حمید زمان‌زاده - معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت امروز اقتصاد ایران و چشم‌انداز آن، اظهار کرد: امروز در شرایطی قرار داریم که بازارهای دارایی از جمله بازار سهام، سکه، ارز و بازار مسکن با نوساناتی با درجات مختلف مواجه هستند و از سوی دیگر بر اساس آمار بانک مرکزی با افزایش نرخ رشد متغیرهای پولی مانند پایه پولی و نقدینگی نیز مواجه بوده‌ایم. با توجه به رشد متغیرهای پولی و نوسانات ایجاد شده بحث‌های مختلفی درباره اقتصاد ایران مطرح می‌شود و برخی مسائلی مانند تورم‌های بالا را مطرح می‌کنند اما با توجه به داده‌ها و مبانی اقتصادی جاری و چشم انداز اقتصاد ایران امکان حرکت به سمت تورم بالا وجود ندارد.
وی با بیان اینکه بررسی نمودار پایه پولی ایران از سال 1370 تا خرداد 1399 نشان می‌دهد که پایه پولی در اقتصاد ایران طی سال‌های مختلفی ارقام بالاتر از 30 درصد را تجربه کرده و حتی در نیمه دوم دهه 70 تا 50، درصد نیز بالا رفته است، تصریح کرد: از سال 1390 رشد پایه پولی در محدوده 20 درصد کنترل شده بود که در چند ماه اخیر با رشد در پایه پولی مواجه هستیم و از ارقام 30 درصد فراتر رفته است که این اتفاق تجربه جدید و اتفاق عجیبی در اقتصاد ایران نیست.
وضعیت رشد نقدینگی در دولت‌های مختلف
زمان‌زاده افزود: همچنین بررسی نمودار متوسط نرخ رشد نقدینگی در دولت‌های مختلف نشان می‌دهد که در دولت سازندگی نرخ رشد متوسط نقدینگی 28.4 درصد، در دولت هفتم و هشتم نرخ رشد 26.6 درصد، در دولت نهم و دهم 27.7 درصد و در دولت یازدهم و دوازدهم 25.8 درصد بوده که پایین‌ترین نرخ متوسط رشد نقدینگی در همه دوره‌های دولت‌های جمهوری اسلامی پس از دفاع مقدس بوده است.
این تحلیلگر اقتصادی خاطرنشان کرد: نرخ رشد نقدینگی طی چند سال گذشته حدود 20 درصد بوده و از اواخر سال 1398 افزایش یافته و در حال حاضر از 30 درصد عبور کرده است و این یکی از دلایلی است که برخی از تحلیلگران پیش‌بینی تورم‌های بالا را برای اقتصاد ایران می‌کنند، اما مسئله این است که اقتصاد جهان طی ماه‌های اخیر اتفاق جدیدی را از سر می‌گذراند و آن شوک شیوع بیماری کرونا و تبعات اقتصادی و پولی و مالی آن است.
وی افزود: بررسی روند متغیرهای پولی اقتصاد آمریکا نشان می‌دهد که رشد نقدینگی و پایه پولی آمریکا در سال‌های گذشته به طور متوسط زیر 10 درصد بوده است اما در چند ماه گذشته با شیوع کرونا روند متغیرهای پولی در اقتصاد آمریکا عوض شده و پایه پولی بعد از اینکه در هشت سال گذشته در ارقام منفی و نزدیک به صفر بود، طبق آخرین آمار در اردیبهشت 99 به حدود 60 درصد رسیده است.
زمان‌زاده ادامه داد: همزمان رشد حجم پول آمریکا در اردیبهشت به 33.8 درصد و نرخ رشد نقدینگی آمریکا نیز به بیش از 23 درصد رسیده که این آمار در اقتصاد آمریکا طی دهه‌های اخیر بی‌سابقه است. بنابراین، مقایسه روندهای پولی در اقتصاد آمریکا و سایر کشورها نشان می‌دهد که افزایش نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی در ماه‌های اخیر یک روند جهانی و ناشی از تبعات اقتصادی شوک کرونا بوده و دولت‌ها و بانک‌های مرکزی به ناگزیر سعی کرده‌اند با اتخاذ سیاست‌های انبساط پولی از تعمیق رکود جلوگیری کنند.
