عصر ایران؛ ترانه ملکی- اگر به وضعیت تالاب‌ها رسیدگی نشود، کمتر از ده سال دیگر، 10 تا 20 درصد از مساحت کشور با ریزگردها درگیر می‌شوند.
عضو شورای عالی محیط زیست در این باره به عصر ایران گفت: در داخل کشور 250 تالاب با وسعت حدود سه و نیم میلیون هکتار وجود دارد و از این میزان حدود یک میلیون هکتار تالاب‌های بزرگی هستند که خشک شدن آنها، جریان ریزگردها را به دنبال دارد و بین 10 تا 20 درصد از مساحت کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
افشین دانه‌کار گفت: ممکن است زیبایی یک تالاب فقط در شعاع 40 تا 50 کیلومتری دیده شود اما در صورت خشکی، ریزگردها در شعاع 200 تا 300 کیلومتری پخش می‌شود.
او درباره اینکه چه زمانی کشور به این مرحله می‌رسد، اظهار کرد: خیلی سخت است زمان آن را پیش‌بینی کنیم چراکه به رفتار ما بستگی دارد. اگر با همین روند پیش برویم شاید کمتر از ده سال دیگر این اتفاق رخ بدهد.
فلات مرکزی 20 میلیون نفر جمعیت مازاد دارد
استاد محیط زیست دانشگاه تهران اعلام کرد: اکنون در فلات مرکزی 20 میلیون نفر مازاد بر توان آبی زندگی می‌کنند. مکران منطقه‌ای در جنوب است که توان پذیرش جمعیت جدید را دارد اما فقط می‌تواند 4 تا 5 میلیون نفر را در خود جای دهد.
دانه‌کار با اشاره به مصرف ناصحیح آب در کشور تاکید کرد: کشوری که آب نداشته باشد یا نتواند غذای خود را تامین کند، بی‌دفاع می‌شود. پشتوانه محیط زیستی، پشتوانه امنیت ملی است. اگر با همین مسیر پیش برویم به فروپاشی کشور می‌انجامد.
وی بیان کرد: مرکز فلات ایران 10 میلیارد مترمکعب کمبود آب دارد و تالاب‌ها تاکنون این آب را تأمین می‌کردند. در این بخش از کشور نباید توسعه شهر، کشاروزی و صنعت جدید داشته باشیم. انتقال‌های آب از جنوب به فلات مرکزی اگر باعث توسعه شود فاجعه‌آمیز خواهد بود. ناگزیریم بخشی از جمعیت و صنعت را به سمت جنوب سوق دهیم.
نظام حکمرانی ما به تازگی به اهمیت تالاب‌ها پی برده
عضو شورای عالی محیط زیست کشور با اشاره به روز جهانی تالاب‌ها گفت: تالاب‌ها تاکنون آب مورد نیاز بخش مرکزی را تأمین می‌کردند اما این پهنه‌های آبی، سیستم‌های شکننده‌ای هستند. اگر آب را از درون حوضه از تالاب دریغ کنیم و یا با بهره‌برداری زیاد مانع رسیدن آب شویم و یا آلاینده به آن وارد کنیم، تالاب‌ها به سرعت از دست می‌روند. نظام حکمرانی ما به تازگی به این موضوع پی برده است.
دانه‌کار ادامه داد: تالاب‌ها تامین‌کننده بخش زیادی از آب‌های زیرزمینی هستند و بر اثر خشک شدن آنها با فرونشست زمین مواجه می‌شویم. در یک کشور گرم و خشک نگهداری از آب‌های زیرزمینی و منبع تغذیه آنها حتی از آب‌های سطحی هم مهمتر است.
او گفت: وقتی به روز جهانی تالاب‌ها می‌رسیم باید عملکردمان را مورد ارزیابی قرار دهیم که چه کارهایی را باید انجام می‌داده‌ایم و چه کارهایی را باید حتما برای آینده انجام دهیم.
تالاب‌های کشور درگیر دیپلماسی آب با همسایه‌ها هستند
این استاد دانشگاه گفت: بخشی از تالاب‌های کشور درگیر دیپلماسی آب است. برای مثال در هورالعظیم حقابه‌ای که از دجله و فرات می‌آمده، به دلیل سدسازی‌های ترکیه کم شده. علاوه بر آن برداشت‌های ما از کرخه به دلیل کمبود بارش و سدها هم باعث شده بخش دیگری از حقابه به تالاب نرسد.
