رکسانا خوشابی؛ کارشناس ارشد مشاوره
بازار عمل‌های جراحی زیبایی در این سال‌ها در کشور ما بسیار داغ است.
انجام این عمل‌ها گاهی اوقات ضروری است، خصوصاً درزمان هایی که فرد با ناهنجاری در صورت یا اندام‌های بدن روبروست.
اما متأسفانه در کشور ما بیشترین متقاضیان عمل جراحی، افراد کمال‌گرا یا وسواسی و کسانی هستند که مدام به مقایسه خود با دیگران دست می‌زنند!
بر اساس آمار انجمن پزشکی ایران، عمل‌های زیبایی در کشور ما از سال 84 روند رو به افزایش داشته است و در سال‌های اخیر، سن کسانی که خود را به تیغ جراحی می‌سپارند، به 15 سال رسیده است.
گرچه آمار جراحی‌های زیبایی در ایران دقیق و رسمی نیست، اما بر اساس همین آمارها، میزان جراحی‌های زیبایی در ایران هفت برابر اروپا است و برخی آمارهای دیگر نیز ایران را در ردیف دوم یا سوم ازنظر جراحی‌های زیبایی می‌دانند.
اینک این سؤال پیش می‌آید که آیا انجام عمل‌های جراحی زیبایی با همه عوارض و زحمت و هزینه‌هایی که دارد، صرفاً به دلیل زیبایی دوستی انسان انجام می‌شود یا ممکن است در این میان پای نوعی مشکل روان‌شناختی هم در میان باشد؟
گرچه برخی از افراد تنها به دلیل زیبایی بیشتر ظاهری و تبعیت از مد رو به عمل‌های زیبایی می‌آورند اما عده‌ای دیگر درواقع درگیر برخی اختلال‌های روانی هستند که شایع‌ترین آن‌ها به خود پنداره مربوط است.
خود پنداره چیست و به چه معناست!
خود پنداره تصور فرد از خود و ویژگی‌های ظاهری و شخصی‌اش است که از کودکی بر اساس بازخوردهای دیگران در او شکل می‌گیرد.
در معنایی عام و کلی، تصور فرد از خود و ویژگی‌های ظاهری و شخصی را خود پنداره می‌گویند.
کودک در فرایند رشد طبیعی به‌تدریج بر اساس بازخوردهایی که از دیگران در مورد خود دریافت می‌کند، تصویری از ویژگی‌های ظاهری‌اش به دست می‌آورد که به آن تصویر بدنی می‌گویند.
خود پنداره
بسیاری از افرادی که در بزرگسالی به جراحی‌های زیبایی مکرر روی می‌آورند، دچار مشکلاتی در تصویر بدنی خویش هستند.
پس‌ازآن، در ادامه فرایند رشد شخصیت، خود فاعلی (به‌عنوان انجام دهنده فعالیت‌ها) در ذهن کودک نقش می‌بندد که از منظر روانشناسی به آن «تصویر خویشتن» گفته می‌شود.
تصویر خویشتن مبنای اصلی مباحثی است که فرد خود را «خوب» یا «بد» می‌داند. بسیاری از افرادی که در بزرگسالی کنش‌های نامناسب و حتی شخصیتی ضداجتماعی دارند، در کودکی تصویر خویشتن بد و منفی را به دست آورده‌اند.
تصویر خویشتن تقریباً تحت تأثیر سبک‌های فرزند پروری والدین و تعاملات کلامی آن‌ها با کودک است به هر میزان که والدین تعاملات مثبت‌تری با فرد داشته باشند، تصویر خویشتن او مثبت‌تر شده و او را از انجام کنش‌های منفی در آینده بازخواهد داشت.
بر اساس رویکردهای والدین و مراقبان کودک در تعامل، پرورش او و نیز ترکیب توانمندی‌ها و مهارت‌های کودک در انجام اعمال مختلف، بر پایه تصویر بدنی و تصویر خویشتن، در کودک احساسی از میزان قابلیت و توانمندی شکل می‌گیرد که در روانشناسی رشد و شخصیت از آن به‌عنوان «خود-کارآمدی» یاد می‌شود.
هرچه میزان احساس خودکارآمدی فرد بالاتر باشد، موقعیت‌های تنش‌زای زندگی را بیشتر به‌عنوان چالش تلقی می‌کند و در مقابل، هرچه خودکارآمدی فرد پایین‌تر باشد، موقعیت‌های مختلف زندگی را به‌عنوان تهدید تلقی کرده و خود را ناتوان از مقابله با آن‌ها تصور خواهد کرد.
این پدیده نقشی بسیار مهم در شکل‌گیری حالت‌های درمانگی آموخته‌شده (ادراک ناتوانی از مواجهه و مقابله با رخدادهای تنش‌زای زندگی به‌طورکلی)، ناامیدی، و اختلالات روانی نظیر افسردگی و حتی خودکشی ایفا می‌کند.
