همزمان با سالگرد رحلت امام خمینی(ره) و انتخاب آیتالله خامنه ای به رهبری انقلاب اسلامی، ویژه نامه تاریخ شفاهی «انتخاب رهبری» با هدف شرح جزئیات اجلاسیه خبرگان رهبری در 14 خرداد 1368 منتشر شد. بخش عمده ویژه نامه «انتخاب رهبری» با استفاده از خاطرات نمایندگان وقت مجلس خبرگان رهبری تهیه و تدوین شده و حاوی روایت های منتشرنشده و جزئیات تازه انتشار یافته ای است. در اینجا شامل خاطراتی از آیات محمد مومن، ابراهیم امینی، محی الدین حائری شیرازی، سید علی اکبر قرشی، موحدی کرمانی و محسن مجتهد شبستری است.
چگونگی انتخاب آیتالله خامنه‌ای از زبان آیتالله مومن
آیت الله مومن مباحث مطرح شده پیرامون رهبری شورایی یا فردی را در جلسه خبرگان رهبری این گونه روایت می کند: بحث بر این بود که برای رهبری کسی را تعیین کنیم یا شورایی باشد. یک مقدار بحث در این رابطه کردند و زیاد هم طول نکشید و بالاخره آقایان گفتند که نه یک نفر را ما معرفی می کنیم. رأی گیری شد و رأی هم آورد...بعد که از این مسئله گذشتیم گفتند خوب این نفر کی باشد؟ راجع به اینکه آن نفر کی باشد آزاد بودند. افراد آقایان اعضای خبرگان اشخاصی را به عنوان اینکه او را به عنوان رهبر معرفی بکنیم صحبت می کردند حتی نسبت به بعضی از مراجع قم هم که ایشان رهبر باشد صحبت شد. یادم هست که بعضی از آقایان نسبت به مرحوم آیتالله گلپایگانی هم صحبت کردند که ایشان را به عنوان رهبر معرفی کنیم. ولی بالاخره اسم حضرت آیتالله خامنه ای آمد. اسم ایشان که آمد راجع به این جهت که آیا ایشان صلاحیت رهبری دارد یا ندارد صحبت شد.
آنکه خیلی کمک کرد به اینکه ایشان پذیرفته بشود و زود رأی بیاورد مسئله‌ای بود که از حضرت امام (رحمة‌الله‌علیه) نقل کردند. این قضیه یک شهادت روشنی شد از حضرت امام برای اینکه آقای خامنه ای صلاحیت رهبری را دارد. این دیگر شهادت است برای اینکه ایشان تمام آنچه را که لازم است رهبر داشته باشد به حسب شرع و قانون اساسی واجد هستند.
تا این حرف گفته شد آقای خامنه ای عصبانی شد. اجازه گرفت که بیاید صحبت کند. به ایشان اجازه دادند و بلند شد آمد پشت جایگاه و با عصبانیت صحبت کردند که من اصلاً نیستم. من نمی توانم این کار را بکنم و انکار شدید کردند که من نیستم. تمام شد رفتند سر جای خودشان نشستند. بعد مقابل حرف ایشان آقایان اعضای خبرگان آن‌هایی که خودشان ارزشمند و شناخته شده بودند بلند شدند که یعنی چه؟ شما صلاحیت دارید. آقای آذری من خوب یادم هست بلند شد و گفت نخیر آقای خامنه ای شما صلاحیت دارید و وقتی ایشان گفت شما صلاحیت دارید و صحبت می کرد، آقای خامنه ای از همان جای خودش بلند شد گفت اگر من ولی امر بشوم به حرف های من و دستورات من خود تو گوش می دهی؟ آقای آذری گفت بله من وظیفه شرعی خودم می دانم، چرا گوش نکنم؟ واجب است من تبعیت بکنم.
انتخاب مجدد آیتالله خامنه‌ای به رهبری پس از بازنگری قانون اساسی
آیت الله مومن که خود از اعضای شورای بازنگری قانون اساسی بود ماجرای انتخاب مجدد آیتالله خامنه‌ای در مرداد 68 را اینگونه روایت می کند: همان سال 1368 بعد از تشییع حضرت امام و مراسماتش، باز هم ما جلسات بازنگری قانون اساسی را ادامه دادیم تا تمام شد. آقای خامنه ای هم به عنوان رهبر نظام دستور دادند که مردم رأی بدهند. رأی گیری شد برای بازنگری که در اصول مختلف قانون اساسی بوجود آمده بود و رأی هم خیلی زیاد و بالا آورد دیگر تمام شد.
چرایی انتخاب آیتالله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی از زبان آیتالله امینی
آیتالله امینی در بخشی از خاطرات خود درباره پاسخ های خود به پرسش برخی از افراد درباره چرایی انتخاب آیت الله خامنه ای به رهبری انقلاب می گوید: خیلی‌ها از من سؤال می کردند از همین روحانیون که چطور شد آقای خامنه ای را انتخاب کردید؟ من به آن‌ها می گفتم شما مثلاً میل داشتید کی انتخاب بشود؟ شما آن را بگویید من نقص او را برای شما بگویم. بگویم این شایسته نیست.
