مرجان‌ها تقریباً 540 میلیون سال پیش در نتیجه ترکیب یک حیوان (توتیا) و یک گیاه تک‌سلولی در بدن بعضی موجودات مرکب، بر روی زمین ظاهر شدند. مرجان‌ها معمولاً در کلنی‌های به هم فشرده‌ای شامل هزاران پولیپ منفرد و همانند زندگی می‌کنند. این گروه از جانداران، صخره‌سازان مهمی را در بر می‌گیرد که ساکن اقیانوس‌های مناطق گرمسیری هستند و برای تشکیل یک پوسته اسکلتی سخت، کربنات کلسیم ترشح می‌کنند. پولیپ مرجانی اسکلتی آهکی ترشح می‌کند که با گذشت زمان تبدیل به صخره مرجانی می‌شود.
مرجان‌های دارای زوگزانتله به نور خورشید نیاز دارند و در آب‌های شفاف و کم‌عمق عمدتا در اعماق کمتر از 60 متر زندگی می‌کنند. مرجان‌ها در ایجاد ساختار فیزیکی صخره‌های مرجانی که عمدتاً در آب‌های استوایی و نیمه‌استوایی واقع شده‌اند، سهم زیادی دارند؛ از جمله این ساختارها می‌توان به صخره‌های بلند مرجانی در ساحل کوینزلند در استرالیا اشاره کرد. مرجان‌هایی که با جلبک‌ها همزیستی ندارند، می‌تواند در آب‌های عمیق‌تر زندگی کنند و همراه با گونه‌های ساکن آب‌های سرد همچون سرده لوفلیا در عمق 300 متری اقیانوس‌ها به حیات خود ادامه دهند.
*مردم در قرن18مرجان ها را گیاه فرض می کردند
ابوریحان بیرونی اسفنج‌ها و مرجان‌ها را به عنوان جانورانی که نسبت به تماس واکنش نشان می‌دهند، دسته‌بندی کرد. با این حال، اغلب مردم تا قرن 18 باور داشتند که مرجان‌ها گیاه هستند، در این زمان بود که ویلیام هرشل با استفاده از میکروسکپ نشان داد که مرجان‌ها غشا سلولی جانوری دارند.
*16درصدصخره های مرجانی به دلیل افزایش دما از بین رفتند
صخره‌های مرجانی در همه جای جهان در شرایط استرس‌زا قرار دارند. معدن‌کاوی، کشاورزی، روان آب‌های شهری، آلودگی (آلی و غیرآلی)، صید بی‌رویه ماهی‌ها، بیماری‌ها، حفر کانال و افزایش دسترسی به جزیره‌ها و خلیج‌ها از جمله تهدیدهای منطقه‌ای است که اکوسیستم‌های مرجانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خطرات جهانی شامل افزایش دما و افزایش سطح آب دریاها، تغییرات pH به دلیل اسیدی شدن اقیانوس‌ها و انتشار گازهای گلخانه‌ای است. در 1998، 16 درصد از صخره‌های مرجانی جهان به دلیل افزایش دمای آب از بین رفتند.
*نابودی کامل 10درصد صخره های مرجانی
تخمین‌های کلی نشان می‌دهد که نزدیک به 10 درصد از صخره‌های مرجانی جهان به طور کامل نابود شده‌اند و حدود 60 درصد از صخره‌های جهان به دلیل فعالیت‌های انسانی در خطر قرار دارند. آسیب به صخره‌های مرجانی بویژه در جنوب‌شرقی آسیا با شدت بیشتری رو به روست. در این ناحیه 80 درصد از صخره‌ها در خطر انقراض قرار دارند. براساس پیش‌بینی‌ها، بیش از 50 درصد از صخره‌های مرجانی جهان تا سال 2030 تخریب خواهند شد و در نتیجه بسیاری از دولت‌ها مجبور می‌شوند با استفاده از قوانین زیست‌محیطی به حفاظت از آنها بپردازند.
*کشت مرجان در مناطق استوایی برای ممانعت از تخریب
معرفی مناطق حفاظت شده دریایی (MPAs)، ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره، پارک‌های دریایی، میراث طبیعی جهانی و ملی، مدیریت صید و حفاظت از زیستگاه‌ها می‌تواند صخره‌ها را از آسیب‌های انسانی حفظ کند.
بسیاری از دولت‌ها، در حال حاضر انتقال هر گونه مرجان از صخره‌ها را ممنوع کرده‌اند، و به ساکنان محلی در ارتباط با حفاظت و بوم‌شناسی صخره‌ها اطلاع‌رسانی می‌کنند. با اقدامات محلی همچون حفاظت زیستگاه و حمایت از علفخواران دریایی می‌توان نرخ آسیب‌های محلی را کاهش داد. به منظور ممانعت از تخریب مرجان‌ها در نواحی بومی، طرح‌هایی برای کشت مرجان‌ها در کشورهای غیراستوایی آغاز شده است.
