه این ندا برخاست که: و علیک السلام یا ولدی، ازآن روز به بعد مردم او را (مجاب) لقب دادند. هنگامیکه سید ابراهیم مجاب درگذشت او را در صحن آن روزگار دفن کردند و بعدها که روضه شریفه بزرگتر شد محل ضریح سید ابراهیم در رواق غربی واقع شد. روی ضریح او صندوقی از چوب ساج قرار دارد و درآن پنجره ای فولادی تعبیه شده که بعدها آن را تغییر داده وبجای آن پنجره ای برنزی نصب کردند که در سالهای اخیرآن را نیز تجدید نمودند. شیعیان پس از مشرف شدن به حرم معمولًا به زیارت سید ابراهیم مجاب نیز مشرف می شوند.

2. مرقد حبیب بن مظاهر اسدی

اعتقاد شیعیان براین است که حبیب بن مظاهر اسدی از تمامی اصحاب امام حسین (ع) البته بجز خانواده اش والاتر است، بدین علت امام زین العابدین (ع) هنگام دفن، او را همراه با سایر شهدا دفن نکرده و قبر جداگانه ای درون حرم مطهر امام حسین به او اختصاص داد. زائران حرم مطهر امام حسین (ع) ابتدا به قبر حبیب بن مظاهر می رسند و بر وی سلام می کنند، گویی که او دربان حرم مطهر امام حسین (ع) است. حبیب بن مظاهر یکی از یاران با اخلاص امام حسین (ع)، از اصحاب پیامبر اکرم (ص) و از خواص امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) بود که در تمامی جنگ های آن حضرت ملتزم رکاب بود و پس از شهادت حضرت علی (ع) به خدمت امام حسن مجتبی (ع) شتافت و پس از وی در خدمت امام حسین (ع) بود. او سرور و بزرگ قوم بنی اسد بود و امام حسین (ع) در روز عاشورا او را فرمانده جناح چپ لشکر خود نمود. بعد از طلوع آفتاب به لشکر ابن زیاد حمله کرد وشصت و دو نفر از لشکریان دشمن را کشته و عاقبت خود نیز در سن هفتاد وپنج سالگی به شهادت رسید. بعد از حادثه عاشورا، پسرش قاسم به انتقام پدر برخاست و قاتلش را به قتل رساند. قبر او همان طور که گفته شد در رواق حرم مطهر امام حسین (ع) و جدا از سایر شهدا می باشد.

3. مرقد حر بن یزید ریاحی

مرقد حر بن یزید ریاحی در فاصله نه کیلومتری غرب شهرکربلا واقع شده است و علت اینکه جنازه او را به خارج از میدان معرکه منتقل کردند، این بود که قبیله او یعنی بنی تمیم خود را به میدان معرکه رساند، جنازه او را برداشته و به مکان فعلی آورده و به خاک سپردند. در سال 914 ه ق شاه اسماعیل صفوی موفق به فتح بغداد شد و همان سال گنبدی روی قبر حر بنا کرد و صحن کوچکی برایش ساخت. او اولین کسی بود که به ساختن (مرقد حر) اهتمام ورزید. در سال 1325 ه ق به همت حسین شجاع السلطان مرقد بازسازی شد و در سال 1330 ه ق سید عبدالحسین کلیدارآن را مجدداً بازسازی نمود و در سال 1963 م به همت حاج حسن وکیل به ناحیه (حر) برق رسید. حر بن یزید ریاحی مرقدی زیبا با گنبدی کاشیکاری شده دارد که اطراف آن را باغ و بوستان فراگرفته است و بر در اصلی مرقد ابیاتی به عربی نوشته شده که به مقام و منزلت حر اشاره می کند.

در تاریخ آورده اند که چون شاه اسماعیل صفوی به زیارت کربلا آمد، برای کشف حقیقت محل دفن حر، دستور داد قبر وی را بشکافند و با اینکار وی را با دستمالی بر پیشانی و جسدی تروتازه یافتند و چون شاه درباره آن دستمال پرسید، به او گفته شد هنگامیکه حر در میدان نبرد زخمی شد، امام حسین با دست مبارک خود این دستمال را بر پیشانی او بست، شاه اسماعیل دستور داد دستمال را باز کنند و چون دستمال را باز کردند خون دوباره جاری شد و هرچه سعی کردند با دستمال دیگری جلوی خون را بگیرند ممکن نشد، لذا شاه اسماعیل دستور بستن مجدد همان دستمال را داد و پس از اینکه قبر را با احترام زیادی بستند شاه اسماعیل دستور داد گنبدی بر بالای قبر بسازند و خادمی برای آن تعیین کرد و موقوفاتی برآن جاری نمود.

