اغلب ما در دوران کودکی به دلایل گوناگون به مشاغل خاصی مانند پزشکی، مهندسی، خلبانی، آتشنشانی و... علاقه داشتیم و بدون شناخت شخصیت خود آرزوی این مشاغل را در سر می‌پروراندیم؛ این درحالیست که بر اساس علم روانشناسی می‌توانیم با توجه به ویژگی‌های فردی، شغل متناسب با شخصیت خود را انتخاب کنیم. در همین‌راستا، برخی نظریه‌پردازان معتقدند؛ 16 تیپ شخصیت شغلی بر اساس ویژگی‌های فردی وجود دارد که افراد مختلف می‌توانند ضمن شناخت این تیپ‌ها، شغل مناسب خود را منطبق با رفتار، انرژی درونی و علائق خود انتخاب کنند.
به گزارش به نقل از ایسنا، این روش شخصیت‌شناسی شغلی می‌تواند مسیر حرکت صحیح زندگی افراد را آشکار کند و راه خروجی برای درگیری‌ها و سردرگمی‌ها باشد در همین راستا گوهریسنا انزانی- روانشناس متخصص در گفت‌وگو با ایسنا ضمن ارائه ویژگی‌های هر یک از تیپ‌های شخصیت‌شناسی شغلی معتقد است که همه تیپ‌ها در این روش به یک اندازه باارزش بوده و تیپ شخصیتی افراد ارتباطی با بهره هوشی ندارد این در حالیست که البته شناخت دقیق تیپ‌های شخصیتی نیازمند آزمون‌های خاصی است که باید زیر نظر متخصصان انجام شود.
این تیپ‌شناسی چهار بعد اصلی شخصیت شامل ابعاد شمی - حسی، برون‌گرایی - درون‌گرایی، فکری - احساسی و داوری‌کننده - ملاحظه‌کننده است که انزانی آن را اینگونه شرح می‌دهد: "برونگرایان" افرادی هستند که با اشیاء و اشخاص سر و کار دارند، از دنیای بیرونی انرژی می‌گیرند، دوستان زیادی دارند و گاها بدون فکر و به سرعت تصمیم‌گیری می‌کنند این درحالیست که "درون‌گرایان" تمام توجه خود را معطوف به دنیای درونی کرده و از آن انرژی دریافت می‌کنند، بیشتر می‌اندیشند و در برخی مواقع ایده‌ها و تصورات خود را با دنیای واقعی ارزیابی نمی‌کنند.
در بعد "شمی"-"حسی" نیز این دسته افراد وابسته به این مسئله هستند که چقدر اطلاعات خود را دریافت می‌کنند. افرادی که از نظر "حسی" قوی‌تر هستند به آنچه اطمینان دارند اعتماد می‌کنند، تنها در صورتی از ایده‌های جدید استقبال می‌کنند که قابلیت اجرایی داشته باشد، واقع‌گرا هستند، از مهارت‌های موجود استفاده می‌کنند، اقدامات خود را قدم به قدم ارائه کرده و به زمان حال اهمیت می‌دهند این درحالیست که "شمی‌گرایان به الهام و استنباط توجه دارند، علاقه‌مند به عملی کردن ایده‌های جدید و مهارت‌آموزی هستند، برای نوآوری و تحول بهای زیادی قائلند، به اطلاعات به صورت دقیق توجه نمی‌کنند و به آینده توجه بیشتری دارند.
همچنین در بعد "فکری"-"احساسی" این تیپ با تصمیم‌گیری برای رسیدن به نتیجه ارتباط دارد، "فکری‌ها" در زمینه تصمیم‌گیری تحلیل غیر شخصی دارند، برای منطق و عدالت بهای زیادی قائلند، ریزبین هستند، ممکن است بی‌رحم و بی‌توجه باشند، به حقیقت بیش از ادب بها می‌دهند و تحت تاثیر میل به موفقیت انگیزه پیدا می‌کنند این در حالیست که "احساسی‌ها" تحت تاثیر احساس، به همدلی بها می‌دهند، علاقه به راضی نگه‌داشتن دیگران دارند، به ادب بیش از حقیقت بها می‌دهند و معتقدند که هر احساسی اعتباری دارد. همچنین گروه "داوری‌کننده"-"ملاحظه‌کننده" به صورت سازمان یافته زندگی می‌کنند و یا با استقلال بیشتر علاقه به کسب اطلاعات دارند،؛ "داوری‌کننده‌گان" به اخلاق کاری اهمیت ویژه‌ای می‌دهند، در حرفه خود اهداف مشخصی دارند و زمان را منبعی تمام شدنی می‌دانند این در حالیست که "ملاحظه کننده‌گان" به تفریح توجه بیشتری دارند، طبق اطلاعات دریافتی جدید اهدافشان را تغییر می‌دهند، زمان را منبعی تجدیدشدنی می‌دانند و فرآیندگرا هستند.
