مراقبت‌‌های بعد از جراحی باز قلب

دکتر محمد حسین ماندگار؛ فوق تخصص جراح قلب و عروق، عضو تحریریه دنیای سلامت

معمولا پس از جراحی باز قلب با توجه به برش قفسه سینه شامل پوست و عضله‌‌ها و استخوان‌‌ها و سایر اجزای آناتو‌میک دیواره سینه بمدت چند هفته تا چند ماه دراین ناحیه گاهی درد‌‌های شدیدی بخصوص با تغییر وضعیت یا فشار روی این قسمت‌‌ها و یا در تنفس عمیق حس می‌‌شود. بطور معمول هنگام درد توصیه می‌‌شود از مسکن‌‌های خوراکی یا شیاف مثل بروفن یا دیکلوفناک استفاده نمایند نباید بیمار این دردها راتحمل کند چون سبب افزایش کار قلب و یا افزایش فشار‌خون بیمار می‌‌شود. و در صورتی که با مسکن‌‌های معمول بهبودی نداشت یا مشابه دردهای قلبی پیش ازعمل جراحی بود به پزشک یا نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه نماید.نکته مهم: تقریبا در همه جراحی‌‌های باز قلب نوع CABG از شریان داخلی پستان چپ جهت پیوند به رگ‌‌های قلب استفاده می‌‌شود (علاوه بر استفاده از ورید‌‌های پا) این عمل باعث می‌‌شود که روی کل پستان چپ و بالای آن بیمار احساس سنگینی،کرختی،خواب رفتگی،گزگز شدن، مور مور شدن نمایید.این احساس می‌‌تواند برای مدت‌‌ها باقی بماند.

مراقبت از زخم پس از جراحی باز قلب

 محل برش جراحی در ناحیه سینه و هم چنین زخم‌‌های ساق پا مستعد عفونت هستند. برای پیشگیری از عفونت ضرورت دارد محل جراحی حدالامکان خشک و تمیز نگهد اشته شود، ازخاراندن زخم اجتناب نمایید. چون سبب آسیب دیدن و عفونی شدن زخم می‌‌شود.از مالیدن هر گونه پماد و پودر و لوسیون روی ناحیه زخم خودداری شود .بخیه‌‌های محل عمل ده روز پس از جراحی کشیده می‌‌شوند (مگر اینکه بخیه‌‌ها قابل جذب باشند) برای پیشگیری از تورم و ادم ساق پا توصیه می‌‌شود با قرار دادن یک بالش کوچک یا میز کوتاه پای عمل شده را کمی بالاتر از بدن نگهدارید.

خواب و استراحت پس از جراحی باز قلب 

هنگام استراحت و خواب باید به پشت بخوابید و از خوابیدن  به پهلو حداقل شش هفته خودداری شود، تا از فشار به قفسه سینه جلو گیری شود. از ایستادن یا نشستن دریک وضعیت برای مدت طولانی بپرهیزید. برای یک تا دو ماه می‌‌توانید در طول روز و فعالیت، از جوراب الاستیک استفاده نمایید. برای کنترل بی‌خوابی که  پس از جراحی شایع است، با تجویز پزشک معالج داروی خواب‌آور مصرف کنید و از خوردن مواد محرک و کافئین‌دار مثل قهوه و چای زیاد و نوشابه‌‌ها پرهیز نمایید.

فعالیت و ورزش پس از جراحی باز قلب 

فعالیت فیزیکی را بتدریج شروع کنید و در صورت تحمل طول مدت تحرک را بیشتر کنید. راه رفتن و پیاده‌روی تا حدی که سبب خستگی و درد نشود بصورت روزانه روی زمین صاف و هموار در هوای آزاد که خیلی گرم و خیلی سرد نباشد، انجام شود. یک الی شش هفته  بعد از ترخیص می‌‌توانید کارهای سبک را انجام دهید .

از حرکات چرخشی در بازوها و حرکات بالای سر، و دور شدن زیاد دو بازو و هر‌گونه فشار روی سینه پرهیز نمایید. از بالا و پایین رفتن زیاد از پله‌‌ها در هفته‌‌های اول خودداری نمایید. معمولا شش تا دوازده هفته پس از عمل بتدریج فعالیت‌‌های متوسط مثل مرتب کردن رختخواب  و اتوکشی و... و بعد از سه ماه کارهای سنگین مثل جاروکردن و دویدن و... را شروع کنید. در فواصل بین فعالیت‌‌ها حداقل بیست دقیقه استراحت  کنید و درصورت درد شدید در ناحیه سینه یا تنگی نفسی که  با استراحت برطرف نشود  به پزشک مراجعه نمایید. رانندگی حد اقل شش هفته ممنوع است. از انجام فعالیت در هوای سرد ویا بعداز خوردن غذا اجتناب کنید. تا شش هفته از بلند کردن یا کشیدن یا هل دادن اجسام بیش از سه کیلو گرم خودداری شود. دو تا سه ماه پس از عمل بسته به وضعیت عمومی و نوع کاربا ارزیابی کامل و اجازه پزشک معالج زمان مناسب برای شروع فعالیتهای اجتماعی و کار است .

حمام و نماز پس از جراحی باز قلب 

در صورتی‌که محل بخیه‌‌ها خشک و بدون ترشح باشد استحمام بلامانع است. طول مدت استحمام کوتاه و با همراه باشد. در حمام روی صندلی بنشینید. از کشیدن لیف و کیسه روی محل زخم پرهیز شود. محل بخیه را با آب ولرم و شامپوی بچه ملایم شستشو دهید. جهت خواندن نماز تا حداقل دو ماه از میز و صندلی استفاده کنید.

مراقبت‌‌های عمومی پس از جراحی قلب

از هوای آلوده و سنگین اجتناب نمایید .اجسام سنگین‌تر از سه کیلو گرم  را بلند نکنید. حدالامکان از توالت فرنگی استفاده کنید. هنگام بلند شدن یا راه افتادن ابتدا  چند دقیقه روی صندلی بنشینید و بعد راه بروید. دو هفته بعد از جراحی با اجازه پزشک خود می‌‌توانید مسافرت با هواپیما و قطار یا اتومبیل داشته باشید. مصرف سیگار، و مواد مخدر و هر نوع دود و محیط آلوده ممنوع است. مشروبات الکلی جدا پرهیز شود. در صورت درد شدید ناحیه سینه -  تنگی نفس شدید – سرفه زیاد – افت یا افزایش شدید فشارخون- تب و لرزشدید- ترشح چرکی محل زخم – مدفوع قیری  رنگ– درد و تورم شدید ساق پا – تنگی نفس ناگهانی در اولین فرصت به پزشک خود مراجعه نمایید.

رژیم غذایی رژیم پس از جراحی باز قلب

غذایی در همه بیماران قلبی رژیم سبک و کم حجم و کم نمک و کم چربی است. از غذای سرخ کردنی و چرب و فست فود‌‌ها و گوشت قرمز و روغن‌‌های جامد و کره و خامه و شیر پر چرب و شیرینی‌‌های خامه‌دار و... پرهیز کنید. ومصرف ماهی و سبزیجات و میوه‌‌ها و نان سبوس‌دار و غذاهای آب پز و بخار پز بدون ادویه و کم نمک  توصیه می‌‌شود. سعی کنید روزی سه عدد مغز گردو، هفت عدد مغز بادام زمینی ،روغن زیتون، ماهی دریا و میوجات و سبزیجات را بطور مرتب مصرف کنید.