فروش آب‌معدنی نصف شد

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، بیش از 95درصد جمعیت ایران به آب لوله‌کشی دسترسی دارند و بسیاری از مردم کشور از آب لوله‌کشی شهری و روستایی همزمان برای شرب، نظافت و آبیاری استفاده می‌کنند اما با وجود این چند سالی است که بالا رفتن آگاهی مردم از مشکلات بهداشتی آب لوله‌کشی و احتمال انتقال بیماری‌های واگیر و غیرواگیر و نارسایی‌های ناشی از آشامیدن ‌آب ناسالم، دغدغه‌های سلامت‌محور مردم را افزایش داده که حاصل آن روند رو به رشد مصرف آب‌های معدنی بوده است. آب‌های معدنی و آشامیدنی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌ها در ایران و سراسر جهان هستند. آب‌های معدنی طبیعی از سرچشمه (چشمه، چاه و رودخانه) گرفته می‌شوند و به شکل طبیعی غنی از املاح معدنی مفید برای بدن هستند.تولید‌کنندگان آب‌های معدنی طبیعی در فرایند تصفیه و تولید آنها فقط مجاز به استفاده از روش‌های تصفیه فیزیکی مانند فیلتراسیون هستند تا به ماهیت معدنی آنها لطمه‌ای وارد نشود. استفاده از هرگونه مواد شیمیایی در فرایند تولید این محصولات غیرمجاز و ممنوع است. در تولید آب آشامیدنی علاوه بر فیلتراسیون از مواد شیمیایی مانند کلر و اُزن هم برای تولید آبی تمیز، سالم و عاری از هرگونه آلودگی استفاده می‌شود.

در اواخر دهه 60 نخستین کارخانه بسته‌بندی آب‌معدنی طبیعی ایران شروع به فعالیت کرد و امروز تعداد شرکت‌های تصفیه و بسته‌بندی این محصول  در ایران به بیش از 200 شرکت رسیده است. در اکثر کشورهای توسعه‌یافته آمار استفاده مردم از آب بسته‌بندی‌شده بالاتر از ایران است اما در ایران نیز حجم مصرف این محصول با رشد آگاهی مردم از مضرات مصرف آب آلوده، روزبه‌روز افزایش می‌یابد، با این حال صنعت تولید آب‌معدنی در ایران با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است.

مشکلات صنعت تولید آب‌معدنی

از اواخر سال96 صنعت آب‌معدنی و آشامیدنی در ایران در حوزه بسته‌بندی دچار مشکلات شدید شد. قیمت پلی‌اتیلین- اصلی‌ترین ماده حوزه بسته‌بندی آب‌معدنی- به‌دلیل سیاست‌های چندگانه در حوزه صنعت، نبود نظارت دقیق و فعالیت دلالان، به 4تا 6برابر رسید؛ ماده اولیه‌ای که وارداتی هم نیست بلکه در داخل کشور و توسط کارخانجات پتروشیمی تولید می‌شود. کارشناسان این حوزه، تأثیر نوسانات ارزی و ورود دلال‌ها و واسطه‌ها به بورس کالا را باعث بالا رفتن بی‌سابقه قیمت این ماده دانستند به‌طوری‌که در 6‌ماه اول سال1397، قیمت پلی‌اتیلن در بازار از 4هزار و 450تومان به 27هزار تومان رسید. این بحران سرانجام با دخالت و کمک وزارت صنعت فروکش کرد و امروز کارخانجات تولید آب‌معدنی در زمینه دسترسی به مواداولیه مشکل خاصی ندارند، اما این صنعت نیز مانند سایر بخش‌های صنعت و تجارت و تولید تحت‌تأثیر شرایط اقتصادی خاص کشور دچار مشکلات ناشی از رکود اقتصادی و به‌تازگی نیز کرونا، روزهای کم‌رونقی را تجربه می‌کند.

کرونا و افزایش رکود در صنعت آب‌معدنی 

دبیر انجمن‌ آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران درباره شرایط امروز تولیدکنندگان آب‌معدنی می‌گوید: 

