دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه
رژیم غذایی دکتر اتکینز، بدون توجه به پیامدهای زیانبار آن به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار داده شده و می‌شود.
در این برنامه غذایی با حذف کامل یا کاهش شدید مواد حاوی قندهای ساده و مرکب و گنجانیدن بدون محدودیت پروتئین‌ها و چربی‌ها از یک طرف رضایت رژیم‌گیرندگان به علت امکان خوردن غذا به مقدار دلخواه فراهم می‌شود و از طرف دیگر به علت عدم احساس گرسنگی ناشی از تجمع مواد کتونی یا ستونی رضایت آنها جلب می‌شود.
تاثیر ترکیبات کتونی به ایجاد بی‌اشتهایی و بی‌میلی در روند ادامه رژیم پرپروتئین و چربی به قدری چشمگیر است که پس از مدتی رژیم‌گیرندگان خود به خود مقدار غذای خود را تا حد ایجاد بیلان منفی انرژی دریافتی و مصرفی کاهش می‌دهند.
انجام این روش کاهش وزن در 5 مرحله پی در پی به صورت زیر اجرا می‌شود.
مرحله اول: عبارت است از حذف کامل مواد قندی ساده و مرکب (کربوهیدرات) به هر شکل و صورتی از برنامه غذایی روزانه و مصرف بدون محدودیت تخممرغ و انواع گوشت‌های قرمز، سفید و بهره‌گیری از خامه، کره، روغن نباتی یا حیوانی و مایونز تا نهایت ظرفیت و اشتهای رژیم‌گیرندگان.
در این مرحله از رژیم فقط به مقدار بسیار محدودی از سالادی که حاوی خیار، کاهو، کرفس، پیازچه و پیاز با سس (حاوی مقدار زیادی روغن) باشد، استفاده می‌شود (به مدت 14 روز).
در این مرحله رژیم فاقد کربوهیدرات، هدف استفاده از گلیکوژن ذخیره می‌باشد و چون به ازای یک گرم گلیکوژن 3 گرم آب از بدن دفع می‌شود، در نتیجه در طول پیروی از این رژیم غذایی، آب زیادی از بدن دفع می‌شود (در متابولیسم چربی و پروتئین آب از بدن دفع می‌شود).
بنابراین کاهش وزن سریع به دلیل دفع آب اتفاق می‌افتد نه کاهش بافت چربی و چون افراد بی‌حوصله و عجول تمایل دارند در کوتاه‌ترین زمان وزن خود را کم کنند، این رژیم غذایی بسیار مورد توجه آنها قرار گرفته است و حتی بدون در نظر گرفتن عوارض اجتناب‌ناپذیر آن به طور خودسرانه این رژیم را دست به دست انتقال می‌دهند.
مرحله دوم: در مرحله دوم نیز مثل مرحله قبلی، مصرف بدون محدودیت گوشت‌ها، روغن‌ها و تخممرغ مجاز بوده و فقط بین 8-5 گرم کربوهیدرات یا قند و چند پره گردو و مقدار بسیار محدود و ناچیزی گوجه‌فرنگی میل می‌شود.
مرحله سوم: در این مرحله، علاوه بر مواد غذایی مراحل قبلی، مقدار یک‌دوم تا یک‌سوم لیوان سبزیجاتی مانند کدوی سبز، انواع کلم، لوبیای سبز، فلفل دلمه‌ای، بادمجان، اسفناج و گوجه‌فرنگی به صورت مخلوط یا جداگانه اضافه می‌شود و از موادغذایی حاوی کربوهیدرات مثل نان، سیب‌زمینی، ماکارونی و برنج به قدری اجازه داده می‌شود که کل قند دریافتی از 16-10 گرم تجاوز نکند (یک کف دست نان با وزن 30 گرم به طور تقریبی 15 گرم قند دارد).
مرحله چهارم: در این مرحله مقدار کربوهیدرات یا قندساده و مرکب را تا حد30-20 گرم در روز افزایش داده و علاوه بر مواد گوشتی و چربی‌ها، رژیم‌گیرندگان می‌توانند در دو روز هفته به مقدار محدود شده‌ای از انواع توت‌ها، طالبی و گریپ‌فروت تناول کنند.
