اهمیت و جایگاه ارکان اصلی سازمان ملل متحد در رفتارهای فرا اخلاقی بین المللی

طرح مسأله

سازمان ملل متحد بعد از پایان جنگ جهانی دوم یا بهتر بگویم در اثنای جنگ جهانی دوم با هدف رسیدن به صلح پایدار بر مبنا و چهارچوب قواعد حقوقی که مورد قبول همگان باشد به وجود آمد. سازمان دارای ارکانی اصلی است که در چهارچوب منشور یا همان اساسنامه تشکیلی خود به فعالیت در چهارچوب رسیدن به اهداف متعالی خود یعنی صلح و امنیت جهانی و همزیستی مسالمت آمیز اقدام می کنند. هر کدام از این ارکان اصلی سازمان دارای اختیارات و وظایفی هستند که به تناسب خود یک وظیفه سازمان را انجام می دهند که در مقاله پیش رو به تحلیل آن خواهیم پرداخت.

سؤال تحقیق

جایگاه و اهمیت ارکان اصلی سازمان ملل متحد، بر اساس منشور ملل در جهت فرایند توسعه و بهبود جامعه جهانی چگونه است؟

تاریخچه تشکیل سازمان ملل

اصطلاح «ملل متحد» را نخستین بار فرانکلین روزولت، رئیس جمهور آمریکا در جریان جنگ جهانی دوم برای اشاره به متفقین بکار برد. اولین کاربرد رسمی این اصطلاح در بیانیه اول ژانویه 1942 سازمان ملل متحد بود که در آن متفقین از مفاد منشور آتلانتیک پشتیبانی کرده بودند و از متفقین خواسته شد تا از صلح جداگانه با نیروهای محور خودداری کنند.(میر عباسی، حقوق بین الملل عمومی، جلد دوم)

اندیشه تاسیس سازمان ملل متحد در کنفرانس های مسکو، قاهره و تهران در سال 1943میلادی جدی تر شد. از اوت تا اکتبر 1944 میلادی، نمایندگان کشورهای آمریکا، شوروی،در ایالت واشنگتن دی.سی، شوروی بریتانیا، فرانسه و جمهوری چین در کنفرانس دامبارتن اوکس برنامه های تشکیل سازمان ملل متحد را مطالعه کردند. بیشتر مباحث این کنفرانس در مورد نقش اعضای سازمان و شرایط دعوت از آ نها بود. سپس در آوریل 1945 در کنفرانس سان فرانسیسکو ، برای پنج عضو شورای امنیت تعیین شد. سرانجام در 24 اکتبر 1945 ، منشور ملل تکلیف حق وتو متحد به امضای 50 کشور رسید و سازمان ملل متحد رسما تشکیل شد (موسی زاده، سازمان های بین المللی، 1390)

سازمان ملل متحد چهار هدف دارد:

حفظ صلح و امنیت بین المللی

توسعه روابط دوستانه میان ملل

همکاری در حل مشکلات بین المللی و ترویج احترام به حقوق بشر و بودن مرکزی برای هماهنگ کردن اقدامات ملت ها.(ماده 1 منشور ملل متحد)

در ماده 2 هم اصولی را که این سازمان در پیگیری اهداف خود به کار می گیرد را عنوان می کند:

سازمان بر بر مبنای اصل تساوی همه اعضاء قرار دارد.

اعضاء هم تعهداتی را به موجب منشور بر عهده دارند.

اختلافات بین المللی باید به صورت مسالمت آمیز حل شود.

تمام اعضاء در روابط بین الملل خود از تهدید به زور علیه استقلال سیاسی هر کشوری خودداری خواهند کرد.

همه اعضاء در هر اقدامی که سازمان بر اساس منشور به عمل آورد مساعدت خواهند کردو از کمک به دولت خاطی که سازمان علیه او اقدام احتیاطی یا قهری به عمل آورده اجتناب خواهند نمود.

سازمان ملل باید مراقبت نماید کشورهایی که عضو نیستند تا جایی که حفظ صلح و امنیت بین المللی ایجاب می کند بر اساس این اصول رفتار کنند.

سارمان نباید در اموری که در صلاحیت داخلی کشورهاست مداخله نماید.(عملکرد مجامع بین المللی در عرصه جهانی،اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه)

بیش از 33 سازمان وابسته، به همکاری در این راستا مشغول به فعالیت می باشند. آنها در مجموع با عنوان نظام ملل متحد شناخته شده اند و همگی در زمینه های خاص خود به کار می پردازند. سازمان ملل متحد دولتی جهانی نیست. با این حال، راه هایی برای حل درگیری های بین المللی و تدوین سیاست های حاکم بر مسائل تاثیرگذار بر همگی ما ارائه می دهد.

سازمان ملل متحد مجمعی است که همه کشورها در آنجا با هم دیدار می کنند تا به بحث و تدوین و توسعه حقوق بین الملل در عرصه هایی چون حقوق بشر، تجارت بین المللی، دریاها و مبارزه با تروریسم بپردازند. نظام ملل متحد برای ترویج احترام به حقوق بشر، کاهش فقر، مبارزه با بیماری و حفاظت از محیط زیست فعالیت می کند. سازمان ملل متحد فعالیت های بین المللی در مبارزه با قاچاق مواد مخدر و تروریسم، و همچنین از بین بردن خشونت علیه زنان و حفاظت از اکوسیستم های طبیعی را رهبری می کند

عضویت در سازمان

در سال 2006 میلادی، 192 کشور دنیا عضو سازمان ملل بوده اند که تقرِیبا شامل همه کشورهای جهان است. از کشورهای مهم و غیرعضو می توان به جمهوری چین (تایوان)، اشاره کرد که کرسی آن در سال 1971 میلادی به کشور جمهوری خلق چین اختصاص یافت. دیگری مجموعه حاکم بر شهر واتیکان است، که البته به عنوان عضو ناظر سازمان ملل متحد، حضور دارد. کشور فلسطین هم که ادعای مالکیت بر صحرای باختری را دارد ناظرتلقی می شود.

