شیرین بیان گیاهی خودرو است که ساقه زیر زمینی و ریشه آن مصرف دارویی دارد. شیرین بیان منبع خوبی از انواع ویتامین B و ویتامین E و مواد معدنی از جمله پتاسیم و منیزیم است. خواص شیرین بیان برای بیماری های گوارشی، مراقبت از پوست و درمان افسردگی بسیار موثر است. در این مقاله شما را با خواص شیرین بیان، میزان مصرف و اشکال مختلف شیرین بیان، ارزش غذایی شیرین بیان و عوارض جانبی و موارد احتیاطی شیرین بیان آشنا خواهیم کرد.

حتما بخوانید:

• خواص برگ بو؛ 8 خاصیت درمانی این گیاه سرشار از مواد معدنی
• خواص بادرنجبویه؛ 9 دلیل قانع‌کننده برای مصرف دمنوش بادرنجبویه
• خواص جینسینگ؛ 19 خاصیت جینسینگ برای سلامتی و زیبایی

شیرین بیان چیست؟

شیرین بیان که به آن ریشه‌ی شیرین نیز می‌گویند، گیاهی چوبی و چندساله است که تا حدود 1 تا 2 متر رشد می‌کند. ریشه‌های بلند و پرچین شیرین بیان به‌صورت افقی و زیر زمین پخش می‌شوند. از ریشه‌ی شیرین بیان بیشتر به‌عنوان شیرین‌کننده در آب‌نبات و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. علاوه‌بر استفاده از شیرین بیان در خوراکی‌ها، این گیاه به‌دلیل خواص درمانی گوناگون خود و افزایش طول عمر و سلامتی از زمان‌های باستان مورد توجه قرار گرفته است.

با گذشت زمان خواص شیرین بیان برای سلامتی بیشتر در جامعه‌ی پزشکی پذیرفته می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که در پژوهش‌های پزشکی هنوز برخی از خواص شیرین بیان برای سلامتی اثبات نشده است. شیرین بیان به شکل‌های فراوانی در دسترس است، مانند شیرین بیان حاوی «گلیسیریزین» (glycyrrhizin) و شیرین بیان «گلیسیریزین» زدایی‌شده‌ (DGL، deglycyrrhizinated licorice).

تاریخچه‌ی شیرین بیان

شیرین بیان ریشه‌ی گیاهی است که «Glycyrrhiza glabra» نام دارد که در فارسی به آن «مَهْک» گفته می‌شود. این گیاه بومی اروپا و آسیاست و در این مناطق در دسته‌ی علف‌ها طبقه‌بندی می‌شود. مصریان باستان عاشق ریشه‌ی شیرین بیان بودند. آنها از چای ریشه‌ی شیرین بیان به‌عنوان درمانی برای همه‌ی دردها استفاده می‌کردند. بعدها شیرین بیان وارد چین شد و به گیاه مهمی در طب سنتی چین تبدیل شد.

میزان مصرف و اشکال مختلف شیرین بیان

عصاره‌ی مایع

عصاره‌ی شیرین بیان معمول‌ترین شکل شیرین بیان است که از آن به‌ عنوان شیرین‌کننده در انواع آب‌نبات‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. میزان مصرف عصاره‌ی شیرین بیان در هر فرد نباید بیش از 30 میلی‌گرم/ میلی‌لیتر از «اسید گلیسیریزیک» باشد. مصرف بیش از این مقدار موجب بروز عوارض جانبی ناخواسته‌ای می‌شود.

پودر

پودر شیرین بیان در فروشگاه‌های موادغذایی بهداشتی و خرده‌فروشی‌های آنلاین عرضه می‌شود. با ترکیب پودر شیرین بیان با ژل (به‌ عنوان پایه) می‌توان پمادی موضعی ساخت که پوست را تمیز می‌کند.

پودر شیرین بیان به‌ویژه در درمان اگزما و آکنه مفید است. می‌توانید پودر شیرین بیان را داخل کپسول‌های گیاهی بریزید و این کپسول‌ها را به‌صورت خوراکی مصرف کنید.

