شاید مهم‌ترین چالش زیست محیطی ایران پس از مدیریت ناصحیح منابع آب، کوه‌خواری، زمین‌خواری و جنگل‌خواری همین زباله‌هایی باشند که سر از هر جایی در‌می‌آورند.
به گزارش به نقل از روزنامه ابتکار ،کمتر جایی در طبیعت ایران می‌توان سراغ داشت که از گزند زباله‌ها در امان مانده باشد؛ زباله‌هایی که سرعت تولیدشان از بازیافت یا تجزیه‌شان در طبیعت بیشتر است.
«مصرف‌گرایی» و تبدیل شدن جوامع انسانی به جوامعی مصرف‌گرا در جریان تولید انبوه کالاها و مواد اولیه خوراکی از جمله دلایل ازدیاد زباله‌ها در سراسر جهان است؛ دلایلی که اختلال در هر قسمتی از آن، چه در خرید کالا و چه در تولید آن می‌تواند به کاهش تولید زباله منجر شود. همان اتفاقی که به نظر می‌رسد در تهران رقم خورده و سبب کاهش تولید زباله در این شهر شده است.
آمارها حکایت از آن دارد که تولید زباله در سه ماه ابتدایی سال در تهران با کاهش روبه‌رو بوده است. برخی کارشناسان دلیل آن را کاهش توان خرید تهرانی‌ها می‌دانند. هرچند سازمان محیط‌زیست این ادعا را رد می‌کند.
«در حال غرق شدن در پلاستیک هستیم»؛ این گفته مدیر‌کل دفتر پایش فراگیر سازمان محیط‌زیست ایران است. سخنی که حکایت از آمار بالای مصرف پلاستیک در ایران و تولید این زباله در مقایسه با میانگین جهانی دارد.
طبق آمارها، ایران جزو 10 کشور اول مصرف‌کننده پلاستیک در دنیا است. 26 میلیون کیسه پلاستیک روزانه توسط تهرانی‌ها مصرف میشود که در خوش‌بینانه‌ترین حالت اگر در طبیعت رها نشوند، وارد مراکز دفن پسماند می‌شوند.
اما زباله‌هایی که در طبیعت تهران رها میشود و حتی مراکز دفن زباله در تهران را نیز با مشکلات فراوان روبه‌رو کرده به زباله‌های پلاستیکی ختم نمی‌شود.
روزانه حدود 8 هزار و 400 تن پسماند در شهر تهران تولید میشود که عدم تفکیک پسماند در مبداء و آبگیری زباله در بدو تولید، ضمن تولید 400 متر‌مکعب شیرآبه در مرکز دفع نهایی آن واقع در مجتمع پردازش و دفع آرادکوه به عنوان یکی از اثرات مخرب زیست‌محیطی، موجب افزایش هزینه‌های مدیریت شهری در زمینه‌های جمع‌آوری، جابه‌جایی و انتقال زباله میشود.
کارشناسان معتقدند، در شهر تهران روزانه حدود یک میلیارد و اندی تومان پول شهروندان برای جمع‌آوری زباله هزینه میشود که می‌توان این هزینه‌ها را با بستر‌سازی‌های مناسب توسط دستگاه‌های متولی به حداقل کاهش داد و به جای آن به ارتقای زندگی و زیست شهری کمک کرد.
این آمار اما در حالی است که باید به آن ارقام مربوط به زباله‌هایی که به صورت غیربهداشتی در کشور دفن می‌شوند را اضافه کرد. به گفته هوشنگ خندان‌دل، معاون وزیر کشور، تنها حدود یک‌چهارم زباله‌های کشور به صورت بهداشتی دفن و کنترل میشود و دفن حدود 75 درصد دیگر در شرایط بسیار نگران‌کننده‌ای صورت می‌گیرد.
گرچه آمار مربوط به تولید زباله در کشور و به خصوص در تهران همیشه با مناقشاتی همراه بوده اما آمارهای جدید سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران به تازگی گزارش جدیدی را از میزان تولید زباله در پایتخت منتشر کرده که حکایت از کاهش آن دارد. رضا عبدلی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران از کاهش 1.34 درصدی پسماند در سه ماه ابتدایی سال 98 نسبت به سال گذشته خبر داد و گفت: در سه ماهه ابتدایی امسال 15 هزار و 588 تن پسماند در پایتخت تولید شده است.
او با بیان اینکه میزان پسماند تولید شده در سه ماه ابتدایی سال گذشته 19 هزار و 625 تن بوده است، اظهار کرد: آمارها حاکی از این است که در سه ماهه ابتدایی سال 98 شاهد کاهش تولید پسماند در پایتخت بوده‌ایم. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران درخصوص اینکه در سه ماهه ابتدایی امسال 15 هزار و 588 تن پسماند در پایتخت تولید شده است، گفت:
در مقایسه سه ماه اول سال 97 با سه ماه ابتدایی سال 98 شاهد کاهش 1.34 درصدی پسماند در پایتخت بوده‌ایم. به گفته او، بین مناطق 22گانه، منطقه 4 با تولید هزار و 600 تن در سه ماه اول سال 98 بیشترین تولید پسماند را داشته و مناطق 9 و 22 با تولید 330 تن زباله در سه ماه ابتدایی سال 98 کم‌ترین تولید پسماند را داشته‌اند.
