البته این اتفاق از نظر ارزشی رخ داده است و اگر بخواهیم تراز تجاری را از نظر وزنی قیاس کنیم تراز تجاری همچنان مثبت است. اما چه زمان می‌توان صادرات کشور را تضمین کرد و جلوی پیشی گرفتن واردات را از صادرات گرفت. خیلی‌ها پاسخ می‌دهند موافقتنامه‌های تجاری بهترین تضمین‌کننده هستند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، حال یکی از موافقتنامه‌ها که فعالان اقتصادی و تجار به آن دل بسته و امیدوارند، موافقتنامه تجاری با کشورهای عضو اوراسیا است. در این موافقتنامه مهم‌ترین کشور روسیه است که خیلی از تجار برای حضور در بازار آن در حال برنامه‌ریزی هستند.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا که شامل 5 کشور ارمنستان، بلاروس، روسیه، قرقیزستان و قزاقستان است، اعلام کرده ایران در 5 ماه ابتدایی امسال 400 میلیون و 200 هزار دلار کالا به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا صادر کرده و 585 میلیون و 400 هزار دلار کالا از این 5 کشور وارد کرده است. این در حالی است سال گذشته در مجموع 605 میلیون دلار کالا از ایران طی 12 ماه به 5 کشور عضو اتحادیه اوراسیا صادر شده و 1486 میلیون دلار هم از این 5 کشور به ایران صادر شده است.
رئیس سازمان توسعه تجارت می‌گوید موافقتنامه تجاری با اوراسیا تهدید برای کشور نیست بلکه فرصتی است که تجار و حتی تولیدکنندگان می‌توانند از آن نفع ببرند و این امر به‌طور قطع می‌تواند صادرات کشور را رونق دهد. صادراتی که این روزها به خاطر تحریم با چالش‌هایی روبه‌رو است. در ادامه، مصاحبه ما با حمید زادبوم، رئیس سازمان توسعه تجارت می‌آید:
طی چند وقت اخیر و با توجه به آمار واردات و صادرات به نظر می‌رسد تراز تجاری به سمت منفی شدن در حال حرکت است. آیا این اتفاق نگران‌کننده نیست؟ این امر به اقتصاد اخطار نمی‌دهد که چه سمت و سویی باید بگیرد؟
اگر بخواهیم وزنی به تراز تجاری نگاه کنیم، منفی نشده است، چرا که در این شرایط صادرات رشد 22 درصدی داشته است و ازنظر ارزشی شاهد کاهش 10.5 درصدی صادرات هستیم. با این تفاسیر ما نگران منفی شدن تراز تجاری نیستیم.
سال گذشته با تشکیل کمیته قیمت‌گذاری در گمرک ایران، قیمت پایه صادراتی بنا به درخواست صادرکنندگان کاهش پیدا کرد، بدین جهت بخش مهمی از ارزش کالاهای صادراتی تحت تأثیر قرار گرفت.اگر قیمت پایه گمرکی تغییر پیدا نکرده بود، اکنون از نظر ارزش محصولات صادراتی شاهد منفی شدن اعداد و ارقام نبودیم. در این میان صادرات کالاها با ارزش افزوده کمترهم تحت تأثیر این ماجرا قرار گرفته است که البته این نوع کالاها سهم بسیار کمی دارند.
با توضیحات ارائه شده این نتیجه‌گیری حاصل می‌شود که حجم صادراتی کشور نسبت به سال گذشته کاهش پیدا نکرده است. ما برای مثبت شدن تراز تجاری کارهای مختلفی انجام دادیم و سعی ما بر حفظ این تعادل است. در سال 97 نسبت به سال 96 حدود 10 میلیارد دلار واردات را کم کردیم و این رقم بسیار بزرگی است که توانستیم انجام دهیم. اکنون واردات کنترل شده است.
با این برنامه کشور به سمت کاهش واردات رفته است یا تحریم باعث شده که میزان واردات کاهشی شود؟
تصمیم‌گیری ما برای ممنوعیت‌های وارداتی باعث شد تا 10 میلیارد دلار واردات کاهش پیدا کند.