به گفته‌ی سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزان توصیه‌شده‌ی مصرف ریشه‌ی شیرین بیان کمتر از 75 میلی‌گرم در روز است.

چای شیرین بیان

امروزه استفاده از برگ‌های خشک و خردشده‌ی گیاه شیرین بیان به‌صورت چای طرفدار دارد. می‌توانید این نوع چای‌ها را در سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های موادغذایی بهداشتی خریداری کنید.

از چای شیرین بیان برای بهبود سلامت دستگاه گوارشی، تنفسی و غدد فوق کلیوی استفاده می‌شود. معمولا در چای‌های موجود برای سلامت سیستم نایژه‌ای و تنفسی و پاک‌سازی و سم‌زدایی، شکلی از شیرین بیان وجود دارد. برای درمان گلودرد نیز می‌توانید با ترکیب‌کردن ریشه‌ی گل‌ختمی، ریشه‌ی شیرین بیان و پوست درخت نارون چای تهیه کنید. البته مصرف بیش از 250 گرم چای شیرین بیان در روز توصیه نمی‌شود.

DGL یا شیرین بیان گلیسیریزین زدایی‌شده‌

DGL شیرین بیانی است که «گلیسیریزین» آن حذف شده است و سالم‌تر است. میزان «گلیسیریزین» موجود در DGL نباید بیش از 2 درصد باشد. مصرف DGL برای درمان مشکلات گوارشی توصیه می‌شود، زیرا برای برطرف‌کردن این مشکلات، شیرین بیان باید به‌صورت بلندمدت مصرف شود.

DGL به‌ شکل قرص‌های جویدنی، کپسول، چای و پودر در دسترس است. البته میزان مصرف DGL نباید بیش از 5 گرم در روز باشد.

ارزش غذایی شیرین بیان

در شیرین بیان انواع گوناگونی از موادمغذی مفید و «فلاونوئیدها» وجود دارد. شیرین بیان منبع خوبی از ویتامین B1 (تیامین)، B2 (ریبوفلاوین)، B3 (نیاسین)، B5 (اسید پانتوتنیک) و ویتامین E (توکوفرول) است. شیرین بیان از موادمعدنی‌ای مانند فسفر، کلسیم، کولین، آهن، منیزیم، پتاسیم، سلنیوم، سیلیکون و روی نیز برخوردار است. شیرین بیان مخزنی از مواد مغذی گیاهی شامل «بتاکاروتن»، «گلیسیریزین»، «گلابریدین» (glabridin)، «ازوئگوئتیدین» (isoliquiritigenin)، «تیمول»، «فنول»، «اسید فرولیک» و «کورستین» است.

خواص شیرین بیان برای سلامتی

1. درمان آفت یا زخم‌های دهانی

زخم‌های آفتی مکرر و دردناک که به زخم‌های دهانی معروف‌اند، نیز با شیرین بیان بهبود می‌یابد. زخم‌های دهانی یا آفت‌ها زخم‌های غیرمسری کوچکی هستند که در بافت داخل دهان و روی لثه‌ها ایجاد می‌شوند. مطالعات نشان داده است که درمان آفت با عصاره‌ی شیرین بیان منجر به بهبود قابل‌ توجهی در درد و التهاب در افراد شده است. مواد مفید موجود در شیرین بیان به تسریع بهبود این زخم‌ها کمک می‌کند و در تحریک مکانیسم دفاعی بدن مؤثر هستند.

2. حفاظت از کبد

مطالعات انجام شده نتایج امیدبخشی را درمورد خواص شیرین بیان در حفاظت از کبد نشان داده است. شیرین بیان حاوی «گلیسیریزین» است که با کاهش میزان سمّیت در درمان بیماری های کبد مؤثر است و به تثبیت وضعیت عملکردی طبیعی کبد کمک می‌کند. مطالعه‌ی تحقیقاتی دیگری شواهدی را ارائه داده است که نشان می‌دهد «فلاونوئیدِ ازوئگوئتیدین» موجود در شیرین بیان از خواص آنتی اکسیدانی و مهارکنندگی برخوردار است که به حفاظت از سلول‌های کبدی دربرابر چربی بالا، صدمات ناشی از رژیم غذایی و آسیب ایجاد شده توسط استرس «اکسیداتیو» کمک می‌کند.