رشد نقدینگی تنها برای اقتصاد ایران نیست
در ادامه زمان زاده تاکید کرد: بنابراین روند افزایش نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی در چند ماه گذشته روندی نیست که تنها متعلق به اقتصاد ایران باشد و تسهیلاتی که برای بحث کرونا داده شده و کسری بودجه‌ای که به دلیل کرونا شکل گرفته و همچنین توقفی که در فعالیت‌های اقتصادی به ویژه بخش‌های خدماتی رخ داده موجب شده درجاتی از انبساط پولی توسط بانک‌های مرکزی در کل دنیا در دستور کار قرار بگیرد و بانک مرکزی ایران نیز همین روند را در پیش گرفته تا بتوانیم روند مثبت رشد اقتصادی غیرنفتی در سال 98 را در سال 99 نیز ادامه دهیم و در عین حال مردم نیز شرایطی سخت‌تر از آنچه گذشت را تجربه نکنند.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: مقایسه دو نمودار نرخ رشد نقدینگی و نرخ تورم نشان می‌دهد که از اواخر سال 1396 با خروج آمریکا از برجام به دلیل نوسانات ارزی ناشی از تحریم‌ها با سیر صعودی تورم مواجه شدیم و همزمان تا حدودی نرخ رشد نقدینگی سیر صعودی پیدا کرد اما نکته کلیدی این است که در این دوره تا اواخر سال 1398 نرخ رشد نقدینگی کمتر از نرخ رشد تورم بوده است و شوک نرخ ارز باعث بروز تورم در سال‌های 1397 و 1398 بود و ارقام بالای تورم را ایجاد کرد اما به دلیل این که ناشی از رشد نقدینگی نبود، این نرخ تورم با تثبیت نسبی در بازار ارز بلافاصله شروع به کاهش کرد.
ابرتورم چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
به گفته این اقتصاددان ابرتورم زمانی اتفاق می‌افتد که برای چند سال متمادی رشد نقدینگی و حجم پول فراتر از نرخ تورم باشد و این انباشتی که در حجم نقدینگی اتفاق می‌افتد باعث می‌شود که تورم شروع به افزایش پیدا کند و به تدریج روند تورم از کنترل خارج شود.
این کارشناس پولی و بانکی افزود: همچنین روند اجزای پایه پولی نشان می‌دهد که رشد پایه پولی که اخیراً اتفاق افتاده، بخشی به افزایش ذخایر خارجی بانک مرکزی بر می‌گردد و اینکه این رشد پایه پولی ناشی از افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی بوده، نگرانی ما را بسیار کمتر می‌کند و پیش‌بینی ما این است که این روند رشد نقدینگی و رشد پایه پولی طی ماه‌های اخیر تا حدودی تثبیت شود و بعد از آن به احتمال زیاد با روند کاهشی مواجه خواهد شد و به زیر 30 درصد باز خواهد گشت.
تورم ایران ناشی از رشد نرخ ارز است نه نقدینگی
وی خاطرنشان کرد: بررسی نمودار نقدینگی حقیقی یا تورم‌زدایی شده نیز نشان می‌دهد که طی سال‌های 1392 تا 1396 این شاخص سیر صعودی داشته اما از ابتدای سال 1397 که شوک ارزی پیش آمد، نقدینگی حقیقی با سیر نزولی مواجه شده و در چند ماه اخیر مقدار اندکی افزایش یافته است که این نشان می‌دهد رشد نقدینگی نه تنها پیشران تورم نبوده است بلکه عقب‌تر از تورم است.
زمان‌زاده با تاکید بر اینکه روند کل‌های پولی اقتصاد ایران در شرایط فعلی هیچ آثاری از بروز تورم‌های بالا را از خود نشان نمی‌دهد و اگر بازار ارز به ثبات نسبی که طی دو سال اخیر داشت بازگردد، هیچ نگرانی در خصوص افزایش تورم نخواهیم داشت، گفت: حتی اگر شوک ارزی هم داشته باشیم، صرفاً با افزایش موقتی نرخ تورم مواجه خواهیم شد و این امر نمی‌تواند اقتصاد ایران را به سمت تورم‌های بالا پیش ببرد بلکه آنچه منجر به ایجاد ابرتورم می‌شود این است که سال‌های متمادی نرخ رشد نقدینگی به صورت قابل ملاحظه‌ای بالاتر از نرخ تورم باشد.
دست‌یابی به تورم 20 تا 24 درصدی در نیمه دوم 1400
وی در پایان سخنانش تاکید کرد: روند متغیرهای پولی و روند بازارهای دارایی نشان می‌دهد که با وجود نوساناتی که ایجاد شده اگر فکر کنیم که این افزایش 10 تا 15 واحد درصد در رشد متغیرهای پولی که عمدتاً به دلیل مدیریت تبعات اقتصادی شوک شیوع کرونا بوده می‌تواند اقتصاد ایران را به سمت تورم‌های بالا پیش ببرد، به بیراهه رفته‌ایم. در مجموع و با وجود روندهای جاری متغیرهای پولی و مالی، نه تنها بحث تورم بالا منتفی است بلکه ما همچنان این امکان را داریم که به هدفگذاری 20 تا 24 درصدی تورم که بانک مرکزی اعلام کرده هرچند با چند ماه تاخیر، در نیمه دوم سال 1400 دست پیدا کنیم.