از ترکیب این چهار بعد اصلی 16 گروه شکل می‌گیرد که در ادامه تیپ‌ها و مشاغل مناسب برای هر گروه تشریح شده است:
علاقه به مشاغل «مهندسی» نشانه چه ویژگی‌های شخصیتی است؟
1- درونگرا-شمی-فکری-داوری‌کننده: این افراد برای رسیدن به کمال، شایستگی و استقلال را در کنار یکدیگر باارزش می‌دانند. به نظر آنها استفاده از راهکارهای مناسب می‌تواند دغدغه‌ها را کاهش دهد. انرژی خود را صرف به عمل آوردن ایده می‌کنند و در مشاغلی که بتوانند راه‌حل مبتکرانه ارائه دهند، با سایر اشخاص با وجدان فعالیت کنند، به دلیل ایده‌هایشان اعتبار بگیرند و توانمندی‌های خود را افزایش دهند، احساس رضایت دارند. آنها از چالش‌های پیچیده لذت می‌برند، از اعتماد به نفس خوبی برخوردارند و قاطع هستند. از مشاغل مناسب برای این افراد می‌توان به اقتصاددان بودن، برنامه‌ریزی مالی، تحلیل‌گری اعتبارات مالی، خزانه‌داری، پژوهشگر علمی، مهندس طرح و برنامه‌ریزی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، مدیریت شبکه، تهیه‌کننده نرم‌افزارها، آموزگاری در حوزه علوم کامپیوتر، مدیریت مدرسه، ریاضیدان، روانپزشکی، متخصص بیماری‌های قلب و عروق، مهندس هسته‌ای و مهندسی محیط زیست اشاره کرد.
شخصیت «خلبان‌ها» و «پلیس‌ها»
2- درونگرا-حسی-فکری-داوری‌کننده: اینها با شعار "عجله نکن و در حرفه خود به بهترین نحو خدمت کن" زندگی می‌کنند. آنها علاقه‌مند به فعالیت در حرفه‌ای هستند که ماهیت فنی داشته باشند و بتوانند خدماتی ارائه دهند که مستقل و فرصت کافی برای انجام کار خود داشته باشند. آنها اهداف عینی و سریعی دارند، علاقه‌مند هستند که مسئولیت‌های بیش از حد داشته باشند و بتوانند به اهداف تعیین شده خود برسند. دقت عمل، میل انجام به موقع در حرفه‌شان، توانایی تنها کار کردن، احساس مسئولیت و واقع‌بینی از ویژگی‌های بارز این گروه است. از مشاغل مناسب برای این گروه می‌توان به حسابرسی، مدیر املاک و مستقلات، کارشناس حسابداری، متخصص بیمه و آمار، افسران پلیس، خلبان‌های هواپیمای مسافربری، سازنده‌های اسلحه، بازرسین بانک، روسای مدرسه، مهندسین مکانیک یا برق، دامپزشکان، تکنولوژیست‌ها، مسئولین بهداشت عمومی و قاضی‌های حوزه جنایی اشاره کرد.
3- برونگرا-حسی-احساسی-داوری‌کننده: با شعار " من میتوانم به مردم چه خدمتی کنم؟"احساس ارزشمندی دارند. آنها اگر در شغلی فعالیت کنند که روابط گرم و صمیمی داشته باشند، به تغییر شرایط زندگی دیگران کمک کنند، با افراد متعدد ارتباط برقرار کنند و با دیگران تبادل نظر داشته باشند از شغل خود رضایت دارند. آسیب‌شناسی گفتار، منشی پزشکان، کارگران بیمارستان، متخصصان بهداشت دهان، آموزگاران دبستان، مددکاران اجتماعی، مشاوران شغلی، منشی حقوقی، دستیاران قاضی، مدیران مراکز مراقبت از کودکان و کارمندان آژانس مسافرتی باید این تیپ شخصیتی را داشته باشند چون آنها افرادی هستند که انرژی زیادی برای فعالیت خود و توانایی رعایت قوانین دارند.