3. درمان اختلالات معده

از ریشه‌ی شیرین بیان برای تسکین مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان در موارد مسمومیت غذایی، زخم معده و سوزش سردل می‌تواند بهبود پوشش داخلی معده را تسریع کند و موجب برقراری دوباره‌ی تعادل شود. این ویژگی به‌دلیل خواص ضدالتهابی و تقویت سیستم ایمنی بدن موجود در «اسید گلیسیریزیک» است.

مطالعه‌ای نشان داده است که «اسید گلیسیریزیک» می‌تواند باکتری سمّی «هلیکوباکترپیلوری» (H. pylori) را مهار کند و مانع از رشد آن در روده شود. پژوهش‌هایی نیز انجام شده که نشان می‌دهد نشانه‌های بیماری افرادی که دچار بیماری زخم معده یا زخم پپتیک (peptic ulcer)، سوزش سردل یا التهاب معده هستند با مصرف DGL بهبود می‌یابد. DGL شکل سالم‌تر شیرین بیان است که درصورت لزوم می‌توان آن را به‌صورت بلندمدت مصرف کرد.

4. کاهش استرس

استرس طولانی‌مدت و تولید همیشگی آدرنالین و کورتیزول درطول زمان، غدد فوق کلیوی را خسته می‌کند. شیرین بیان می‌تواند به غدد فوق‌کلیوی کمی استراحت بدهد. عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان غدد فوق کلیوی را تحریک می‌کند و موجب می‌شود که میزان هورمون کورتیزول در بدن در سطح سالمی قرار داشته باشد.

5. درمان رماتیسم مفاصل

عصاره‌ی شیرین بیان دارای خواص مفید برای درمان التهاب است و اثرگذاری آن در درمان رماتیسم مفاصل ثابت شده است. پژوهش‌ها نشان داده است که شیرین بیان می‌تواند در کاهش سطح «سیتوکین‌ها» (cytokin، که موجب التهاب می‌شوند) و رهایی از درد و تورم مفید باشد.

6. برطرف‌کردن علائم یائسگی و سندروم پیش از قاعدگی

ریشه‌ی شیرین بیان در درمان نشانه‌های یائسگی و سندروم پیش از قاعدگی مؤثر است. شیرین بیان سرشار از «ایزوفلاون‌»هاست که به حفظ تعادل استروژن و پروژسترون در بدن کمک می‌کنند. مطالعات نتایج مثبتی را درمورد اثربخشی شیرین بیان در کاهش گرگرفتگی های شبانه و بهبود سلامت جسمی و روانی زنان یائسه نشان داده است. شیرین بیان حاوی «فیتواستروژن» است و به افزایش سطح هورمون پروژسترون در بدن کمک می‌کند و در تسکین گرفتگی‌ها و ناراحتی‌های معمول درطول دوران قاعدگی مؤثر است. شیرین بیان با جلوگیری از اثرات هورمونی «آلدوسترون» (aldosterone)، در برطرف‌کردن مشکل تجمع مایعات در بدن نیز مؤثر است.

7. پیشگیری از سرطان

شیرین بیان دارای اثرات پیشگیری شیمیایی است و در درمان انواع مختلف سرطان مؤثر است. در بعضی از روش‌های درمان چینی نیز از شیرین بیان در درمان سرطان استفاده می‌شود. مطالعات اثرات ضدتکثیری ریشه‌ی شیرین بیان را در کاهش رشد سلول‌های سرطان سینه در انسان نشان داده است. شیرین بیان دارای «فلاونوئید»هایی مانند «ازوئگوئتیدین» (isoliquiritigenin) است که به جلوگیری از سرطانی‌شدن روده‌ی بزرگ کمک می‌کند و خزان یاخته‌ای یا «آپوپتوز» (apoptosis، مرگ برنامه‌ریزی‌شده‌ی سلول‌هاست) را تحریک می‌کند. درپژوهش‌ها شواهدی ارائه شده که نشان‌دهنده‌ی فعالیت ضدتوموری عصاره‌ی شیرین بیان است و نشان می‌دهد که عصاره‌ی شیرین بیان در کاهش سمّیت ایجادشده توسط داروهای شیمی‌درمانی و مهار تولید سلول‌های سرطانی مؤثر است. ولی بیماران سرطانی که «سیس‌پلاتین» درمانی (cisplatin therapy) می‌شوند، باید از عصاره‌ی شیرین بیان پرهیز کنند. عصاره‌ی شیرین بیان در درمان «پروستاتیت» (prostatitis، التهاب در غده‌ی پروستات) مزمن و سرطان پروستات نیز مفید است.