*پدیده سفید شدگی مرجان ها
تغییرات دمای آب بیشتر از 1 تا 2 درجه سانتی‌گراد (1،8_3،6 فارنهایت) یا تغییرات شوری می‌تواند منجر به مرگ برخی گونه‌های مرجانی شود. تحت چنین استرس‌های محیطی، مرجان‌ها، جلبک‌های همزیست را دفع می‌کنند. بدون آنها، بافت‌های مرجانی رنگ سفید اسکلت را آشکار می‌کنند، این پدیده به نام سفیدشدگی یا بلیچینگ مرجان شناخته می‌شود.
*مرجان های خلیج فارس
مرجان‌ها در آب‌های ایرانی خلیج‌فارس، تا اندازه زیادی محدود به جزیره‌ها هستند. بیشترین مناطق مرجانی ایران در خلیج‌فارس در اطراف جزایر خارک و خارکو در شمال و اطراف جزایر جنوبی بین لاوان تا هرمز از جمله جزایر هندورابی، کیش، فارور، بنی‌فارور، سیری، لارک، هنگام، تنب کوچک و بزرگ، ابوموسی و قشم واقع شده‌اند. آبسنگ‌های مرجانی ایران عمدتاً از نوع حاشیه‌ای بوده و از شمال‌غرب به جنوب‌شرق خلیج‌فارس، در اطراف 16 جزیره و دو منطقه ساحلی، یعنی خلیج نایبند و خلیج چابهار رشد کرده‌اند.
*مرجان ها خلیج فارس مقاوم تر از هند
سنگ‌های مرجانی ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای با شرایط زیست‌محیطی نه چندان مناسب برای رشد و زندگی نظیر عمق کم، نوسان‌های شدید درجه حرارت از 12 درجه سانتی‌گراد در زمستان تا بیش از 40 درجه سانتی‌گراد در تابستان، شوری زیاد و تردد کشتی‌های نفت‌کش، از نظر بوم‌شناختی تحت‌فشار قرار گرفته و در آستانه تحمل بوم‌شناسی خود قرار دارند. تنها 10 درصد از مرجان‌های نواحی اندوپاسیفیک در خلیج‌فارس مشاهده می‌شوند. از طرفی این شرایط باعث می‌شود مرجان‌های سخت این منطقه، نسبت به سایر نقاط دنیا شرایط حادتری را تحمل کنند؛ به طوری که مرجان‌های خلیج‌فارس در مقایسه با دیگر نقاط اقیانوس هند مقاوم‌تر هستند.
*70درصد سواحل مرجانی در ایران نابود شده اند
در خلیج‌فارس نرخ تخریب و خسارت وارده به آبسنگ‌های مرجانی به دلیل فعالیت‌های انسانی گسترده و کنترل نشده بسیار شدیدتر از نرخ متوسط جهانی است. طبق گزارش‌های سازمان ملل متحد در چند دهه اخیر بیش از 70 درصد سواحل مرجانی کشورهای حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان از جمله ایران نابود شده است که عمده دلایل آن آلودگی‌های نفتی و پیشروی ساخت و سازهای ساحلی در داخل دریا بوده است. میان استخراج و بهره‌برداری و حمل و نقل نفت بیشترین نقش را در تخریب سواحل مرجانی دارد.
*نایبند بالاترین میزان تخریب در مرجان را دارد
بیشترین میزان تخریب سواحل مرجانی ایران در جزیره‌های لاوان، کیش و نایبند بوده است. جزیره نایبند با از دست دادن 42 درصد پوشش مرجانی بالاترین میزان تخریب مرجان‌ها را در سواحل ایران به خود اختصاص داده‌است؛ در این منطقه به علت توسعه صنایع نفت و گاز «طرح توسعه پارس جنوبی»، رسوب‌گذاری و آلودگی‌های نفتی و شیمیایی در منطقه به شدت بالا رفته‌است و در چند سال اخیر این توسعه به علت نادیده گرفتن اصول و قوانین زیست‌محیطی به قیمت نابودی ده‌ها هزار هکتار از سواحل مرجانی خلیج نایبند تمام شده‌است.
در خارک و خارکو علاوه بر عوامل یادشده، آلودگی نفتی ناشی از فعالیت شرکت نفت باعث ایجاد سطوح بالای هیدروکربن‌های نفتی و نابودی آبسنگ‌های مرجانی شده‌است. مرجان‌های جزیره قشم نیز عمدتاً بر اثر توسعه بی‌رویه، ورود فاضلاب‌های صنعتی و شهری و هجوم انواع آلاینده‌ها به درون دریا دچار مرگ تدریجی شده‌اند. مرجان‌های جزیره فارور، لاوان و هندورابی به علت برداشت‌های غیرقانونی توسط صیادان و افراد سودجو در قسمت‌های وسیعی بافت خود را از دست داده‌اند. در منطقه چابهار نیز به دلیل فعالیت‌های اسکله‌سازی، شمع‌کوبی و لایروبی قسمت اعظم مرجان‌ها از بین رفته‌اند. سالم‌ترین صخره‌های مرجانی در بخش‌های ایرانی در اطراف جزایر خارک و خارکو در بخش شمالی و اطراف جزایر جنوبی از لاوان تا هرمز یافت می‌شوند.