این ممنوعیت‌ها برای جلوگیری از خروج ارز بوده یا با هدف مثبت شدن تراز تجاری؟
بخشی از ممنوعیت‌های وارداتی برای جلوگیری از خروج ارز صورت گرفته و بخش قابل توجهی با هدف حمایت از تولید داخل بوده است. اگر کالاهای ممنوع شده وارداتی که تعدادشان بیش از 1600 قلم کالا است را مورد ارزیابی قرار دهید، متوجه می‌شوید که کالاها در دو دسته تقسیم‌بندی شدند؛ یک کالاهایی که لوکس هستند و جلوگیری از واردات آنها به اقتصاد خانوار آسیب نمی‌زند و بخش دیگر کالاهایی است که تولید داخل دارد. اگر به موارد یاد شده نگاه کنید و منصف باشید متوجه می‌شوید که تراز تجاری منفی نیست. با آنکه نوک پیکان تحریم‌ها به سمت تجارت خارجی است اما تحریم نتوانسته بر این امر اثر بگذارد هر چند که کار برای فعالان اقتصادی و صادرکنندگان سخت شده است.
امکان دارد که تحریم اثر بیشتری بر صادرات و تجارت خارجی کشور بگذارد؟
نمی خواهم شعار دهم که تحریم هیچ اثری نمی‌گذارد، اما با تلاش جمعی در کشور تأثیر تحریم‌ها به حداقل رسید، ما تلاش می‌کنیم تا مشکلات را کم کنیم. تمام راه‌ها را می‌خواهیم باز کنیم و روابطمان را با کشورهایی که دوست هستند و پتانسیل بیشتری دارند، افزایش خواهیم داد.
حرکت به‌سمت موافقتنامه اوراسیا در راستای تسهیل شرایط صادرکنندگان است؟
در مجمع اقتصادی اوراسیا کشــورهای بـــلاروس، قـــــزاقستان، قرقیزستان، روسیه، ارمنستان عضویت دارند. در توافقنامه اوراسیا مهم‌ترین کشور برای ما روسیه است چرا که بازار بزرگی دارد. البته سایر کشورها هم به جهت همسایگی با ایران بسیار اهمیت دارند. به طور قطع موافقتنامه اوراسیا در تسهیل تجارت کمک زیادی به صادرکنندگان خواهد کرد.
خیلی از فعالان اقتصادی به موافقتنامه اوراسیا امیدوار شدند و تنها دغدغه‌شان کالاهایی است که در این موافقتنامه می‌آید و اینکه کالاهای استراتژیک در تعرفه‌های ترجیهی گنجانده شود.
موافقتنامه اوراسیا فعلاً شامل 862 قلم کالا است که 360 قلم کالا را ما ترجیح دادیم و حدود 502 قلم کالا را ترجیح گرفتیم. لذا برای شروع موافقتنامه اوراسیا که از همین ماه (آبان 1398) به مدت یکسال است، شروع می‌شود، این تعداد اقلام کالا نهایی شده است. به طور قطع با 862 قلم کالا اتفاق خوبی در تجارت خارجی رخ می‌دهد. اعتقاد دارم که تعرفه ترجیحی به اندازه اتفاقی که سال آینده رخ می‌دهد مهم‌تر نیست. از سال اول موافقتنامه به مدت دو سال باید مذاکرات خود را برای تجارت آزاد با کشورهای اوراسیا انجام دهیم. مذاکرات ما برای موافقتنامه تجارت آزاد با اوراسیا مستلزم این است که یکسری از کالاها را مستثنی کنیم و یکسری از کالاها را باز کنیم. اگر همه امیدوار شدند به این موافقتنامه، باید به ما اجازه دهند که درها را برای 85 درصد کالاها برای 5 کشور عضو اوراسیا باز کنیم.
به‌طور قطع حرکت به‌سمت تجارت آزاد با کشورهای عضو اوراسیا تهدیدهایی را برای کشور دارد. در این میان چه تدبیری وجود دارد؟
در موافقتنامه اوراسیا سازمان توسعه تجارت با دو گروه روبه‌رو است. یک گروه اعتقاد دارد که اتفاق خوبی است چرا که تمام کشورهای عضو اوراسیا به اندازه امتیاز گرفتند و این امر خبر خوبی برای تجار است. اما عده‌ای می‌گویند که این چه اتفاقی است؛ درهای مملکت را به روی 5 کشور باز کردید. متأسفانه از نظر دیدگاهی در این خصوص مشکلاتی وجود دارد، این امر نیازمند فرهنگ‌سازی است. وقتی موافقتنامه تجاری بسته می‌شود، فقط این نیست که امتیاز بگیریم، بلکه باید در قبال امتیازهایی که می‌گیریم، امتیازهایی را هم بدهیم. از این‌رو جامعه تجاری باید آمادگی این را داشته باشد که موافقتنامه‌های تجاری را از تمام ابعاد بپذیرد. از این موافقتنامه نباید هراس داشته باشیم.