8. کمک به درمان سندروم خستگی مزمن

شیرین بیان برای جلوگیری از عملکرد نامناسب غدد فوق کلیوی مفید است و به بهبود عملکرد کلی آن کمک می‌کند. غدد فوق کلیوی مسئول تولید هورمون‌هایی مانند کورتیزول هستند. هورمون کورتیزول در کنترل استرس در بدن نقش دارد. البته باید از مصرف بیش‌ازحد شیرین بیان پرهیز کنیم. شیرین بیان برای افرادی که باید برای مدت طولانی از داروهای استروئیدی استفاده می‌کنند، مفید است، زیرا با اثر سرکوب‌کنندگی استروئیدها بر غدد فوق کلیوی مقابله می‌کند. شیرین بیان (به‌ویژه درطول مرحله‌ی بهبود پس از جراحی) مقاومت بدن را نسبت‌ به استرس افزایش می‌دهد. «اسید گلیسیریزیک» موجود در شیرین بیان در افزایش سطح انرژی و کاهش علائم سندروم خستگی مزمن و «فیبرومیالژی» (fibromyalgia، یک سندرم درد اسکلتی-عضلانی مزمن) مؤثر است.

9. تقویت سیستم ایمنی بدن

شیرین بیان موجب بهبود مکانیسم دفاعی بدن می‌شود. این گیاه در بالابردن سطح «اینترفرون» (interferon) نیز مؤثر است. «اینترفرون» عاملی ضدویروسی است که همراه با «اسید گلیسیریزیک»، فعالیت سلول‌های ایمنی بدن را تحریک می‌کند و به مقابله با ویروس‌ها و باکتری‌های عفونی مانند آنفولانزای A کمک می‌کند.

10. درمان بیماری سل

مطالعات نشان داده است که شیرین بیان در درمان بیماری سل ریوی مؤثر است و به کاهش طول دوره‌ی درمان آن نیز کمک می‌کند. فعالیت ضدمیکوباکتری و ضدمیکروبی مواد موجود در شیرین بیان در درمان عفونت‌های ریوی مؤثر هستند و این گیاه را به عامل ضدسل اثربخشی تبدیل می‌کنند.

11. درمان عفونت‌ها

شیرین بیان حاوی «اسید گلیسیریزیک» است که در درمان انواع عفونت‌های ویروسی، قارچی و باکتریایی مؤثر است. مطالعات تحقیقاتی اثر ضدویروسی شیرین بیان و مواد موجود در آن را در مهار رشد ویروس تبخال و جلوگیری از رشد بیشتر سرطان نشان داده‌اند. خواص شیرین بیان در مقابله با عفونت در درمان زونا (shingles) نیز که توسط ویروس «واریسلا زوستر» (varicella-zoster، همان ویروس عامل بیماری آبله مرغان) ایجاد می‌شود، مؤثر است.

12. کاهش ابتلابه آترواسکلروز یا تصلب شرایین (Atherosclerosis)

ریشه‌ی شیرین بیان دارای آنتی‌اکسیدان‌هایی است که در حفظ کلسترول در سطح سالم مؤثر هستند. «فلاونوئیدِ گلابریدین» همراه با سایر مواد مفید موجود در شیرین بیان اثر مفیدی در جلوگیری از تجمع «لیپوپروتئین» کم‌چگالی یا کلسترول LDL دارد و به کاهش خطر ابتلابه بیماری‌هایی مانند «آترواسکلروز» کمک می‌کند.

