احکام آداب و رسوم

هر سرزمینی از جهان برای زنده نگه داشتن آرمان ها و اهداف خود شیوه و مناسکی را پیاده می کنند تحت عنوان آداب و رسوم، که این آداب و رسوم بیانگر اندیشه ها و اعتقادات هر ملتی می باشد. اقوام ایرانی هم از این قاعده دور نبوده و از باستان تا کنون رسومات پربار و فرهنگ قابل توجه ای از خود بر جای گذاشته اند.

بعد از ظهور اسلام بسیاری از این آداب و رسوم مهر تأیید خورده و مقداری ازآن که وجهه انسانی و فرهنگی نداشت، در تقابل با مذهب قرار گرفت و به نابودی و انحطاط کشیده شد. به این ترتیب تا زمانی که عمل و زنده نگه داشتن این آداب و رسوم، مخالف با موازین اسلام نباشد خالی از اشکال بوده و مورد تأیید اسلام می باشد.

امیرالمؤمنین به مالک اشتر فرمود:

آیین پسندیده ای را بر هم مریز که بزرگان این امتْ بِدان رفتار نموده اند و به وسیله آن، مردم به هم پیوسته اند، و رعیّت با یکدیگر سازش کرده اند؛ و آیینی مگذار که چیزی از سنّت های نیک گذشته را زیان رسانَد تا پاداش از آنِ نهنده سنّت باشد و گناه شکستن آن بر تو مانَد.[1]

پیامبر اسلام در حدیثی نورانی می فرمایند: کسی که سنت نیکی را در میان مردم بگذارد که بعد از وی به آن عمل کنند، هم اجر کار خود را دارد و هم مساوی پاداش تمام کسانی که به آن عمل می کنند؛ بی آن که چیزی از پاداش آنها را بکاهد؛ و کسی که سنت بدی بگذارد، و بعد از وی به آن عمل کنند، کیفر آن، همانند کیفر کسانی که به آن عمل می کنند بر او خواهد بود بی آن که چیزی از کیفر آنها کاسته شود.[2]

از آنجایی که فقهای دین، در تمام زوایای زندگی، موظف به اجتهاد مسائل شرعی از منابع روایی هستند، در بخش آداب و رسوم نیز احکامی وجود دارد که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:

شرعیت نوروز

سوال:

نظر حضرتعالى راجع به عید نوروز چیست؟ آیا همانند عیدهایى که مسلمانان آن‌ها را جدى مى‏گیرند مثل عید فطر و قربان، از نظر شرعى ثابت شده است یا این‌که فقط روز مبارکى محسوب مى‏شود مثل روز جمعه و مناسبت‌هاى دیگر؟

جواب:

هرچند نصّ معتبرى مبنى بر این‌که عید نوروز از اعیاد دینى یا ایام مبارک شرعى‏ باشد، وارد نشده است، ولى جشن گرفتن و دید و بازدید در آن روز، اشکال ندارد، بلکه از این جهت که صله رحم مى‏باشد مستحسن است.

فضیلت و اعمال نوروز

سوال:

آیا آن‌چه راجع به عید نوروز و فضیلت و اعمال آن وارد شده، صحیح است؟ آیا انجام آن اعمال (اعم از نماز و دعا و غیره) به قصد ورود جایز است؟

جواب:

انجام آن اعمال به قصد ورود، محل تأمل و اشکال است، بله انجام آن‌ها به قصد رجاء و امید مطلوب بودن، اشکال ندارد.

جشن گرفتن عید مسیحیان

سوال:

بعضی از مسلمانان عیدهای مسیحیان را جشن می گیرند، آیا این کار اشکال ندارد؟

جواب:

جشن گرفتن میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) فی نفسه اشکال ندارد ولی نباید به گونه ای باشد که موجب ترویج فرهنگ منحط غرب یا انحراف عقیده و مفسده گردد.

سنت شبیه خوانی

سوال:

در حسینیه‏ها و مساجد بیشتر مناطق به‌خصوص روستاها مراسم شبیه‏خوانى به اعتبار این‌که از سنت‌هاى قدیمى است برگزار مى‏شود که گاهى اثر مثبتى در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمى دارند؟

جواب:

اگر مراسم شبیه‏خوانى مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند و مستلزم مفسده هم نباشند و با توجه به مقتضیات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند، ولى در عین حال بهتر است که به جاى آن‌ها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینى و مرثیه‌خوانى برپا شود.

استفاده از طبل و سنج در مراسمات

سوال:

استفاده از طبل و سنج و شیپور و همچنین زنجیرهایى که داراى تیغ هستند در مجالس و دسته‏هاى عزادارى چه حکمى دارد؟

جواب:

اگر استفاده از زنجیرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جایز نیست ولى استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.