* گرما و آلودگی علت سفید شدن مرجان ها
محیط زیست علت سفید شدن مرجان‌ها را دلایل متعددی اعلام می کند که یکی از آنها آلودگی و دیگری حرارت بالای آب است.
حرارت بالای آب، تحمل مرجان‌های دریایی را کاهش داده و آنها را سفید کرده به همین دلیل جان مرجان‌های دریایی به خطر افتاده است.
مرجان‌های خلیج فارس که سرگذشت پرماجرا و پر پیچ و خمی داشته اند و با شرایط و اتفاقات مختلف از جمله کشند قرمز، آلودگی ها (فاضلاب، زباله و مواد نفتی)، پیشروی انسان در دریا، ساخت و ساز در ساحل، استفاده از روشهای مخرب در صید و ... خود را سازگار کرده اند، این بار مورد تهاجم گرمای هوا قرار گرفته و حیاتشان تهدید می شود.
لازم به یادآوری است که این پدیده سفیدشدگی مرجان ها بعضی از سالها رخ می‌دهد اما با متعادل شدن هوا وکاهش دمای آب مرجان ها دوباره بهبود مییابد.
داوود میرشکار مدیر کل دفتر زیست‌بوم‌هایی دریایی سازمان محیط زیست گفت: گزارشاتی مبنی بر سفید شدن مرجان ها در اقصی نقاط خلیج‌فارس به سازمان محیط زیست ارسال شده است.
وی با بیان اینکه این پدیده دو سال متوالی است که برای آبسنگ‌های مرجانی خلیج‌فارس رخ می‌دهد، تاکید کرد: به احتمال زیاد گرم شدن دمای آب عامل بروز این پدیده است، چرا که همزمان با گرم شدن آب و در همین فصل، سفید شدن مرجان‌ها در خلیج‌فارس در طی دو سال اخیر رخ داده و مجددا با سردشدن هوا تعدادی از آنها احیا شده است.
میرشکار با بیان اینکه در حال حاضر اکوسیستم‌های خشکی نیز بر اثر گرمایش زمین دچار تغییراتی شده‌اند، اظهار داشت: بسیاری از جنگلها نیز در حال حاضر به دلیل پدیده گرمایش زمین در حال از بین رفتن هستند و بسیاری از گونه‌های آبزیان نیز در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند.
*گازهای گلخانه ایی یکی از عوامل اصلی از بین رفتن مرجان ها
مطالعات نشان می دهند که تا زمانی که اقدام شدیدی برای متوقف ساختن تغییرات اوضاع اقلیمی جهان گرفنه نشود، افزایش دما باعث بروز پدیده های سفید شدگی می شود که در جریان آن مرجان ها از بین می روند.
دکتر 'گارت ویلیامز' از دانشگاه بنگور با تاکید بر اقدام برای کمک به کاهش فاجعه بار از دست رفتن مرجان ها می گوید: باید با تغییر اوضاع اقلیمی جهان مبارزه کرد؛ آنچه که صخره های مرجانی را نجات خواهد داد ، تلاش هماهنگ چند دولت در سراسر جهان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای است.
وی افزود: باید با عامل ریشه ای از بین رفتن مرجان ها که همانا تغییر اوضاع اقلیمی جهان است، مبارزه کرد.
این محقق، توافق پاریس را نمونه خوبی از یک تلاش هماهنگ به منظور تلاش برای مهار انتشار گازهای گلخانه ای عنوان کرد و گفت: اگر به این توافق عمل کنیم، انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش خواهیم داد اما حتی پایبندی به این توافق نیز نمی تواند زمان زیادی برای نجات صخره های مرجانی بخرد.
وی تاکید کرد: باید اقدامی فراتر از توافق پاریس انجام داد و البته باید آن را از جایی شروع کرد.
*30سال تا نابودی کامل مرجان ها
مرجان ها علاوه بر این که از زیباترین اکوسیستم های طبیعی دنیا می باشند، از مهم ترین و پرتولیدترین زیستگاه ها نیز شمرده می شوند. آبسنگ های مرجانی نواحی گرمسیری متنوع ترین اکوسیستم های آبی هستند و بسیاری از گونه های آبزیان، صرفا قادر به ادامه حیات در اکوسیستم های مرجانی می باشند. دانشمندان پیش بینی کرده اند اگر تأثیرات مخرب انسان بر دریاها کنترل نشوند و اوضاع به همین منوال پیش رود، به احتمال زیاد تا 30 سال دیگر هیچ مرجانی در کره زمین وجود نداشته باشد.