13. برطرف‌کردن اختلالات تنفسی و تمیزکردن سیستم تنفسی

مصرف شیرین بیان برای درمان مشکلات تنفسی توصیه شده است. شیرین بیان در درمان گلودرد، سرفه، سرماخوردگی، برونشیت و بیماری های ریوی مانند «آمفیزم» مفید است. شیرین بیان موجب رهایی از عفونت‌های تنفسی فوقانی ناشی از ویروس‌ها و باکتری‌ها نیز می‌شود. شیرین بیان مانند داروهای خلط‌آور عمل می‌کند و به خروج خلط و سایر مواد از نایژه‌ها و ریه‌ها کمک می‌کند. این ویژگی در تسکین اسپاسم‌های برونش مؤثر است. در مطالعات شواهدی درمورد اثر درمانی شیرین بیان در کاهش تنگ‌شدگی مسیرهای هوایی و اثرات مفید آن در درمان آسم به‌دست آمده است.

مصرف شیرین بیان به‌عنوان یک مکمل خوراکی به بدن کمک می‌کند تا خلط و ماده‌ی مخاطی سالمی تولید کند. شاید به‌نظر برسد که افزایش تولید خلط برای سلامتی سیستم نایژه‌ای مضر است، ولی کاملا برعکس است. تولید خلطی تمیز و سالم موجب می‌شود که سیستم تنفسی بدون وجود ماده‌ی مخاطی قدیمی و چسبنده‌ای که مسیر آن را مسدود می‌کند، عملکرد بهتری داشته باشد.

14. درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی به ویروس HIV

شیرین بیان در درمان بیماری‌های مرتبط با ویروس ایدز مؤثر است. مطالعات نشان داده است که «گلیسیریزین» موجود در ریشه‌ی شیرین بیان با کمک به تولید «بتا کموکاین‌ها» (beta-chemokine) موجب مهار تکثیر ویروس آلوده‌کننده می‌شود. شیرین بیان به جلوگیری از تخریب گلبول‌های سفید خون توسط ویروس HIV کمک و مکانیسم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.

15. کمک به سم‌زدایی بدن

شیرین بیان دارای ویژگی‌های ملین است و در سم‌زدایی روده‌ی بزرگ و خون مؤثر است. مطالعات پژوهشی نشان داده است که ماده‌ی dehydroglyasperin موجود در عصاره‌ی شیرین بیان در تحریک سم‌زدایی فاز 2 و آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مفید است که در دفع مواد زائد سمّی و خطرناک از بدن نقش دارند.

16. افزایش باروری زنان

چای شیرین بیان در درمان مشکلات باروری زنان که ناشی از بی‌نظمی‌های هورمونی مانند تخمدان پلی‌کیستیک است، مؤثر است. شیرین بیان ترشح هورمون استروژن را منظم می‌کند و برای درمان مشکلات باروری زنان مفید است. شیرین بیان در طبیعی‌کردن قاعدگی‌های نامنظم مؤثر است، موجب منظم‌شدن تخمک‌گذاری می‌شود و به لقاح تخم و رشد جنین کمک می‌کند. در مطالعات زیادی بیان شده که شیرین بیان به کاهش سطح تستوسترون سرمی در زنان کمک می‌کند و این ویژگی شیرین بیان را به گزینه‌ی مؤثری برای درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک و «هیرسوتیسم» (hirsutism، افزایش موهای زائد) تبدیل می‌کند.

17. درمان چاقی

عصاره‌ی شیرین بیان در جلوگیری از چاقی نیز مؤثر است. عملکرد ضدچاقی روغن «فلاونوئید» موجود در شیرین بیان، کاهش قابل‌توجهی را در بافت چربی شکم و سطح تری‌گلیسیرید بدن نشان داده است.