استفاده از علم در عزاداری ها

سوال:

در بعضى از مساجد در ایام عزادارى از عَلَم‏هاى متعدّدى استفاده مى‏شود که داراى تزیینات زیاد و گران‌بهایى است و گاهى موجب سؤال متدینین از اصل فلسفه آن‌ها مى‏گردد و در برنامه‏هاى تبلیغى خلل ایجاد مى‏کند و حتّى با اهداف مقدس مسجد تعارض دارد، حکم شرعى در این رابطه چیست؟

جواب:

اگر قراردادن آن‌ها در مسجد با شئونات عرفى مسجد منافات داشته باشد و یا براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد کند، اشکال دارد.[3]

تجمّع در پشت درب مساجد در شب اوّل ربیع الاوّل

پرسش:

چند سالى است حرکتى در برخى مساجد رواج یافته، که به نظر مى رسد ترویج نوعى خرافه باشد. ماجرا بدین قرار است که در شب اوّل ماه ربیع الاوّل، از حدود نیمه شب تا اذان صبح، افرادى (که غالباً خانمها هستند) با در دست داشتن شمع، پشت درب مساجد تجمّع نموده، و با کوبیدن درب مساجد به صورت آهسته، و خواندن اذکارى، توسّل جسته و حاجات خود را طلب مى نمایند. و این حال تضرّع در هنگام اذان صبح به اوج خود مى رسد. کسانى که به این شیوه عمل مى کنند، آن را مستند به شنیده هاى خود از بعضى خانمهاى جلسه اى، و هدف از آن را رفع همّ و غم، و برآورده شدن حاجات، و تسلّى دل حضرت زهرا (ع) مى دانند. لطفاً بفرمایید: 1ـ آیا اساساً چنین عملى مستند روایى دارد؟ 2ـ آیا چنین عملى (که در حال گسترش مى باشد) مى تواند به عنوان یک حرکت شایسته مورد تأسّى دیگران قرار گیرد؟ 3ـ در صورتى که عمل فوق از جمله خرافات، و یا خدایى نکرده نوعى بدعت باشد، وظیفه ائمّه جماعات و متدیّنین در این خصوص چیست؟

پاسخ:

با توجّه به این که این عمل در روایات معصومین(ع) وارد نشده، انجام آن به عنوان یک امر مستحبّ شرعى جایز نیست، و سزاوار است ائمّه محترم جماعات مردم را به سوى مراسم و توسّلاتى دعوت کنند که در روایات معصومین(ع) وارد شده است، و گرنه ممکن است افراد منحرف براى وهن مذهب هر روز امر تازه اى اختراع نمایند، و ناآگاهان را به سوى آن دعوت کنند.

عدم اعتبار سنگ باباقوری و عقیق برای دفع چشم زخم

پرسش:

آیا سنگ بابا قوری و عقیق برای دفع چشم زخم مؤثر می باشند؟

پاسخ:

اینگونه مسائل اعتباری ندارد، بهتر از هر چیز این است که آیه الکرسی بخوانید و به خود بدمید.

عدم صحّت جلوگیری از چشم زخم با دود کردن اسپند

پرسش:

آیا دود کردن اسپند براى جلوگیرى از چشم زخم صحّت دارد؟

پاسخ:

این کار صحّت ندارد؛ ولى مى گویند: «دود اسپند فضا را ضدّ عفونى مى کند و مفید است».

مراسم چهارشنبه سوری

پرسش:

مراسم چهارشنبه سوری و عید نوروز چه حکمی دارد؟

پاسخ:

چهارشنبه سوری از خرافات است و مسلمانان باید از آن پرهیز کنند ولی بسیاری از مراسم عید اموری عقلایی و مفید است.

برگزاری سنّت ایرانی شب یلدا

پرسش:

نظر حضرتعالی در مورد برگزاری سنّت ایرانی شب یلدا چیست؟

پاسخ:

سنّت ایرانی شب یلدا، در صورتی که برای صله رحم بوده و گناهی در آن صورت نگیرد اشکالی ندارد.

برپایی «سفره هفت سین» در جوار اماکن متبرّکه

پرسش:

برپایی «سفره هفت سین» به عنوان یک مراسم سنّتی در جوار اماکن متبرّکه چه حکمی دارد؟

پاسخ:

این کار مانعی ندارد.

برگزاری روز عید مردگان

پرسش:

آیا درست است که روز قبل از سال تحویل (عید سال نو شمسی) روز عید مردگان است؟ این روز اعمال یا دعای خاصی دارد؟

پاسخ:

این مطلب اعتباری ندارد و این یک رسم عرفی است که مردم بر سر مزار مردگان حاضر می شوند و فاتحه می خوانند.

استفاده از مواد محترقه در چهارشنبه سوری

پرسش:

استفاده از مواد محترقه در چهارشنبه سوری چه حکمی دارد؟

پاسخ:

این کار خلاف عقل و شرع است.

راهپیمایی روز قدس

پرسش:

شرکت کردن در راهپیمایی روز قدس چه حکمی دارد؟

پاسخ:

شرکت در راهپیمایی روز قدس لازم است.

سفره هفت سین

پرسش:

آیا چیدن سفره هفت سین جایز است؟

پاسخ:

این مراسم جزء تشریفات عید است البته مدرکی ندارد و ضرری هم به جائی نمی¬زند پس استفاده از آن اشکالی ندارد.

آتش بازی در چهارشنبه سوری

پرسش:

با توجه به عدم مشروعیّت مراسم چهارشنبه سوری، آیا پریدن از روی آتش و فقط شادی و سرگرمی در این شب اشکال دارد؟ آیا نظر شما در مورد عدم اعتبار مراسم چهارشنبه سوری، فقط معطوف به مسائل خرافی و ضرر و زیان آن می باشد؟

پاسخ:

بسیاری از خرافات منتهی به شرک می شود زیرا بعضی در انجام این مراسم معتقد بودند آتش زردی آنها را می گیرد و سلامتی به آن می دهد که این عقیده مساله توحید افعالی را زیر سوال می برد البته اینکه شما در چنین مراسمی شب خوشی داشته باشید و با دوستان و خویشان خود شاد باشید کسی مخالف آن نیست اما انجام آن مسائل خرافی و خطرناک است که با آن باید مخالفت کرد.