دانه‌کار افزود: در صورت ادامه روند فعلی در حوضه هورالعظیم، در منطقه غرب کشور کانون‌های گرد و غبار بالفعل شدیدتری خواهیم داشت. هامون در سیستان و بلوچستان نیز به دلیل سدسازی‌های افغانستان و نرسیدن حقابه هیرمند و هامون با همین وضعیت روبه‌رو است.
وی به وضعیت دیگر تالاب‌های کشور اشاره و بیان کرد: تالاب صالحیه در استان البزر یکی از کانون‌های ریزگرد است. در گذشته در استان فارس هم تعدادی دریاچه شور داشتیم که مساحت آنها هم رو به کاهش رفته و در آستانه تبدیل به شوره‌زار هستند، البته در بعضی نقاط ابتکار عمل‌هایی هم می‌بینیم مثل کاری که در اراک صورت گرفته است و تالاب میقان را از طریق پساب تصفیه شده تغذیه می‌کنند.
نجات تالاب‌ها نیازمند همکاری مردم و دولت
دانه‌کار گفت: نمی‌توان مراقبت از تالاب‌ها را فقط به دو دستگاه سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو واگذار کرد. بخش خصوصی و هولدینگ‌های بزرگ باید به عنوان مسوولیت اجتماعی بخشی از حفاظت از تالاب‌ها را به عهده بگیرند و حامی تالاب‌ها شوند. دانشگاه‌ها باید راهکار پیدا کنند و بدنه اجتماعی، نهادهای مدنی و مردم هم به عنوان یک نیروی پای کار به کمک بیایند. نهادهای دولتی هم هدایت و نظارت کنند، تا بتوانیم از تالاب‌ها محافظت کنیم.
این چهار بخش اگر هم‌گرا شوند می‌توانیم نسبت به بازگشت بسیاری از تالاب‌های از دست رفته امیدوار باشیم.
او شرح داد: پیام‌هایی که از دولت دریافت می‌کنیم بیانگر این است که خیلی علاقه‌مند دارد در حوزه محیط زیست متفاوت عمل کند و پیام‌ها و نگرانی‌های محیط زیستی را هم از زبان رییس جمهور زیاد شنیده‌ایم اما ما هنوز در زمینه محیط زیست تقسیم کار ملی نکرده‌ایم.
او افزود: پیشنهاد ما به دولت این است که مسایل محیط زیستی باید به مسوولیت‌های کوچک تر تقسیم شوند. گفتمان محیط زیست باید در دولت افزایش پیدا کند. تقسیم کار ملی صورت بگیرد به این صورت که ستادهای استانی برای مسوولیت‌های مشترک محیط زیستی در همه نهادها شکل بگیرد. هنوز دستگاه‌ها استانی فکر می‌کنند، در حالی که باید ملی نگاه کنند.
میزان تولید آب 3 هزار مترمکعب اما مصرف بالای 5 هزار است
عضو شورای عالی محیط زیست کشور تاکید کرد: اکنون بیشترین میزان مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است. در خیلی از قسمت‌های کشور کشاورزی به صورت صحیح صورت نمی‌گیرد اما هنوز شرایط منطقه به مرحله بحرانی نرسیده است. کشاورزی آن مناطق باید به صورت الگوی کشت اقلیمی اصلاح شود.
دانه‌کار با بیان اینکه در بعضی مناطق دیگر مانند حوضه زاینده‌رود وضعیت به حالت بحران رسیده، گفت: از نظر علمی بحران یعنی به مرز تاب‌آوری رسیدن. اگر از این مرز بگذریم امکان برگشت بسیار کم است یا وجود ندارد. الان در اصفهان برداشت بیش از حد آب باعث شده فرونشست به داخل شهر برسد. آیا این روند به صرفه است؟
او اعلام کرد: اکنون در بسیاری از مناطق کشور میزان تولید آب 3 هزار مترمکعب در هکتار طی سال است اما مصرف بالای 5 هزار است. این الگو باید در دو تا سه سال آینده تغییر کند. صنعت باید بازده آب کشاورزی را بالا ببرد و مازاد آن را استفاده کند.