4. مرقد عون بن عبدالله

در نسبت این امامزاده تردیدهایی وجود دارد که آیا وی همان عون فرزند عبدالله بن جعفر طیار (ع) است که شهید کربلا بود و یا نواده امام حسن (ع) است؟ امروزه وی دارای بقعه و بارگاه باشکوهی در یازده کیلومتری شمال غربی کربلا و در آغاز بزرگراه کربلا بغداد می باشد. این امامزاده بسیار مورد توجه مردمان عراق بوده و دارای نذری مجرب است، از اینرو همواره مزار او مملو از زائر و نذورات آنان است.

5. خیمه گاه حسینی

در سمت جنوب غربی حرم مطهر خیمه گاه حسینی قرار دارد و بنا به نقل مورخان محل برافراشته شدن خیمه ها و چادرهای سید الشهداء (ع) و یاران او بود. این محل توسط سید علی طباطبائی (صاحب ریاض العلماء) ساخته شد. او پس از حمله وهابی ها به کربلا (سال 1217 ه ق) اقدام بساختن باروی شهرکربلا کرد و در همان هنگام این خیمه گاه را نیز بنا کرد و این محل را بعنوان گورستان انتخاب کرد و نام قبلی آن را که (الطرف) بود به (المخیم) تغییر داد البته این منطقه درگذشته های بسیار دور به محله (آل عیسی) مشهور بود. آل عیسی یکی از خاندان های علوی ساکن کربلا بودند که نسب و شجره نامه آنها به زید بن علی بن الحسین (ع) می رسد. در این خیمه گاه همه ساله روزهای دوازدهم و سیزدهم محرم عزای بزرگی توسط زنان شیعه برگزار می شود. این مراسم در نیمه شعبان و اربعین حسینی نیز برپا می شود.

6. تل زینبیه

این محل تپه ای مشرف بر میدان جنگ بود و گویند حضرت زینب (ع) برای دیدن اوضاع برادرش امام حسین (ع) بر بالای این تپه رفته بود، بهمین علت به نام تل زینبیه معروف شد. این مقام در سال 1400 ه ق تجدید بنا شده است. در این مقام پنجره برنزی کوچکی قرار دارد و درکاشیکاری های داخل آن ابیاتی به زبان عربی و تصاویری که معرکه کربلا را نشان می دهد کشیده شده است. زائران معمولا بقصد زیارت و تبرک به این مقام می روند و این محل ساختار قدیمی خود را حفظ کرده و همچنان مرتفع می باشد منتهی در کنار آن مغازه هائی ساخته شده که فروشندگان درآنها مهر و تسبیح می فروشند. تل زینبیه به صحن مطهر امام حسین (ع) نزدیک است. هر کس این تل را زیارت کند می تواند صدای حضرت زینب (ع) را تصورکند، زمانی که رو به گودال قتلگاه ایستاده و می گوید: (اخی حسین! یا بن امی یا حسین، ان کنت حیاً إما تری هجوم القوم علی مخدراتک و إن کنت میتاً فأمرنا و أمرُک الی الله) یعنی برادرم حسین! فرزند مادرم ای حسین! اگر زنده ای، مگر نمی بینی حمله این قوم را به عیالت و اگر مرده ای! که امر و تکلیف ما و شما در دست خداست).

7. مقام دست راست و دست چپ ابوالفضل (ع)

مقام دست راست بین محله باب بغداد و باب الخان و نزدیک باب العلقمی صحن مطهر ابوالفضل (ع) واقع است و مقام دست چپ در فاصله 50 متری باب القبله کوچک، صحن ابوالفضل (ع) و در مدخل بازار باب الخان واقع شده است. این دو مقام نشان دهنده محل قطع شدن دو دست ابوالفضل (ع) هنگام جنگ با لشکریان ابن زیاد است. مقام دست راست در اواسط قرن سیزدهم هجری قمری بر بقایای نهری که به نهر مقبره العباس مشهور بود و از بقایای نهر علقمه بود ساخته شد، اما مقام دوم در سال 1327 ه ق توسط مرد نیکوکاری که در این باره خواب دیده بود، ساخته شد. وی دیوار خانه خود را شکافت و این مقام را درآن بنا کرد. مقام دست راست ابوالفضل پنجره ای برنزی است که در دیوار خانه ای درکوچه (الصخنی) نزدیک باب العلقمی قرار دارد و بر روی دیوار نقاشی دو ساعد بریده شده است که زیرآنها نوشته شده: (در این محل دست ابوالفضل (ع) قطع شده است). مقام دست چپ ابوالفضل (ع) نیز پنجره ای برنزی است با حاشیه آیینه کاری شده که در دیوار خانه ای کارگذاشته شده و بر روی آن ادعیه و اشعاری به زبان عربی نوشته شده که این اشعار متعلق به شاعر کربلایی شیخ محمد سراج است و در بالای آنها تصویر دستی کشیده شده است.