علاقه‌مندان به مشاغل «پزشکی» چه شخصیتی دارند؟
4- درونگرا-حسی-احساسی-داوری‌کننده: با شعار "انجام وظیفه افتخار من است" در حرفه خود فعالیت می‌کنند. زمانی از شغل خود راضی هستند که بتوانند با توانمندی خاص خود در پروژه‌های ملموس کار کنند، محبت خود را ابراز کنند، به صورت سنتی در محیط سازمان یافته فعالیت کنند و کارآمد باشند. از مشاغل مناسب برای این افراد می‌توان به متخصص بهداشت، پرستاری، چشم پزشکی، تکنسین داروسازی، گیاه‌شناسی، ماساژ درمانگری، مددکاری سلامت خانواده، مربی ورزشی، باغبانی، منشی و دفترداری، مسئول اعطای وام و نمایندگی فروش اشاره کرد. تمرکز، توجه، نگرش عمل، اخلاق، واقع‌بینی هستند و حفظ سنت‌های سازمان از ویژگی بارز آنهاست.
شخصیت «آتش‌نشان»ها را بشناسید
5-درونگرا-حسی-فکری-ملاحظه‌کننده: از امکانات موجود بهترین استفاده را می‌کنند. آنها در مشاغلی که بتوانند منابع را شناسایی و به کاراترین شکل بهره‌برداری کنند، از علم و آگاهی فنی استفاده کنند، در محیطی عاری از مقررات فراوان فعالیت کنند و فرصت داشته باشند به علائق و شادی خود نیز رسیدگی کنند احساس خوبی را تجربه می‌کنند. از مشاغل مناسب برای این افراد می‌توان به رانندگی اتومبیل‌های مسابقه‌ای، خلبانی، پلیس‌های مخفی، آتشنشانی، عکاسی، متخصص امور جنایی، زمین‌شناسی، رادیولوژی، تکنسین‌های عمل جراحی، مأمورین خرید، منشی‌های غذایی، مربیان ورزشی، فروشندگی قطعات اتومبیل، مهندسین پرواز و طلاسازی اشاره کرد. این گروه شخصیتی توانایی فعالیت بهتر با وظایف تعریف شده در حرفه خود را دارند، قدرت مشاهده، حافظه قوی، توانایی تنظیم اطلاعات، رسیدگی به امور در بحرانی‌ترین شرایط و انعطاف‌پذیری از بارزترین ویژگی آنهاست.
علاقه‌مندان مشاغل «ارتباطات» و «مشاوره» چه ویژگی‌هایی دارند؟
6- برونگرا-شمی-احساسی-داوری‌کننده: اینها متخصصان روابط عمومی هستند. آنها زمانی از حرفه خود احساس رضایت دارند که با دیگران روابط اجتماعی خوبی برقرار کنند و عضوی از گروه فعال و خلاق جامعه باشند. آنها رهبران جذابی هستند، برای هر مسئله‌ای راه حلی خلاق ارائه می‌دهند، با دیگران برخورد همدلانه دارند، در محیط کار فعال هستند و مهارت‌های سازمانی و ابراز وجود را به سرعت یاد می‌گیرند. مشاغل مناسب برای این افراد مدیریت تبلیغات و ارتباطات، نویسندگی، روزنامه‌نگاری، مشاغل هنری، تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی، گزارشگری، روانشناسی، مشاور مصرف مواد مخدر، مشاور تحلیلی، آموزگار زبان، مدیر برنامه‌های آموزشی، جامعه‌شناسی، درمانگری مشاغل، مدیریت در واحدهای بازرگانی، مشاور مدیر و پزشکی است.
و اما «معلمان» و »نویسندگان»
7-درونگرا-شمی-احساسی-داوری‌کننده: این افراد تسریع‌کننده اتفاقات مثبت هستند. آنها علاقه دارند درون خود را ابراز و از ایده‌های خود برای یاری‌رسانی به دیگران استفاده کنند. به جزئیات توجه بیشتری دارند و انعطاف‌پذیرند. مشاغل مناسب برای این افراد شامل مشاوره، روانشناسی، آموزگار آموزش‌های ویژه، مشاور رفاه کودکان، مددکاری، رمان‌نویسی، متخصص مشاور خانواده، تهیه‌کننده نرم‌افزارهای بازی، مدیر مراقبت‌های بهداشتی و متخصص تغذیه است.
«هنرمندان» روحیات خود را بشناسند
8- برونگرا-شمی-احساسی-ملاحظه‌کننده: این افراد در شغل‌هایی رضایت خاطر دارند که با گروه‌های متنوعی با موضوعات مختلف فعالیت کنند، با اشخاص جدید آشنا شوند، به دیگران کمک کنند. آنها به راحتی اهداف خود را اولویت‌بندی می‌کنند و کارهای خود را پیش می‌برند. علاقه‌ای ندارند جزئیات کار خود را بدانند، از مشاغل مناسب برای این گروه می‌توان به روزنامه‌نگاری، بازیگری، مسئول انتشارات، تهیه‌کنندگی، متخصصان روابط عمومی، مدیران تبلیغاتی، مشاوران شغلی و آموزگار هنری اشاره کرد.