رونق صنعت آب‌معدنی و آب آشامیدنی فصلی است و با فرارسیدن فصل پاییز و زمستان در کنار رکود بقیه صنایع و پایین آمدن قدرت خرید مردم، فروش این محصول نیز کاهش می‌یابد که این افت گاهی به 30تا 40درصد هم می‌رسد، اما در پایان سال گذشته این صنعت در کنار رکود فصلی از شیوع کرونا هم به‌شدت آسیب دید. پیمان فروهر ادامه می‌دهد: نیمی از تولیدات این صنعت متعلق به احجام یک نفره اعم از 500، 350، 330، 250، 230 و 200 سی‌سی است که بازار مصرف آنها کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌های سنتی و فست‌فود، هتل‌ها و مراکز جهانگردی، ایرلاین‌ها، مراکز تفریحی اعم از پارک، سینما، تئاتر، موزه، باشگاه‌ها و استادیوم‌های ورزشی است. شیوع کرونا در کشور باعث شد تمامی‌ این مراکز طی 3‌ماه گذشته به اجبار تعطیل شوند و همین امر موجب توقف تولید و عرضه این بخش از محصولات صنعت بسته‌بندی آب شد. وی در توضیح خسارتی که به واحد‌های تولید این محصول وارد شد، می‌گوید: بسیاری از واحدهای تولیدی به‌دلیل اینکه در زمینه تولید آب‌معدنی در حجم‌های بزرگ، فضا را برای رقابت با برندهای شاخص مناسب نمی‌دیدند، انرژی و سرمایه زیادی را در تولید احجام کوچک صرف کردند. با بروز کرونا و کاهش شدید تقاضا متأسفانه آن گروه از شرکت‌های تولیدی که بیشترین تمرکز خود را روی تولید و عرضه محصولات با حجم یک نفره قرار داده بودند بیشترین زیان را متحمل شدند و چاره‌ای جز تعطیلی و توقف تولید نداشتند. در عین حال کل صنعت نیز مشمول 40تا50درصد افت شد و برند‌های بزرگ نیز در فروش احجام کوچک دچار مشکل و زیان شدند.

معیشت؛ عامل بازدارنده همیشگی

فروهر، دغدغه‌های معیشتی را نیز عاملی تأثیرگذار در این صنعت می‌داند و می‌افزاید: وقتی مردم به لحاظ اقتصادی دچار بحران و التهاب می‌شوند، صنعت ما نخستین صنعتی است که آسیب می‌بیند و آب آشامیدنی نخستین محصولی است که از فهرست خرید مردم خط می‌خورد. خوشبختانه یا متأسفانه بیشتر مردم به آب لوله‌کشی خانگی دسترسی دارند و به محض قرار گرفتن در معرض مشکلات اقتصادی آب بسته‌بندی را کنار می‌گذارند. مصرف داخلی آب معدنی تا 2سال پیش روند صعودی داشت ولی طی 2 سال گذشته یعنی از اواخرسال 97روند نزولی آن آغاز شد و در سال 98بیشترین افت را تجربه کرد که مهم‌ترین دلیل این کاهش مصرف، مشکلات اقتصادی بوده است. طی چند سال گذشته هرگاه شرایط اقتصادی رو به بهبود رفته صنعت آب‌معدنی نیز روند رو به‌رشدی داشته و هر زمان معیشت مردم تحت فشار قرار گرفته تأثیر آن هم در این صنعت به شکل افت محسوس فروش نشان داده شده است.

صنعت آب‌معدنی صادرات‌محور نیست

براساس آمار سازمان ملی استاندارد، وزارت صنعت و وزارت بهداشت، بیش از 200واحد تولیدی در زمینه آب‌معدنی و آب بسته‌بندی به ثبت رسیده اما شرکت‌هایی که فعالیت مداوم داشته باشند بیش از 160تا 170شرکت هستند. بقیه شرکت‌ها فعالیت مداوم ندارند و در زمان‌هایی خاموش و غیرفعال می‌شوند. بیش از 100شرکت تولیدی در انجمن عضویت دارند و ما جزو انجمن‌های پرتشکل هستیم. ظرفیت تولید براساس مجوزهایی که وزارت صنعت صادر کرده تا 3سال پیش نزدیک 12میلیارد لیتر بود و الان بیش از 20میلیارد لیتر ظرفیت تولید وجود دارد، اما آنچه امروز تولید می‌شود بین یک میلیارد و 500تا یک میلیارد و 600میلیون لیتر است. صادرات این صنعت طی 10سال گذشته روند نزولی داشته و به دلایل زیادی نسبت به سایر صنایع غذایی صنعت صادرات‌محوری محسوب نمی‌شود. صادرات آب معدنی تنها در حد 2تا3میلیون دلار است و آن هم توسط تجار مرتبط با کشورهای همسایه و نه خود واحدهای تولیدی انجام می‌شود.

تغییر رویکرد تولید

 با تعطیلی مراکز تفریحی، ورزشی و رستوران‌ها، آن گروه از شرکت‌های تولیدی که بیشترین تمرکز خود را روی تولید و عرضه محصولات باحجم یک نفره قرار داده بودند بیشترین زیان را متحمل شدند و چاره‌ای جز تعطیلی و توقف تولید نداشتند، در عین حال کل صنعت نیز مشمول 40تا50درصد افت تولید شد و حتی برند‌های مشهور نیز در فروش بطری آب معدنی با  احجام کوچک دچار مشکل و زیان شدند