8. مقام امام الزمان (ع)

مقام امام زمان درمیان نخلستان های کرانه رودخانه فرات است که این شاخه از رودخانه به نام (نهر علقمه) مشهور است. جایگاه مذکور منسوب به حضرت حجت (ع) است و مردم درآن به نماز می پردازند. باب صاحب الزمان حرم مطهر امام حسین (ع) رو به این مقام باز می شود.

9. مقام أم البنین

این مقام در گوشه جنوب غربی حرم مطهر حضرت ابوالفضل قرار دارد، اما بنظر می رسد که این انتساب سند و مدرک معتبری ندارد، زیرا همه می دانند که أم البنین در معرکه کربلا حاضر نبوده است بهرحال قابل ذکر است که أم البنین (فاطمه بنت حزام کلابیه) است که برای حضرت علی (ع) چهار فرزند آورد که عبارت بودند از: ابوالفضل العباس (ع)، عبدالله، جعفر و عثمان و بنابر روایات مشهور وی در شهر مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع مدفون شد. سید سلمان آل طعمه درکتاب خود (کربلا فی الذاکره) می نویسد: زنان ساده لوح تکه ای گل بر دیوار این مقام می چسباندند، اگر این گل به دیوار چسبید می گویند که حاجتشان برآورده می شود و چنانچه بر روی زمین افتاد و به دیوار نچسبید می گویند که حاجتشان برآورده نخواهد شد، و اکنون مدتی است که این عادت از سرشان افتاده است. در حقیقت این مقام محل دفن یکی از متولیان حرم مطهر ابوالفضل (ع) به نام (شیخ علی بن عبدالرسول) است که در سال 1187 ه ق درگذشت و در این محل به خاک سپرده شد و درحال حاضر زنان به این مقام آمده وگمان می کنند که این محل مقام أم البنین است و برآن پارچه سبز می بندند و حنا می مالند و ازآن حاجت می طلبند.

10. مرقد أخرس ابن الکاظم

وی محمد بن ابی الفتح أخرس، از نوادگان حضرت موسی بن جعفر (ع) است که بقعه اش در محله ای به نام (الابتر)، در حومه کربلا قرار دارد.

11. مرقد ابن حمزه

وی نواده امیرالمؤمنین (ع) و از امام زادگان والا مقام است. آرامگاهش درآغاز بزرگراه کربلا طویریج قرار دارد.

12. مرقد احمد بن هاشم

وی از نوادگان حضرت موسی بن جعفر (ع) است که سال 745 ه ق وفات یافت و آرامگاه او امروزه درکویری واقع در شمال غربی کربلا می باشد. قبر او صحن و سرای بزرگی دارد و در میان اعراب بادیه نشین بسیار معروف است چنانچه همواره به وی پناه آورده، نذر و نیاز می کنند.

13- قتلگاه:جایگاهى است در نزدیکى آرامگاه‏ حبیب بن مظاهر اسدى که بنابر گفته روایات، امام حسین علیه السلام در آنجا به شهادت رسید و بعدها به جایگاه کنونى منتقل یافته و دفن گردیده است .

14- آرامگاه طفلان مسلم: این آرامگاه در راه کربلا- بغداد، در حومه شهر مسیّب قرار دارد. این دو کودک به نام هاى محمّد و ابراهیم، فرزندان حضرت مسلم ابن عقیل هستند که پس از شهادت پدرشان به شهادت رسیدند، آرامگاه این دو کودک صحن و سراى باشکوهى داشته و بر قبر هر یک گنبد و ضریحى‏ قرار دارد.

15- آرامگاه ابن هاشم: وى از نوادگان حضرت موسى بن جعفر علیه السلام است که در سال 745 ه.. وفات یافت و آرامگاهش امروزه در کویرى واقع در شمال غربى کربلا مى‏باشد. قبر او داراى صحن و سراى بزرگى است و در میان اعراب بیابان گرد بسیار معروف است و آنان همواره بدو پناه آورده و نذر مى‏کنند.

16- آرامگاه ابن فَهْد حِلّى: او از فقهاى امامیّه است و قبرش در غرب خیابان «باب القبله» درون مسجدى به نام او قرار دارد.