18. مراقبت از پوست

شیرین بیان التیام‌دهنده‌ی بسیار خوبی برای پوست است و در درمان بیماری های پوستی مانند اگزما، بیماری پای ورزشکاران (athlete’s foot، عفونت مسری قارچی پوست پا) و «پسوریازیس» مفید است. شیرین بیان به‌دلیل خواص ضدباکتریایی خود درمان پوستی مؤثری است و استفاده از ژل‌های موضعی حاوی شیرین بیان برای درمان اگزما توصیه شده است. مطالعات نشان داده که استفاده‌ی موضعی از عصاره‌ی شیرین بیان به تسکین تورم و خارش پوست در بیماری‌های پوستی نیز کمک می‌کند. عصاره‌ی شیرین بیان از خاصیت روشن‌کنندگی پوست برخوردار است و به محافظت دربرابر «اریتمای» (erythema، سرخ شدن پوست به‌دلیل هیپرامی در مویرگ‌های موجود در لایه‌های زیرین) ناشی از اشعه ماورا بنفش، کاهش التهاب و بهبود قرمزی پوست صورت نیز کمک می‌کند.

19. درمان هپاتیت

شیرین بیان در درمان ویروس هپاتیت B مزمن نیز مؤثر است. شیرین بیان به سرکوب ترشح آنتی‌ژن هپاتیت B کمک می‌کند و کارایی و عملکرد کبد را بهبود می‌دهد.

20. درمان زخم معده یا پپتیک

براساس مطالعات تحقیقاتی گوناگون، شیرین بیان گلیسیریزین زدایی‌شده‌ (فاقد اسید گلیسیریزیک) در درمان زخم معده مؤثر است. براساس این مطالعات عصاره‌ی شیرین بیان روی زخم‌های پپتیک اثرات درمانی دارد، بدون اینکه هیچ‌گونه عوارض جانبی مانند تورم، عدم تعادل الکترولیت، فشار خون بالا یا افزایش وزن را در افراد مورد آزمایش ایجاد کند.

21. مراقبت از موها

شیرین بیان با کاهش ترشح چربی و جلوگیری از ایجاد شوره‌ی سر در حفظ موهای سالم مؤثر است. شیرین بیان به مهار افزایش هورمون «دی‌‌هیدروتستوسترون» کمک و رشد موها را تحریک می‌کند.

22. کاهش افسردگی

در مطالعات شواهدی به دست آمده است که نشان می‌دهد ترکیبات شیرین بیان در مقابله با افسردگیِ قبل و بعد از یائسگی در زنان مؤثر است. شیرین بیان دارای موادمعدنی ضروری مانند منیزیم، کلسیم و بتاکاروتن و همچنین فلاونوئیدهای مفیدی است که به مقابله با افسردگی کمک می‌کنند.

23. کمک به سلامت دهان و دندان

عصاره‌ی شیرین بیان در جلوگیری و درمان پوسیدگی دندان و ورم و التهاب لثه مؤثر است. ویژگی ضدمیکروبی شیرین بیانِ گلیسیریزین زدایی‌شده‌ برای مقابله با «استرپتوکوک موتانس» (Streptococcus mutans، باکتری‌ای که مهم‌ترین عامل پوسیدگی دندان است) مفید است و از تشکیل زیست‌لایه (biofilm، اجتماعی از سلول‌های میکروارگانیسمی که به سطحی متصل می‌شوند) و پلاک‌های دندانی جلوگیری می‌کند. به‌دلیل اثرات ضدباکتریایی محافظتی، از عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان به‌طور گسترده‌ای در تولید محصولات بهداشت دهان و دندان مانند خمیردندان و دهان‌شویه استفاده می‌شود.

24. رفع اختلالات عصبی

شیرین بیان در درمان اختلالات عصبی مانند فلج بل (Bell’s palsy، بیماری‌ای که در آن عضلات صورت به‌صورت ناگهانی و موقتی فلج می‌شوند) و بیماری لایم مؤثر است. شیرین بیان به جلوگیری از جریان غیرارادی اشک و سایر مشکلات عصبی مانند فلج در بیماران مبتلابه فلج بل کمک می‌کند.

25. افزایش سلامت قلب و عروق

ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی عصاره‌ی شیرین بیان در جلوگیری از استرس قلبی‌-عروقی در بیماران دیابتی مؤثر است. «فلاونوئید گلابریدین» که در ریشه‌ی شیرین بیان وجود دارد به محافظت از عروق در شرایط بالا رفتن سطح گلوکز کمک می‌کند، از تشکیل پلاک در شریان‌ها جلوگیری می‌کند و جریان بدون وقفه‌ی خون را در بیماران دیابتی ایجاد می‌کند.

