مغز‌های کوچک زنگ زده، فیلمی موفق که نباید فرصت دیدن آن را از دست داد

پایگاه خبری تحلیلی فردا:

هومن سیدی را می‌توان یکی از موفق‌ترین کارگردان‌های ایرانی در نشان دادن آسیب‌های اجتماعی در سال‌های اخیر دانست.

پرداختن به آسیب‌های اجتماعی در فیلم‌های ایرانی تیغی دو دم است که از یک سو می‌تواند سازنده را به سیاه نمایی متهم کند و از سوی دیگر ملاحظات و سانسور‌های بیرونی و درونی کارگردان را به ساخت فیلمی خنثی و بدون اثر بکشاند.

اولین نقد نامرتبطی که به اکثر فیلم‌های سیاه وارد می‌شود این است که آن چه در فیلم نشان داده شده، بازنمایی از جامعه ایرانی نیست، گویی باید در هر فیلم تلخی از آسیب‌های اجتماعی صحنه‌هایی از شاد و خرم بودن مردم و یا یک پایان خوش وجود داشته باشد تا همه راضی شوند که جامعه آن قدر‌ها هم بد نیست، و گویی در این مواقع کسی توجه نمی‌کند که ساخت فیلم از یک معضل اجتماعی، برای برجسته کردن آن است نه تعمیمش به کل جامعه.

سیدی در این فیلم مانند 13 به خوبی یک معضل روانی را به تصویر کشیده. اگر چه سوژه در هر دو فیلم از نظر سنی و موقعیت متفاوت اند، اما مشکل اصلی آن دو یکی ست. میل به تبه‌کاری در بمانی از محیط بد خانواده، کمبود محبت و توجه نشات گرفته و به محض این که توسط دو نفر "آدم" محسوب می‌شود به آن‌ها می‌پیوندد. بمانیِ "مغز‌های کوچک زنگ زده" در محیطی متفاوت رشد کرده، اما دردی مشترک با او دارد. از یک سو بدون آن که بداند چرا، از کودکی متفاوت بودن خود با بقیه را حس کرده است. اگر چه نمی‌دانسته چرا، اما به دلیل این که فرزندواقعی خانواده نبوده تحقیر شده است، زیر بار تحقیرها، تلاش کرده تا زبونی‌اش را با اصرار به برادرش برای "آدم" حساب شدن از طرف او جبران کند.

عناصر غلو در داستان سیدی وجود دارد، اما نمی‌تواند به مفهوم اصلی اشاره شده توسط او ضربه‌ای بزند، بزرگ بودن لابراتوار موادمخدر و غیرواقعی بودن تعداد افراد مشغول در آن و این طبیعی نمایی از وجود یک لابراتوار در یک محله ممکن است با واقعیت‌ها نخواند، اما ضربه‌ای به اصل داستان نمی‌زند. بزرگ بودن یا کوچک بودن دزدی بچه‌ها و تعداد آن‌ها تفاوتی در اصل ماجرا به وجود نمی‌آورد چرا که بن مایه اصلی آن چه افراد را مانند برادر کوچک شاهین بار می‌آورد، به وفور در جامعه وجود دارد و پنهان نیست.

هومن سیدی تا اینجا نشان داده است که چه در مقام کارگردان  چه در مقام بازیگر به خوبی از پس نشان دادن اختلالات روانی بر می آید. بازی زیبای او در "اینجا کسی نمی‌میرد" و کارگردانی "مغزهای کوچک زنگ زده" نمونه‌هایی از موفقیت های او در این زمینه است.