بگویید مثلاً آقای گلپایگانی این نقص را دارد، بگویید آقای خویی این نقص را دارد، شما خودتان بگویید کی می‌خواست بهتر باشد از آقای خامنه ای؟ این جامعیت را داشته باشد هم شخص ملّایی باشد که امام او را به بزرگواری قبول داشت، هم انقلابی باشد، جبهه ای باشد، جبهه رفته باشد و اهل جبهه او را قبول داشته باشند. شما یک نفر را بگویید. کی از ایشان بهتر بود اصلاً نداریم که بگویید. در جواب من هم هیچ نمی گفتند، همینطور می ماندند. شما بگویید یک کسی از ایشان جامع‌تر باشد؟ همین‌جا می ماندند.
احمد آقا گفت با انتخاب آیتالله خامنه ای قلب امام را شاد کردید
آیتالله محی‌الدین حائری شیرازی در بخشی از خاطرات خود درباره جلسه مهم خبرگان در 14 خرداد 68 برای تعیین رهبری انقلاب می گوید: «بعد از اینکه در جلسه خبرگان آیتالله خامنه ای به عنوان رهبر انتخاب شد، آقای جنتی به من گفت برویم جماران و یک سر سلامتی به سید احمد آقا بدهیم. رفتیم جماران و حاج سید احمد را دیدیم. من به او گفتم که خبرگان نظرشان آقای خامنه ای شد. ایشان گفت: با این کار قلب امام را شاد کردید.»
توصیه امام خمینی به رهبری آیتالله خامنه ای چگونه مطرح شد؟
آیت الله سید علی اکبر قرشی که در جلسه انتخاب رهبری پس از رحلت امام خمینی حضور داشت، می گوید: «حدود ساعت 12 ظهر بود که آیتالله مشکینی ختم جلسه را اعلام کرد و گفت که ساعت 3 بعد از ظهر همه در مجلس حاضر باشند. بعد از ظهر هم گفتگوها شروع شد و سخن بر سر شورای رهبری یا تک رهبری دور می زد که نظر خواهی کردند، تک رهبری رأی آورد و قرار شد یک نفر به عنوان رهبر انتخاب شود. در این حال - خدا را شاهد می گیرم که - دفعتاً و ناگهانی سخن پنج شش سال پیش آقای جورکش از خاطرم گذشت که به نقل از حجت‌الاسلام سراج گفت: امام فرمودند: اگر من از دنیا بروم، آقای خامنه ای برای رهبری از همه بهتر و اصلح است.
به آیتالله محسن [مجتهد] شبستری که در طرف راست من نشسته بود، گفتم: من شنیده ام که امام فرمودند: اگر من از دنیا رفتم، بهترین کسی که می تواند جانشین من باشد، آقای خامنه ای است؛ آیا شما درباره آقای خامنه‌ای چیزی شنیده‌اید؟ گفت: من نیز شنیده‌ام که امام گفته اگر من از دنیا رفتم، آقای خامنه‌ای بهترین کسی است که می‌تواند رهبر نظام باشد.
وقتی آقای شبستری این مطلب را گفت، من بی درنگ به ایشان گفتم: پس برخیزیم و با هم فریاد بکشیم و این مطلب را برای همه نمایندگان حاضر بگوییم. آنگاه بنده و آقای شبستری چنان فریاد کشیدیم که همه نمایندگان و رئیس مجلس خبرگان متوجه ما دو نفر شدند. ما گفتیم: آقایان! اگر امام درباره شایستگی رهبری آقای خامنه ای سخنی گفته‌اند، بگویید تا همه آقایان بدانند، بالاخره سخن امام برای ما خیلی مهم است.
ابتدا آقای طاهری خرم آبادی کمی صحبت کرد و اشاره نمود. به نظر و سخن امام که در خصوص صلاحیت آیت الله خامنه ای گفته بودند. در این حال آقای هاشمی رفسنجانی حرف را از دهان آقای طاهری خرم آبادی گرفت و گفت: بله. من و آقای خامنه ای و آقای موسوی اردبیلی و آقای میرحسین موسوی یک روز در محضر امام بودیم و حاج احمد آقا هم حضور داشت. سخن از رهبری می‌رفت و ما نگرانی خود را در محضر امام مطرح می کردیم، امام فرمود: اگر من از دنیا رفتم صلاح است آقای خامنه ای رهبر جامعه باشد.