مرحله پنجم: در مرحله آخر ضمن ادامه تاکید به مصرف بدون محدودیت مواد چربی و پروتئینی مانند انواع گوشت‌ها، تخممرغ، کره، خامه و سس مایونز، کربوهیدرات دریافتی را تا حد 30-25 گرم افزایش می‌دهند و بدین ترتیب امکان استفاده از یک برش نان یا چند قاشق برنج در روز فراهم می‌شود.
گرچه در طی ادامه دقیق این روش، امکان کاهش وزنی به مقدار 10-8 کیلوگرم در کوتاه‌مدت میسر می‌شود ولی به علت خطرات فراوان و عوارض جبران‌ناپذیر ناشی از چنین برنامه غذایی نامتعادل، سلامت رژیم‌گیرندگان مورد تهدید قرار می‌گیرد.
توصیه‌های لازم در این رژیم شامل موارد زیر می‌باشد:
1- این رژیم نباید حاوی بیش از 20 گرم کربوهیدرات در روز باشد.
2- تنها زمانی که فرد گرسنه است باید غذا بخورد.
3- اگر غذای خاصی در رژیم ذکر نشده باید از مصرف آن اجتناب شود.
4- رژیم باید شامل پروتئین خالص، چربی خالص و ترکیبی از این دو باشد.
خطرات ناشی از رژیم اتکینز
1- به علت عدم تکافوی موادقندی دریافتی و سوخت ناقص چربی‌های فراوان مصرفی، مولکول‌های کتونی در بدن انباشته می‌شود که از یک طرف به علت تاثیرگذاری بر مرکز اشتها موجبات بی‌میلی و عدم رغبت شدید به غذا خوردن را در رژیم گیرندگان موجب می‌شود.
2- از طرف دیگر کلیه را تحت تاثیر قرار داده و دفع اسیداوریک حاصل از تجزیه مواد پروتئینی حاوی پورین را مهار می‌کند و بدین ترتیب حجم اسیداوریک در خون و مایعات بدن افزایش یافته و در افراد مستعد و دارای پیش‌زمینه به ایجاد نقرس یا حمله شدید آن منجر می‌شود.
3- مصرف بدون محدودیت انواع روغن‌ها و چربی‌های حاوی اسیدهای چرب اشباع شده افزایش چربی خون را ایجاد کرده و سطح تری‌گلیسیریدها و کلسترول به ویژه کلسترول بد یا LDL را افزایش و سطح کلسترول خوب یا HDL را کاهش می‌دهد که خود زمینه‌ساز و ایجادکننده تصلب شرائین، فشارخون، بیماری‌های قلبی و عروقی، کلیوی و سکته‌های مغزی می‌باشد.
4- به دلیل دفع فراوان آب و الکترولیت‌ها تعادل مایعات بدن به هم خورده و منجر به شوک آنافیلاکسی و مرگ می‌شود.
5- از عوارض دیگر این روش می‌توان به یبوست شدید، هموروئید، بدبویی نفس، ریزش مو، آزردگی کبد، عصبانیت شدید و عدم تحمل دیگران را نام برد.
6- اگر رژیم‌گیرندگان به موازات ادامه چنین برنامه نامتعادل و نامناسب مکمل ویتامینی و مواد معدنی دریافت نکنند، به گرسنگی پنهانی و سلولی و تبعات ناشی از تخلیه کامل ذخیره بدن از این مواد حیاتی و بیماری‌های ناشی از آن دچار خواهند شد.
7- یکی از مشکلاتی که با ایجاد حالت کتوزیس ناشی از رژیم دکتر اتکینز بروز می‌کند، اسیدی شدن PH ادرار و خون است که با دفع املاح از استخوان‌ها همراه بوده و کلسیم استخوان‌ها را خارج می‌کند و زمینه پوکی استخوان را به خصوص در خانم‌ها فراهم می‌آورد و چون این مسأله در کشور ما یک مشکل اساسی است و بیشتر قشر چاق را در جامعه ما خانم‌ها تشکیل می‌دهند، از اینرو توصیه می‌شود که این گروه به هیچ عنوان از این نوع رژیمهای غذایی استفاده نکنند.