در فرآیند رشد روانی و شکل‌گیری شخصیت، آخرین مرحله شکل‌گیری خود پنداره است که در حقیقت تصویر ذهنی یکپارچه از ویژگی‌های مختلف بدنی، احساس خوب یا بد بودن و توانایی‌های مختلف به‌صورت نقاط ضعف و قوت است.
خود پنداره، مفهومی بسیار عمیق و گسترده است که ریشه‌های شکل‌گیری متعددی در سطوح گوناگون فردی، خانوادگی، شغلی، تحصیلی، و اجتماعی دارد. افراد با خود پنداره ضعیف به‌ویژه در مشاغل ساختارمند از خود جسارت و کار آیی لازم را نشان نداده و حتی در مواجهه با مشکلات عادی رویه‌های سازمانی، حالت‌های استیصال و درماندگی از خود نشان می‌دهند.
این افراد به دلیل احساس ناتوانی از انجام کارها و مقابله با مسائل، حالت بهت‌زدگی و یا تلنبار کردن مشکلات و درجات مختلفی از عدم همکاری و مطلع نساختن همکاران و بالادستان را از خود نشان می‌دهند.
متأسفانه بسیاری از افرادی که در بزرگسالی به جراحی‌های زیبایی مکرر روی می‌آورند، دچار مشکلاتی در تصویر بدنی خویش هستند.
دلایل گرایش افراد به عمل‌های جراحی زیبایی در ایران
پیروی از مد و رقابت
متأسفانه برخی از عمل‌های جراحی غیرضروری در کشور ما انجام می‌شوند که علت اصلی آن‌ها رقابت و چشم و هم‌چشمی است.
رقابت با فامیل، خانواده و دوستان! هرقدر فردی اعتمادبه‌نفس پایین‌تر و ابتکار عمل کمتری داشته باشد بیشتر درگیر رقابت خواهد شد و دامنه این رقابت نه‌تنها به عمل جراحی که به انواع فعالیت‌های سازنده یا مخرب دیگر هم کشیده شود. به همین دلیل است که انتخاب دوست و معاشر بسیار مهم است و لازم است والدین اول نحوه انتخاب دوست و ویژگی‌های معاشر خوب را به فرزندان (و حتی به خود!) بیاموزند.
رقابت تمام‌شدنی نیست. همیشه دست روی دست بسیار است. اگر افراد بتوانند فعالیت، رشته و حرفه مورد عشق و علاقه خود را پیدا کنند کمتر درگیر رقابت‌های بیمارگونه خواهند شد.
چون لذت بردن و تاییدخواهی شان به جایگاهی مثبت و سازنده منتقل می‌شود. اگر می‌خواهیم اطرافیان، دوستان و فرزندانمان به دام رقابت نیفتند کمک کنیم تا در کانال فعالیت موردعلاقه‌شان قرار بگیرند.
تبلیغات مستقیم یا غیرمستقیم رسانه‌ای
مردم حداقل در معرض دو نوع تبلیغ رسانه‌ای هستند. اول تبلیغات مستقیم است.
در بسیاری از رســانــه‌ها همـواره تبلیغات جراحی‌هایی از قبیل جراحی بینی و لیپوساکشن به چشم می‌خورد.
دومین حالت تبلیغات غیرمستقیم‌تر است.
وقتی بازیگران، مجری‌ها و .... در رسانه‌ها از بین افرادی انتخاب می‌شوند که چهره و اندام جراحی‌شده دارند خودبه‌خود تعریف جدیدی از زیبایی ارائه می‌شود که فرهنگ زیبایی‌شناسی را تغییر داده و افراد را ترغیب می‌کند که با معیارهای جدید زیبایی دیده شوند. درنتیجه افرادی رو به عمل‌های جراحی می‌آورند.
خانواده و احساس ناایمنی
گاه گرایش به عمل جراحی زیبایی نشانگر یک ناامنی روانی در افراد است و بنابراین خانواده‌ها باید احساس امنیت را در فرزندان خود ایجاد کنند.
جایی که فرزندشان گمان می‌کند که نقصی ظاهری دارد و نیاز به برطرف شدن آن است او را تشویق و ترغیب کنند و از سایر توانایی‌های او سخن بگویند تا فرزندانشان دچار خود کمتر بینی نشوند و به قابلیت‌های دیگری که دارند، فکر کنند.
همچنین در برخی خانواده‌های متوسط و رو به بالا جراحی زیبایی به‌نوعی کسب افتخار محسوب می‌شود و اگر کسی زیر چاقوی جراحی نرفته باشد احساس کمبود می‌کند.
در نتیجه می‌توان گفت رویکرد خانواده‌ها در گرایش افراد به سمت جراحی‌های زیبایی بسیار مؤثر است و وقتی این دیدگاه پررنگ‌تر می‌شود میل به سمت انواع جراحی‌های زیبایی نیز افزایش می‌یابد.
پس خانواده‌ها می‌توانند در کاهش تمایل به عمل‌های جراحی نقش مؤثری ایفا کنند.
بیشتر بخوانید:
اعتیاد به عمل‌های زیبایی