26. بهبود عملکرد شناختی

مطالعات شواهدی را به دست آورده است که نشان‌دهنده‌ی اثر «گلابریدین» (از ترکیبات موجود در عصاره‌ی شیرین بیان) در محافظت از نورون‌ها در بیماران دیابتی است. «گلابریدین» به جلوگیری از اختلالات شناختی کمک می‌کند و در بهبود عملکردهای یادگیری و حافظه در بیماران دیابتی مؤثر است. «آمورفروتین» (amorfrutins) موجود در شیرین بیان دارای اثرات ضد دیابت و ضدالتهابی است که به کاهش قند خون، جلوگیری از ایجاد مقاومت به انسولین و پیشگیری از ابتلابه دیابت نوع 2 کمک می‌کند.

27. جلوگیری از نفروپاتی دیابتی

مطالعات نشان داده است که شیرین بیان بوداده، در درمان «نفروپاتی» دیابتی مؤثر است. در «نفروپاتی» دیابتی کلیه‌ها درنتیجه‌ی دیابت طولانی‌مدت آسیب می‌بینند. اثر مهارکنندگی شیرین بیان به جلوگیری و درمان علائمی مانند «گلومرولواسکلروز» (glomerulosclerosis) که می‌تواند منجربه «نفروپاتی» دیابتی ناشی از دیابت طولانی‌مدت شود، کمک می‌کند.

استفاده از شیرین بیان در آشپزی و صنعت

شیرین بیان از زمان‌های باستان به‌عنوان ماده‌ای طعم‌دهنده در محصولات شیرینی‌پزی مانند شیرینی‌ها و آب‌نبات‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. از شیرین بیان در صنعت دخانیات و تولید سیگار و ترکیبات دخانیاتی نیز به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. در محصولات دخانیاتی از شیرین بیان به‌عنوان بهبوددهنده‌ی بو و کنترل‌کننده‌ی رطوبت استفاده می‌شود. به‌دلیل خاصیت کف‌کنندگی شیرین بیان در نوشیدنی‌ها نیز به‌طور گسترده‌ای از آن استفاده می‌شود.

موارد احتیاطی و عوارض جانبی استفاده از شیرین بیان

شیرین بیان حاوی «اسید گلیسیریزیک» است که در برخی موارد می‌تواند منجربه بروز عوارض جانبی شود. این عوارض شامل خستگی جسمی، بی‌نظمی‌های قاعدگی، تورم و اختلالات کلیوی است. البته شیرین بیانِ فاقد «اسید گلیسیریزیک» (که به آن شیرین بیان گلیسیریزین زدایی‌شده‌ نیز گفته می‌شود) عوارض جانبی کمتری دارد.