آقای خامنه‌ای، آقای خامنه‌ای، آقای خامنه‌ای
آیت الله موحدی کرمانی درباره بحث انتخاب آیتالله خامنه ای می گوید: آقای هاشمی گفت آقایان پیشنهاد بدهند که چه کسی برای رهبری شایستگی دارد؟ بیایند صحبت بکنند که ببینیم نظرشان با تک رهبری که یک نفر باشد کی هست؟ این را که آقای هاشمی گفت از سمت راست مجلس یک نفر صدایش بلند شد آقای هاشمی معلوم است دیگر نیازی به بحث ندارد : آقای خامنه ای، آقای خامنه ای، آقای خامنه ای! عجیب بود این الهام الهی بود این بود ... از راست به چپ گفتند آقای خامنه ای آقای خامنه ای آقای خامنه ای. آقای هاشمی دید از راست به چپ همه دارند می‌گویند آقای خامنه ای، گفت پس رأی بگیریم.
تا خواست رأی بگیرد، آقای خامنه ای بلند شدند گفتند آقای هاشمی صبر کن. من حرف دارم! ایشان تشریف آوردند پشت تریبون و خلاصه صحبتشان مطلب این بود حالا عبارات یادم نیست مطلب این بود که مسئله رهبری کار بسیار سنگینی هست کار کوچکی نیست و ... بعد ایشان رفتند نشستند آقای هاشمی اعلام رأی گیری کرد. با اکثریت قاطع رأی به آیتالله خامنه ای دادند.
رهبری فردی و مطرح شدن نام آیتالله خامنه ای
مجتهد شبستری روند جلسه خبرگان را اینگونه نقل می کند: آقایان می خواستند از همان جا مطرح کنند، چند تا اسم بردند. یکی از آقایان گفت آیتالله گلپایگانی یا افراد دیگر. من یادم هست که حتی به آقای آذری گفتند که آقای گلپایگانی با آن سن و سال در جریان امور نیست چطور [می خواهد اداره کند]؟ گفت ایشان هم قائم مقام یا یک فردی را معرفی می‌کند که وارد به کار است، امور مملکت و مسائل سیاسی را وارد است، او را نماینده خودشان قرار می دهند... من بلافاصله دیدم که اینطور به هیچ جا نمی رسد. بلند شدم، با صدای بلند گفتم جناب آقای رفسنجانی من یادداشتی داده بودم حالا وقتش است که شما شهادت بدهید. شنیدم که امام درباره جناب آقای خامنه ای مطالبی فرموده اند، در هر حال من گفتم که شما قطعاً جزء کسانی بودید که این مطلب را شنیدید ... آیا این واقعیت دارد؟ شما شهادت بدهید. آقای رفسنجانی رو کرد به خبرگان که شبستری این موضوع را مطالبه می کند که شهادت مطالب امام را که فرمودند من بازگو کنم آیا بگویم یا نگویم؟ آقایان همه گفتند بله آقا، الان نخواهید بگویید پس کی خواهید گفت؟...
ایشان این دو مطلب را شهادت دادند و حتی فرمودند که آقای موسوی اردبیلی هم تشریف داشتند و آقای اردبیلی هم گفت که من هم بودم. بنابراین این مطلب که اظهار شد و این شهادت را آقای رفسنجانی دادند و آقای موسوی اردبیلی هم تأیید کردند، تقریباً کمک بزرگی بود، البته من لازم است این نکته را اضافه کنم که اگر این شهادت ها و فرمایش امام و رهنمودهای امام در این دو مورد، نسبت به آیتالله خامنه ای نبود، ما جز به ایشان به کس دیگر نمی رسیدیم برای اینکه شایسته‌ترین، مدیرترین، مدبرترین فرد از هر جهت برای مقام رهبری ایشان بودند. به نتیجه به ایشان می رسیدیم ولی این رهنمودهای امام در تسریع کار خیلی مؤثر شد و بحمدالله کمتر از 24 ساعت از ارتحال امام گذشته، این مصوبه با اکثریت قاطع تصویب شد.
چرا خبرگان آیتالله خامنه ای را به عنوان رهبر انتخاب کرد؟
آیتالله ابراهیم امینی از اعضای هیئت رئیسه اولین دوره مجلس خبرگان رهبری و عضو شورای بازنگری قانون اساسی در زمان ارتحال حضرت امام در این باره می گوید: ممکن است کسی بگوید وجود شرایط رهبری در آقای خامنه ای به چه وسیلهای برای خبرگان به اثبات رسید؟ در پاسخ عرض می کنم ایشان در آن زمان شخصی ناشناخته و بی سابقه ای نبود...ایشان بعد از پیروزی انقلاب سال ها در مقام های مختلف، از جمله در دوران نمایندگی دوره اول مجلس شورای اسلامی و دو دوره ریاست جمهوری و امامت جمعه تهران، خدمت کرده، مراتب تقوا، ... در پست های مختلف لیاقت و صداقت خود را به اثبات رسانیده بود. آیا در اثبات شرایط مذکور بیش از این امکان دارد؟