9- درونگرا-شمی-احساسی-ملاحظه‌کننده: انعطاف‌پذیر، آرام و پر احساسند. آنها زمانی از خود راضی هستند که شغل آنها با ارزش و باورهای شخصی‌شان منطبق باشد و بتوانند به بهترین نحو تاثیرگذار باشند. این افراد مستقل در حرفه خود فعالیت می‌کنند، می‌توانند با حداقلی از قوانین و مقررات فعالیت خود را انجام دهند و به رشد دیگران کمک کنند. تعهد عمیقی به کار دارند و به راحتی جهت و مسیر خود را تغییر می‌دهند از مشاغل مناسب برای این افراد می‌توان نقاشی، نویسندگی، معماری، موسیقیدان، طراح صحنه، تدریس، مشاور تحصیلی، درمانگری، هنرهای دستی، متخصص ژنتیک نام برد.
«مدیران» و «مخترعان» دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟
10- برونگرا-شمی-فکری-داوری‌کننده: اینها هم با شعار "همه چیز را عالی می‌بینم و سررشته امور در دست من است" در حرفه خود فعالیت می‌کنند. می‌توانند توانمندی بالقوه خود را افزایش دهند، این افراد زمانی احساس رضایت دارند که امکان رهبری امور و گروه را داشته باشند، بتوانند برنامه‌ریزی بلند مدت داشته باشند. آنها علاقه دارند با افراد لایق، توانمند، خلاق و هدفمند همکار باشند. مشاغل مناسب برای این گروه شامل مقام‌های بلندپایه اجرایی، مدیریت‌ها، برنامه‌ریز مالی، تحلیلگر اقتصادی، بانکداری و خزانه‌داری است. توانایی حل مسئله، منطقی بودن و شجاعت از بارزترین ویژگی آنهاست.
11- برونگرا-شمی-فکری-ملاحظه‌کننده: کارآفرین و با اشخاص متفاوت در ارتباط هستند. آنها اگر بتوانند اقدامات خود را عملی کنند، راه حل مبتکرانه برای مسائل می‌یابند، موقعیت‌های مختلف توام با لذت را تجربه می‌کنند، از نظمی منطقی برخوردارند، توانایی‌های شخصی و شغلی خود را افزایش دهند و با اشخاص مختلفی در ارتباط باشند رضایت کاملی از حرفه خود دارند، آنها ریسک پذیرند، توانایی آموختن مطالب جدید را دارند، خوش‌بین بوده و از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و خود را با موقعیت‌های اجتماعی تطبیق می‌دهند. مشاغل مناسب برای این گروه شامل کارآفرینی، اختراع، گویندگی، وکالت، رستوران‌دار، کارآفرینی، مدیریت، آموزگار، مدیریت سیستم‌های تبلیغاتی، تحلیل‌گری سیستم‌های ایمنی، بازاریاب ورزشی، گزارشگری، خبرنگاری، برنامه‌ریز برنامه‌های مالی، بانکداری یا سرمایه‌گذاری است.
شخصیت «مشاوران املاک» و «وکلا»
12- درونگرا-شمی-فکری-ملاحظه‌کننده: این دسته هم نبوغ بالایی در حل مسائل دارند. اگر در حوزه‌ای فعالیت کنند که بتوانند ایده‌های جدیدی ارائه دهند، با چالش مواجه باشند، معیارهای خود را در حرفه‌شان لحاظ کنند، با گروه کوچک اما با صلاحیت فعالیت کنند و مستقیماً اوقات خود را صرف سازماندهی فعالیت‌های دیگران کنند می‌توانند در شغل خود احساس رضایت داشته باشند. آنها مهارت زیادی در حل مسئله، استقلال و شجاعت، توانایی تحلیل‌های منطقی در شرایط پر استرس را دارند، از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند. از مشاغل مناسب برای این گروه می‌توان به برنامه‌نویسی کامپیوتر، خدمات تخصصی شبکه، برنامه‌ریز مالی، متخصص اعصاب و روان، برنامه‌نویسان تحلیلگر، جراحی پلاستیک، مشاوره ژنتیک، روانشناسی تحلیلگر، محقق، وکالت، انسان‌شناسی، ریاضی‌دانی، فیلسوفی و عکاسی اشاره کرد.