• تجمع مایعات (fluid retention) و اختلالات متابولیسمی: در برخی مطالعات افرادی که مقدار زیادی ریشه‌ی شیرین بیان را در دوره‌ای دوهفته‌ای مصرف کردند، دچار تجمع مایعات و اختلالات متابولیسمی شدند.
• فشارخون بالا و اختلالات قلبی: شیرین بیان می‌تواند در بعضی افراد منجربه فشار خون بالا و عوارض قلبی مانند آریتمی قلبی و نارسایی احتقانی قلب شود. افرادی که دچار فشار خون بالا یا اختلالات قلبی هستند، باید درمورد مصرف شیرین بیان بااحتیاط عمل کنند. کودکان زیر 10 سال پس از مصرف بیش‌ازحد شیرین بیان به‌ دلیل فشارخون بالا بستری شده‌اند.
• مشکلات هورمونی: شیرین بیان اثری استروژنی در بدن دارد و می‌تواند مشکلات و بیماری‌های حساس به هورمون مانند سرطان پستان، فیبروئیدهای رحمی (توده‌های غیرسرطانی و خوش‌خیمی که در ناحیه‌ی رحم رشد می‌کنند) و سرطان تخمدان را بدتر کند.
• بارداری و شیردهی: مصرف بیش‌ازحد شیرین بیان در طول دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است منجربه عوارض مرگباری مانند زایمان زودرس یا سقط جنین شود. سازمان غذا و داروی آمریکا به زنان باردار و شیرده توصیه کرده است که از مصرف تمام اشکال شیرین بیان پرهیز کنند.
• عوارض جنسی: شیرین بیان می‌تواند بر سطح هورمون تستوسترون در مردان اثر بگذارد و میل جنسی آنها را کاهش دهد.
• تداخلات دارویی: ممکن است که شیرین بیان با داروهای «دیورتیک» (ادرارآور) تداخل پیدا کند.
• هیپوکالمی (Hypokalemia): مصرف بیش‌ازحد عصاره‌ی ریشه‌ی شیرین بیان یا تداخل آن با داروهایی که میزان پتاسیم در بدن را کاهش می‌دهند، موجب پایین‌آمدن سطح پتاسیم بدن به میزانی خطرناک و ضعف عضلانی می‌شود. این وضعیت «هیپوکالمی» (hypokalemia) نام دارد. سطح بسیار پایین پتاسیم موجب بروز مشکلاتی در اعصاب می‌شود که می‌تواند منجربه عوارض عضلانی مانند «هیپرتونی» (hypertonia) شود.
• کورتیکواستروئیدها (یا کورتون، Corticosteroids): گاهی شیرین بیان با «کورتیکواستروئید»هایی مانند «پردنیزون» (prednisone) تداخل پیدا می‌کند و بر سطح هورمون کورتیزول (که مسئول کنترل استرس در بدن است) اثر می‌گذارد.

کلام آخر

شیرین بیان گیاهی است که از شکر هم شیرین‌تر و البته سالم‌تر است!

شیرین بیان از درمان‌های قدیمی و یکی از گیاهان دارویی‌ای است که به‌طور گسترده مورد استفاده و مطالعه قرار گرفته است. شیرین بیان به‌دلیل ویژگی‌های ضدباکتریایی خود در کمک به مقابله با بوی بدن مؤثر است و از آن به‌عنوان عامل روان‌کننده در تنقیه یا اماله (enema، فروکردن آب یا هر مایع دیگری به داخل روده‌ی بزرگ برای پاک‌کردن آن) نیز استفاده می‌شود. شیرین بیان در کاهش لکه‌های پیری و درمان آلرژی‌ها، «تاندونیت» (tendonitis، التهاب تاندون همراه‌با پارگی‌های میکروسکوپی)، «بورسیت» (bursitis، التهاب بورس؛ بورس‌ها کیسه‌های حاوی مایع سینوویال در اطراف مفاصل هستند که باعث کاهش اصطکاک میان ساختارهای مجاور خود می‌شوند) و سمّیت ناشی از موادغذایی یا موادشیمیایی مؤثر است. شیرین بیان (درصورت استفاده در حد اعتدال) موجب تقویت اثرات سایر گیاهان دارویی می‌شود و به القا حس آرامش و سلامتی کمک می‌کند.

به‌طور خلاصه فواید سلامتی شیرین بیان شامل تسکین آفت دهان، اختلالات معده، بیماری‌های تنفسی، سندروم پیش از قاعدگی، زخم معده و مشکلات یائسگی است. شیرین بیان در مبارزه با انواع مختلف عفونت مانند تبخال، HIV، هپاتیت و زونا نیز مفید است. به‌علاوه شیرین بیان در درمان رماتیسم مفاصل، دیابت، سرطان، سندروم خستگی مزمن، بیماری سل، اختلالات عصبی، مشکلات باروری زنان و چاقی مؤثر است و به پایین نگه‌داشتن سطح کلسترول خون نیز کمک می‌کند. عصاره‌ی شیرین بیان حاوی فیتواستروژن‌هاست که در سم‌زدایی، سلامت پوست و مو، سلامت دندان ها و سیستم ایمنی بدن مؤثر هستند. به‌علاوه شیرین بیان به درمان افسردگی نیز کمک می‌کند.