«اشتباه می‌کنی!»، «غیرمنطقی نباش!»، «اصلا این رفتار‌هایت را نمی‌پسندم! چرا این‌جوری هستی؟! اصلا خوشم نمی‌آید!» این جمله‌ها به احتمال‌قوی، عمری به درازی خود ازدواج دارد و آن‌قدر در رابطه ما با همسرمان به کار می‌رود که از فرط تکرار، دیگر توجهی به آن نمی‌کنیم. حتی یادمان می‌رود که چه تأثیر ناخوشایندی روی رابطه‌مان می‌گذارد. در این مطلب می‌خواهیم بگوییم که این جملات که ناشی از احساس بر حق بودن هستند، چه تاثیری بر ما و رابطه با همسرمان می‌گذارد و مهم‌تر اینکه با آنها چه باید کرد؟! به عبارت دیگر چگونه می‌توانیم از یک همسر حق به جانب به یک همسر انگیزه دهنده تبدیل شویم؟
تله بر حق بودن
برحق بودن، باعث ایجاد حس خوشایندی در ما می‌شود. چون فکر می‌کنیم که پیروز شده‌ایم و طرف مقابل باخته است. وقتی این‌طور احساس می‌کنیم حس قدرتمندبودن و حتی شکست‌ناپذیربودن داریم. ذهنمان به ما می‌گوید: «آفرین! خوب سرجایش نشاندی! الآن می‌فهمد که چه کسی عاقل است!». اشکال این افکار که نیاز به محق بودن را می‌رساند، این است که باعث می‌شود برحقبودن برای ما اهمیت زیادی پیدا کند؛ آن‌قدر که این احساس را شرط لازم راضی بودن از رابطه زناشویی بدانیم. با این حساب هروقت که حس کردیم هوش کمتری داریم یا اشتباهی از ما سرزده است، از رابطه خود ناراضی می‌شویم. اگر این همان تله خطرناکی است که شما گرفتار آن شده‌اید، یادتان باشد که رابطه شما نمی‌تواند به این صورت پیش برود که همیشه شما حق داشته باشید و همسرتان اشتباه کند.
تبعات بر حق بودن
مشکل اینجاست که هرچه قدر روی این احساس پافشاری کنید، نتیجه‌ای که به دست می‌آورید این است که از همسرتان بیشتر دور می‌شوید و عشق و علاقه و حس مراقبت شما نسبت به یکدیگر ضعیف‌تر می‌شود. مسئله اصلی این نیست که چه کسی حق می‌گوید و چه کسی ناحق. آنچه اهمیت دارد فقط «رفتارهای کارآمد» است؛ یعنی چه رفتاری باعث می‌شود تا صمیمیت، مهربانی و عشق بیشتری در رابطه جریان داشته باشد.
رفتارهای دیگر را امتحان کن!
اصرار روی این که چه کسی حق دارد تا به حال باعث نشده که اوضاع این رابطه بهتر بشود؛ پس اگر می‌خواهید به رابطه زناشویی خودتان به‌خوبی ادامه بدهید، موفقیت شما به تغییر رفتارتان وابسته است. اگر موافقید بیایید تا رفتارهای دیگری را امتحان کنیم.
گام اول- فهرست همسر خوب را بنویسید
اول از همه از خودتان بپرسید که دوست دارید چگونه همسری باشید؟ به عبارت دیگر یک همسر ایده‌آل از دید شما چه خصوصیت‌هایی دارد؟ آیا یک همسر خوب به‌تندی انتقاد می‌کند؟ همیشه خودش را برحق می‌داند و نامنعطف است؟ یا اینکه مهربان، باگذشت، منعطف و مراقب احساسات طرف مقابل است؟ وقتی خصوصیت‌های یک همسر ایده‌آل از دید خودتان را متوجه شدید آنها را فهرست کنید و ببینید که چه طور می‌توانید رفتارهایی ساده، واضح و انجام‌پذیر در جهت همسر خوب بودن، انجام بدهید.
گام دوم- خودتان را جای او بگذارید
تصور کنید وقتی به همسر خود می‌گویید که اشتباه می‌کند یا اینکه خنگ است یا غیرمنطقی است چه احساسی به او دست می‌دهد؟ جملات انتقادی شما چه تأثیری روی او می‌گذارد؟ آیا این رفتار باعث می‌شود که همسرتان شما را بیشتر دوست داشته باشد؟ آیا این رفتار باعث می‌شود که رضایت همسرتان از رابطه با شما بیشتر بشود؟ آیا این رفتار باعث می‌شود که همسرتان حرف‌شنوی بیشتری از شما داشته باشد؟ اگر نتیجهی انتقاد از همسرتان و اصرار روی اینکه بر حق هستید، منجر به عصبانیت، غمگینی یا شرمندگی همسرتان بشود چهطور؟ آیا دوست دارید فردی که عاشقش هستید چنین احساساتی را داشته باشد؟! اگر جواب شما نه است، دفعه بعد که خواستید از همسر خودتان انتقاد کنید یا به او ثابت کنید که حق با شماست، از خودتان بپرسید که این رفتار شما، چه تأثیری روی همسر شما می‌گذارد و باعث می‌شود که او چه احساسی پیدا کند.
