حدود پنج سال از ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده به‌وسیله رهبر انقلاب می‌گذرد و البته، به‌جز رعایت نیمه‌کاره صداوسیما در چند بند فرهنگی، توجهی به آن نشده است.
به گزارش به نقل از روزنامه صبح نو ،دکتر کاظمی‌پور، استاد دانشگاه و جمعیت‌شناس، می‌گوید: «در این چند سال، دولت توجهی به آن نکرده و استدلالش بار مالی این ابلاغیه بوده است؛ اما تمام بندهای این بسته سیاستی باید همزمان باهم انجام شود تا کارایی مدنظر را داشته باشد».
همراه با پیشرفت‌های علم، سطح بهداشت در جامعه نیز افزایش می‌یابد و درنتیجه، از مرگ‌ومیر بیجا و غیرطبیعی جلوگیری می‌شود و ازدیاد جمعیت با شتاب پیش می‌رود. این، تنها یکی از دلایلی است که در 40 سال اخیر در ایران، سبب رشد جمعیت شده است.
موج فرزندآوری در دهه شصت نیز یکی از پررنگ‌ترین دلایل افزایش جمعیت ایران به بیش از 80میلیون نفر است. این موج به‌حدی گسترده بود که در دهه 70، سیاست‌های کلی نظام به‌سمت کنترل جمعیت رفته و شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» رفت؛ اما طولی نکشید که عواملی مانند افزایش امید به زندگی در میان مردم به‌همراه تک‌فرزندی باعث شد کارشناسان جمعیت‌شناس وقوع سونامی سالمندی را در دهه‌های آتی خبر دهند.
بی‌میلی به نسل‌آوری این روزها کمتر زوجی را می‌بینید که تعداد فرزندانشان
از دو کودک بیشتر شود. از هر‌کدامشان که می‌پرسید، می‌گویند همه تلاشمان را می‌کنیم که آسایش را برای همین یک فرزند برقرار کنیم. تغییر سبک زندگی در بین نسل جدید نیز یکی از عواملی است که زوج‌ها را به بچه‌دارنشدن وادار می‌کند. زندگی در کلانشهرها، هزینه‌های زیاد زندگی فرزندان و از همه مهم‌تر وضعیت بغرنج اقتصادی که به‌ویژه در چند سال اخیر رخ داده، هر زوجی را مجاب می‌کند که به همان شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» عمل کند.
درکنار همه این عوامل که به‌راحتی هم نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. تبلیغات غربی نیز در نوع نگرش ما ایرانی‌ها تأثیرگذار بوده است. تلویزیون‌های فارسی‌زبان سال‌هاست نگه‌داری از سگ، گربه و حیوانات خانگی را به‌جای فرزندآوری برای ما نسخه می‌پیچند و به‌صورت شبانه‌روزی بر طبل رکود اقتصادی ما می‌کوبند و جامعه‌ای تیره و آینده‌ای تاریک از ایران را به‌نمایش می‌گذارند.
این در حالی است که در اروپا و کشورهای توسعه‌یافته، فرزندآوری از مهم‌ترین اولویت‌های دولت‌ها به‌شمار می‌آید. دولت‌های اروپایی این روزها به‌دلیل مواجهه با بحران پیری و رشد منفی جمعیت، سیاست‌ها و اقدامات خاصی را از تبلیغات تلویزیونی تا درنظرگرفتن مزایای تشویقی برای افزایش نرخ باروری در میان شهروندان خود در پیش گرفته‌اند؛ به‌طوری‌که حتی برخی کشورها مانند ایتالیا، برای تولد فرزند سوم به خانواده‌ها یک قطعه زمین کشاورزی هدیه میدهد.
«یورونیوز» در گزارشی آورده است: «جمعیت ایتالیا از سال 2017 تا 2018 تقریبا 68هزار نفر کاهش یافته و در سال گذشته میلادی، در این کشور فقط 464هزار تولد ثبت شده است». موضوع کاهش سرعت رشد جمعیت در ایران نیز در دو دهه اخیر، به واکنش دولت‌ها منجر نشد. باوجوداین، سرانجام در سال 95 رهبر انقلاب اسلامی در فرمانی 16ماده‌ای سیاستگذاری‌های کلی خانواده را اعلام کرد.