این آمارهای جدید از تولید زباله در سه ماه نخست سال در حالی ارائه شده است که پیش‌تر روزنامه جوان به نقل از رضا عبدلی از کاهش هزار تنی میانگین تولید پسماند در 9 ماهه پایانی سال 1397 نسبت به سال قبل از آن خبر داده بود. این روزنامه به نقل از او، بالارفتن قیمت ارز و افزایش قیمت کالاها را در کاهش تولید پسماند شهری موثر دانسته و نوشت که کاهش توان خرید مردم سبب شده شهروندان سنجیده‌تر و به اندازه نیاز خرید کرده و ضمناً در مصرف نیز تا حد امکان کالا را استفاده کنند.
اما این سخنان با واکنش سازمان حفاظت محیط‌زیست به عنوان متولی محیط‌زیست ایران و ناظر بر عملکرد شهرداری در ساماندهی پسماند روبه‌رو شد. فاطمه اکبرپور رئیس اداره محیط انسانی محیط زیست استان تهران در گفت‌وگو با فارس، با بیان اینکه مشخص نیست منظور این مدیر شهرداری از کاهش هزار تُنی پسماند مربوط به 9 ماهه گذشته، یک هفته و یا یک روز در هفته است، گفت: شاید عدد هزار تُن کاهش در 9 ماه عدد آنچنان قابل توجهی نباشد اما هزار تُن در ماه و یا در روز بسیار قابل توجه است.
وی ادامه داد: اعلام چنین خبری نیازمند مستندات است و با یک کار آماری و اجمالی و مقایسه آن با میزان مشابه سال گذشته قابل احصاء است. اکبرپور گفت: اگر بخواهیم بر اساس این فرضیات صحبت کنیم، می‌توانیم این ادعا را هم داشته باشیم که چون گرانی وجود دارد، مردم به سمت کالاهای بی‌کیفیت و ارزان قیمت رفته‌اند و چون این کالاها بی‌کیفیت هستند سریع‌تر به عرصه پسماند وارد می‌شوند.
رئیس اداره محیط انسانی محیط زیست استان تهران با بیان اینکه ادعای ارائه شده از سوی شهرداری نمی‌تواند بدون مستند قابل قبول باشد، اظهار کرد: هرچند کاهش تولید پسماند از اهداف سازمانی ما است اما اینکه ادعا کنیم در اثر گرانی‌ها با کاهش مصرف و کاهش تولید هزار تنی پسماند مواجه شده‌ایم نیازمند بررسی دقیق‌تر است.
اکبرپور به گزارش اخیر سازمان مدیریت پسماند شهر تهران اشاره کرد و گفت: این سازمان به صورت مکتوب اعلام کرده است که روزانه بین 8 تا 5/8 هزار تن پسماند از سطح شهر تهران جمع‌آوری می‌کند.
اگر مدیر این مرکز اعلام می‌کند که هزار تن از تولید پسماند کاسته شده چرا در گزارش‌های رسمی چنین آماری ارائه نشده است. وی با اشاره به اینکه باسکول ورودی سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در اختیار سازمان محیط زیست قرار ندارد، بیان کرد: ما نمی‌توانیم برآوردی از ورود پسماند به این مرکز داشته باشیم اما حداقل می‌توانیم بگوییم منتسب کردن این ادعا به گرانی‌ها بدون مدرک غیرقابل قبول است.
با این حال گرچه پسماندها، محیط‌زیست تهران را با چالش‌های بسیاری روبه‌رو کرده است اما آمارهای سازمان پسماند شهرداری حکایت از کاهش آن دارد.
اگرچه شاید صرف کاهش تولید پسماند در تهران و تاثیری که شاید بتواند در درازمدت بر بهبود محیط‌زیست تهران بگذارد جای خوشحالی داشته باشد اما کاهش تولید زباله به سبب کاهش درآمد و توان مالی اندک مردم جنبه مثبت این ماجرا را از آن می‌گیرد چراکه این گام مثبت شهروندان تهرانی برای کاهش تولید پسماند نه به صورت ارادی، از سر آگاهی و اختیار و برای حفظ محیط‌زیست بلکه کاملا غیرآگاهانه و از سر استیصال و ناتوانی مالی صورت گرفته است و این خود می‌تواند برای محیط زیست مخرب باشد. اما نکته جالب‌تر اینجا است که این اتفاق در حالی رخ داده که سال‌ها است رسانه‌ها، دولت‌ها، فعالان و متولیان محیط زیست در ایران در جهت فرهنگسازی کاهش تولید زباله تلاش کرده‌اند اما در این راه ناکام مانده‌اند.