اگر با روسیه به تجارت آزاد برسیم، طرف روس می‌داند چه در ایران سرمایه‌گذاری کند چه در کشورش، می‌تواند کالایش را صادر کند. وقتی سرمایه‌گذار روس می‌بیند قیمت انرژی در ایران ارزان‌تر است در کشورمان سرمایه‌گذاری می‌کند و از نیروی کار داخلی استفاده می‌کند. این امر باعث توسعه سرمایه گذاری، رشد صادرات و ارزآروی کشورمان می‌شود و در نهایت به نفع اقتصاد ایران است.
موافقتنامه تجاری برای کشوری که در تحریم به سر می‌برد چگونه خواهد بود، آیا این امر تهدیدی برای صنایع کشورمان نیست؟ واحدهای تولیدی یا حتی تجار چه کاری را باید انجام دهند؟
یک؛ ما نباید تصور کنیم که تحریم دائمی است، اگر بخواهیم با این دیدگاه زندگی کنیم، خیلی از فعالان اقتصادی، تجارت خود را در بن‌بست می‌بینند. ما حذف تحریم‌ها را باید به‌عنوان یک مطالبه خواهان باشیم. دوم؛ در موافقتنامه اوراسیا با توجه به مرحله اول موافقتنامه، هیچ تهدیدی برای ایران و تولید کشورمان وجود ندارد. اما اگر بخواهیم امروز تجارت خودمان را با کشورهای عضو اوراسیا آزاد کنیم، طبیعتاً تولید آسیب‌هایی را خواهد دید، اما ما فعلاً این کار را نخواهیم کرد. بدین جهت یکسال تعرفه ترجیحی 862 قلم کالا را تمرین خواهیم کرد و دو سال مذاکره برای تجارت آزاد را خواهیم داشت، لذا طی سه سال باید با تولیدکنندگان و سایر بخش‌ها صحبت کنیم تا با برنامه حرکت کنند و آماده تجارت آزاد با کشورهای عضو اوراسیا باشند.
البته بعد از سه سال، به یکباره موافقتنامه تجارت آزاد با کشورهای اوراسیا انجام نخواهد شد. دوره زمانی برای این امر بین 3 تا 8 سال است. از آنجا که فرآیند آزاد‌سازی تجارت با اوراسیا تدریجی است، هیچ بخشی آسیب نمی‌بیند، بلکه صنایع کشور می‌توانند خود را برای صادرات به این کشورها آماده کنند.
آیا مبادلات مالی ایران با کشورهای عضو اوراسیا با واحد پول کشورها است یا دلار مبنا خواهد بود؟
موافقتنامه تجاری درباره تعرفه‌های ترجیحی و موانع غیر تعرفه‌ای است و در مورد واحد پول بحثی نمی‌کند. روابط پولی، ترانزیت، حمل‌و‌نقل، استاندارد و گردشگری باید در فرآیند زمان کار شود و این موارد در موافقتنامه تجاری نیست. اما داشتن چنین موافقتنامه‌ای زمینه‌ای است برای اینکه تعامل با کشورهای اوراسیا تقویت شود. اکنون در مورد پول واحد مذاکره‌ای صورت نگرفته است. اما وقتی تجارت با کشورهای عضو اوراسیا بیشتر شود می‌توان درباره موارد یاد شده مذاکرات جدی‌تر انجام داد تا روابط روان‌تر شود. اوراسیا هنوز واحد پول مشخص ندارد و اگر بخواهیم در حوزه مالی با کشورهای عضو به نتیجه برسیم باید از طریق روابط دو جانبه مذاکرات دنبال شود. البته شنیده‌ام که اوراسیا در حال مذاکره برای پول واحد است.