گام سوم- فکرهای محق بودن را رها کنید
گام سوم این است که فکرهایی با محتوای نیاز به محق بودن را رها کنید. چه طور؟ یک راه برای انجام این کار این است که روی افکار خود اسمی بگذارید و دفعه بعدی که در ذهن شما جریان پیداکردند، با خود بگویید:« باز داستان من حق دارم، تو اشتباه می‌کنی، شروع شد.» با انجام این کار ساده بین شما و افکارتان فاصله ایجاد می‌شود. یک‌راه دیگر این است که هر وقت فکری با محتوای بر حق بودن، به ذهنتان رسید با خودتان بگویید: «الان متوجه شدم که فکر می‌کنم برحق هستم و همسرم اشتباه می‌کند.» البته شاید به نظر برسد که این‌طوری تغییر زیادی اتفاق نمی‌افتد اما می‌توانید این تمرین را انجام بدهید و متوجه شوید دیگر مثل قبل مجبور نخواهید بود تا بر اساس افکار مضری که درباره محق بودن دارید، عمل کنید.
از این هم بهتر شو!
راه‌حل‌هایی که تابه‌حال گفتیم، برای این بود که جلوی بد‌تر شدن رابطه زناشویی را بگیریم. ولی برای داشتن یک ازدواج خوب، این جلوگیری کافی نیست و باید کارهایی هم برای بهتر کردن رابطه خودمان انجام بدهیم.
یکی از مؤثر‌ترین کارهایی که می‌شود برای بهبود رابطه زناشویی انجام داد، این است که توجه کنیم در مقابل شنیدن خبرهای خوب از طرف همسرمان چه واکنشی به او نشان می‌دهیم. روانشناس‌ها نحوه واکنش نشان دادن به خبرهای خوب همسر را در چهار دسته طبقه‌بندی کرده‌اند. مثلا وقتی همسر شما می‌گوید که تصمیم گرفته برای کاهش وزن خودش شروع به ورزش کند و به همین خاطر در یک باشگاه ورزشی خوب ثبت‌نام کرده و حالا خیلی خوشحال است:
- شما با شور و شوق واکنش نشان می‌دهید (فعال و سازنده): چه کار خوبی می‌کنی! این بهترین خبری بود که این هفته شنیدم. آفرین!
- آیا شما به مشکلات یا مضرات احتمالی اتفاق خوب اشاره می‌کنید؟ (فعال-مخرب) «برای موفقیت در کاهش وزن باید متعهد باشی. مطمئنی که اراده کافی برای متعهد ماندن را داری؟»
- آیا شما واکنش کلامی کمی نشان می‌دهید، اما خوشحالی خودتان را از این خبر خوب نشان نمی‌دهید؟! (منفعل-سازنده) «چه خبر خوبی عزیزم!»
- آیا با بی‌علاقگی واکنش نشان می‌دهید؟! (منفعل-مخرب) «خبر داری امروز قرار است باران ببارد؟»
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که طبقه اول واکنش‌ها یعنی واکنش فعال و سازنده بهترین و مفیدترین نوع واکنش و مؤلفه اساسی یک رابطه قدرتمند است. حالا می‌توانید از همسر خود بپرسید که واکنش‌های معمول شما به خبرهای خوب آنها راچگونه طبقه‌بندی می‌کند؟ ببینید که جواب همسرتان به کدام دسته از جواب‌های زیر شباهت بیشتری دارد؟!
همسر پر شور (فعال/سازنده):
- همسر من با شور و اشتیاق به موفقیت‌های من واکنش نشان می‌دهد
- بعضی وقت‌ها حس می‌کنم همسرم نسبت به موفقیت من بیشتر از من شاد و هیجان‌زده می‌شود
- همسرم اغلب درباره اتفاقات خوبی که برایم می‌افتد، سؤال‌های زیادی می‌پرسد و توجه واقعی به جزئیات آن ماجراها دارد
همسر حامی یا منفعل/سازنده:
- همسرم درباره موفقیت من خیلی هیجان‌زده نمی‌شود اما می‌گوید که برای من خوشحال است
- همسر من معمولا بی‌سروصدا حمایت خودش را از موفقیت من نشان می‌دهد
- همسر من زیاد حرف نمی‌زند اما میدانم که او خوشحال است
همسر ایراد گیر یا فعال/مخرب:
- همسرم معمولا اشکالی در موفقیت من پیدا می‌کند
- همسرم اغلب خاطر نشان می‌کند که اکثر اتفاقات خوب جنبه‌های بدی هم دارند
- او مضرات آن اتفاق خوب را پیدا می‌کند و می‌گوید
همسر بی‌تفاوت یا منفعل/مخرب:
- بعضی‌اوقات متعجب می‌شوم که موفقیت‌های من اهمیت چندانی برای او ندارد
- همسرم توجه چندانی به من ندارد
- همسرم نسبت به موفقیت‌های من اغلب بی‌علاقه به نظر می‌رسد
اگر همسرتان عقیده داشت که واکنش رایج شما، به موفقیت‌های او یا خبرهای خوبی که می‌آورد، از دسته واکنش‌های فعال و سازنده نیست، موقع آن رسیده که رفتار خودتان را تغییر بدهید. کمک گرفتن از مشاور و یا مطالعه کتاب‌هایی درباره مهارت‌های ارتباطی، این تغییر رفتار را برای شما آسان‌تر و مؤثر‌تر می‌کند. به یاد داشته باشید، فعال/سازنده بودن ارزشش را دارد؛ چون زوج‌هایی که گزارش می‌دهند همسری فعال/سازنده دارند، عاشق‌ترند، به هم بیشتر متعهدند و همین‌طور رضایت زناشویی بالاتری دارند.