13- برونگرا-حسی-فکری-داوری‌کننده: رضایت شغلی آنها در زمانی اتفاق می‌افتد که بتوانند به شکل منظم و سازمان یافته‌ای در حرفه خود فعالیت کنند، مهارت‌های خود را به کار گیرند و دستاوردهای آنها به شکل منطقی قابل اندازه‌گیری باشد. آنها علاقه‌مند هستند در محیطی دوستانه و قابل پیش‌بینی فعالیت کنند، توانایی تصمیم‌گیری بالایی دارند و می‌توانند مسئولیت‌های فراوانی بر عهده بگیرند. این افراد به اهداف سازمانی و نتایج کاری خود توجه دارند. تابع مقررات هستند و همیشه احساس مسئولیت می‌کنند. از مشاغل مناسب برای این افراد می‌توان به فروشندگی کامپیوتر و املاک، مامور حراست، افسر ارشد، مربی ورزش، تحلیلگر اعتبارات، مامور بیمه، مامور اطلاعات، مدیر پروژه داروسازی، روسای هتل، حراست افسرهای ارتش، تحلیل‌گری، مامورین اعتبارات بیمه، دندانپزشکی، قضاوت و داروسازی اشاره کرد.
ویژگی رفتاری «مهمانداران هواپیما» و «فروشندگان اتومبیل»
14- برونگرا-حسی-فکری-ملاحظه کننده: انعطاف‌پذیرند، پویا و کنجکاوند و زمانی از فعالیت خود احساس رضایت دارند که با دیگران ارتباط اجتماعی قوی داشته باشند، علاوه بر کار تفریح کنند و اغلب فعالیتشان منطقی و عملی باشد آنها از توانایی مشاهده و ملاحظه فراوانی برخوردارند و به قوانین در محیط کار علاقه‌ای ندارند. این گروه از حافظه و انرژی بالایی برخوردارند، با تغییرات خود را سازگار می‌کنند. از مشاغل مناسب برای این افراد می‌توان به آتشنشانی، مهمانداری هواپیما، تدریس فنون پرواز، برنامه‌ریز مالی شرکت‌ها، گزارشگری ورزشی، سرمایه‌گذاری، نجاری، مهندسی مکانیک، جنگلبانی، مهندسی راه و ساختمان و فروشندگی اتومبیل‌های لاکچری اشاره کرد.
«طراحان مد» و «آشپزها» چگونه‌اند؟
15- برونگرا-حسی-احساسی-ملاحظه‌کننده: این افراد با شعار "نگران نباش فقط باید شاد باشی" در حرفه خود فعالیت می‌کنند. آنها زمانی از شغل خود راضی هستند که در همه امور دخیل باشند، علاوه بر کار به تفریحات خود رسیدگی کنند و برای سخت کوشی‌های خود پاداش بگیرند. مشاغل مناسب برای این افراد عبارت‌اند از مراقبت از کودکان و معلولان، مشاوره سوء مصرف مواد مخدر، مددکاری اجتماعی، دستیاری دندانپزشکی، درمانگری بیماری‌های تنفسی، پزشکان متخصص اطفال، عکاسی، روابط عمومی، مسئولیت هماهنگی حوادث، خلبانی هلیکوپتر، گویندگی رادیو-تلویزیون، تشریفات‌پذیرایی، جواهرسازی و سرآشپزی اشاره کرد. این دسته از افراد از انرژی و انعطاف پذیری بالایی برخوردارند و همیشه به همکاران خود کمک می‌کنند.
16- درونگرا-حسی-احساسی-ملاحظه‌کننده: اینها با شعار "پاداش، هرچند ناقابل من را خوشحال می‌کند" در حرفه خود فعالیت می‌کنند. این افراد زمانی در حرفه خود رضایت دارند که در محیط‌های کاری حمایت‌گر و شاداب فعالیت کنند، آنها باید فرصت استقلال کاری داشته باشند و نخواهند مدام گزارشی از نحوه عملکرد خود به دیگران ارائه دهند. از مشاغل مناسب برای این افراد می‌توان به طراح مد، جواهرسازی، باغبانی، کوزه‌گری، هنرمندی، سرآشپز، دستیار دندانپزشک، هنر درمانگر، جراح، پزشک اورژانس، مشاوره اعتیاد، جنگلبانی، امور پلیسی، فروشندگی لوازم ورزشی، مشاور اقامت و مهاجرت و دفترداری اشاره کرد. این افراد از تغییر و سازگار کردن خود با موقعیت‌های جدید استقبال می‌کنند و انعطاف‌پذیری، توجه، ادراک واقع‌بینانه و سخاوت از ویژگی بارز آنهاست.