ایرانِ 150میلیون نفری
رهبری در محافل و سخنرانی‌های مختلف از لزوم فرزندآوری و مسأله تحدید نسل سخن گفته‌اند. مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف مردم در 11مرداد95 گفته‌اند: «جمعیت کشور می‌تواند به 150میلیون هم برسد و ان‌شاءالله مسوولان همان‌طورکه بارها تکرار کرده‌ایم، کمک کنند این تکثیر جمعیت جوان که امروز وجود دارد، از بین نرود، نسل را متوقف نکند و جمعیت کشور را به‌تدریج در طول سال‌ها به پیری منتهی نکنند». حالا سه‌سالی می‌شود که سیاست‌های کلی خانواده تغییر کرده و رسانه ملی و دولت سعی می‌کنند شرایط را برای فرزندآوری تسهیل کنند.
فرزندآوری اولویت دولت نیست
اکنون یکی از دلایل مهم زوج‌ها برای بچه‌دارنشدن مسائل اقتصادی و موضوع اشتغال است. البته، دولت نیز با تصمیم‌گیری‌های غلط در حوزه مسکن و صنعت، شرایط بغرنجی پدید آورده است.
دکتر شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس، درباره سیاست‌های کلی خانواده می‌گوید: «این فرمان شامل 16 بند است که بند نخست آن به تحکیم خانواده و حمایت از زوجین برای فرزندآوری اشاره می‌کند؛ اما این ابلاغیه با وجود اینکه سال‌هاست به دولت ابلاغ شده، هیچ نمودی از آن را نمی‌بینیم. علاوه‌براین، قانون جمعیت خانواده نیز در مجلس تاکنون مسکوت مانده و استدلال متولیان امر این است که چون بار مالی دارد، نمی‌توان آن‌ها را اجرا کرد.
بااین‌حال، به‌طورکلی این ابلاغیه شامل موضوعات فرهنگی مرتبط هم می‌شود که تا حدودی تلاش می‌کند آن را اجرا کند. دو بند هم در راستای مسکوت‌‌گذاشتن مباحث تنظیم خانواده در خانه‌های بهداشت در این ابلاغیه بوده که آن نیز اجرا شده است؛ اما به‌اعتقاد من، این بسته سیاستی باید همزمان باهم اجرا شود تا آن تأثیرگذاری مدنظر را داشته باشد و هیچ سازمان و ارگانی هم متولی اجرا و پیگیری این بندها نشده است».
این جمعیت‌شناس در پاسخ به اینکه چرا این روزها زوجین کمتر تمایل به فرزندآوری دارند، ادامه میدهد: «این پدیده‌ای است که ما بعد از دهه 1360 تجربه کرده‌ایم. البته، این کاهش نرخ باروری را در ابتدای دهه 50 تا سال 57 داشته‌ایم؛ اما پس از انقلاب، برنامه‌های تنظیم خانواده مدتی متوقف شد و با شروع جنگ، به‌یکباره جمعیت افزایش پیدا کرد که آن هم موقتی بود و پس از جنگ با کاهش سرعت رشد جمعیت مواجه شدیم. عمده‌ترین دلیل این موضوع توسعه است.
دلایلی ازقبیل توسعه شهرنشینی، افزایش میزان سواد و سهم زنان در آموزش عالی و اشتغال زنان و ورود تکنولوژی‌های پیشرفته به کشور، موجب کاهش باروری شده است. البته، این مختص به ایران نیست و در همه کشورهایی که در راستای توسعه گام برداشته‌اند، رخ داده است». وی درپایان می‌گوید: «مطالعات نشان میدهد سن ازدواج افزایش و متوسط تعداد فرزندان کاهش یافته است و توجیح خانواده‌ها هم کیفیت رسیدگی به فرزند است».
راه برون‌رفت از بحران رشد منفی جمعیت
این جمعیت‌شناس برای راهکار حل این موضوع می‌گوید: «برای این مسأله باید به‌سراغ دغدغه‌های زوجین رفت و نگرانی‌های آن‌ها را به‌حداقل رساند. آموزش رایگان در آموزش‌و‌پرورش و آموزش عالی سبب افزایش سرعت رشد جمعیت خواهد شد؛ چراکه موضوع آموزش این روزها هزینه‌زاست و درعین‌حال، همه راغب به تحصیل هستند. همچنین، نبود امنیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ازجمله نگرانی‌های خانواده‌هاست که دولت‌ها باید برای حل آن گام بردارند».