جمهوری دموکراتیک عربی صحراوی که ادعای مالکیت بر صحرای غربی را دارد نیز از همین گروه است. در 28 ژوئن سال 2006 میلادی نیز در پی توسعه سازمان ملل، کشور مونته نگرو به این سازمان پیوست. طبق منشور ملل متحد، عضویت در سازمان "برای همه کشورهای صلح دوست که تعهدات مندرج در منشور ملل متحد را قبول داشته و از نظر سازمان قادر باشند این تعهدات را انجام دهند " آزاد است. (میر عباسی، حقوق بین الملل عمومی، ج2)

دولت ها با تصمیم مجمع عمومی بر مبنای توصیه های شورای امنیت در سازمان پذیرفته می شوند. تشریفات به طور خلاصه، به شرح زیر است:

کشور یا سازمان متقاضی عضویت، درخواست و نامه ای به دبیر کل تسلیم می کند که در آن رسما بیان می دارد به تعهداتش به موجب منشور پایبند است

شورای امنیت تقاضا را بررسی می کند. هر توصیه برای پذیرش باید رای مثبت9 کشور از 15 کشورعضوشورای امنیت را دریافت کند، مشروط بر آنکه هیچ یک از پنج عضو دائم چین، فرانسه، فدراسیون روسیه، انگلستان و ایالات متحده امریکا به تقاضا رای مخالف نداده باشند.

اگر شورا پذیرش را توصیه کرده باشد، توصیه به مجمع عمومی برای بررسی ارائه می گردد.

رای اکثریت دو سوم در مجمع الزم است تا دولت جدید پذیرفته شود. «عضویت زمانی موثر واقع می شود که قطعنامه پذیرش تصویب شده باشد.(فصل دوم منشور ملل متحد اصول 3 الی 5)

ارکان سازمان ملل متحد

مجمع عمومی سازمان ملل متحد

مجمع عمومی سازمان ملل متحد یکی از شش رکن اصلی این سازمان و تنها مجمعی است که همه. کشورهای عضو سازمان ملل متحد نیز در آن شرکت دارند و جلساتی سالانه به ریاست یکی از اعضا که منتخب اعضای دیگر است، برگزار می کند. اصولا تصمیم های مجمع سازمان ملل جنبه پیشنهاد دارند. البته در موارد معینی که به امور داخلی سازمان بر می گردد، تصمیمات آن لازم الاجرا است. (ضیایی بیگدلی، 1385)

در این موارد، دولت های عضو نسبت به برخی از قطعنامه های مجمع ملتزم می شوند و برای آن ارزشی مانند یک معاهده قائلاند. از جمله این موارد می توان به اعلامیه جهانی حقوق بشر اشاره کرد. در سازمان ملل متحد، تمام کشورهای عضو از بزرگ و کوچک، غنی و فقیر، با دیدگاه های سیاسی و نظام های اجتماعی مختلف، از حق اظهار نظر و رای در تصمیم گیری های مجمع عمومی برخوردارند. (موسی زاده، سازمانهای بین المللی، 1390)

در مورد وظایف مجمع عمومی باید گفت که مجمع عمومی رکن اصلی است که؛

در هر موضوع، مگر آنهایی که در همان زمان از سوی شورای امنیت تحت بررسی است، بحث می کند و توصیه ارائه می دهد

در مورد مسائل مربوط به درگیری های نظامی و مسابقه تسلیحاتی بحث می کند

برای بهبود وضعیت کودکان، جوانان، زنان و سایرین، در مورد راه ها بحث می کند

در موضوعات مربوط به توسعه پایدار و حقوق بشر بحث می کند

تصمیم می گیرد هر یک از دولت های عضو چه مقدار باید به سازمان ملل متحد بپردازند و چگونه این پول هزینه شود.(فصل چهارم منشور ملل متحد)

کمیته های مجمع

به علت وجود تعداد قابل توجهی از مسائل مقتضی بررسی، مجمع عمومی موضوعات را میان شش کمیته اصلی و سایر نهادهای تابعه توزیع می کند. کمیته ها و ارکان، مسائل را به بحث گذاشته تا جایی که ممکن است تلاش می کنند مواضع متنوع و احتمالی کشورهای مختلف را هماهنگ سازند، و آنگاه در جلسه عمومی مجمع، پیش نویس قطعنامه ها و تصمیمات برای بررسی را مطرح کنند. شش کمیته اصلی عبارتند از)موسی زاده منبع پیشین)

کمیته اول، که به موضوعات خلع سلاح و امنیت بین المللی می پردازد

کمیته دوم، که در اقتصاد و مسائل مالی متخصص است

کمیته سوم، که بر موضوعات اجتماعی ، بشردوستانه و فرهنگی تمرکز دارد

کمیته چهارم، که به مسائل سیاسی خاص و مسائل مربوط به استعمارزدایی می پردازد

کمیته پنجم، که در امور اداری و مسائل مربوط به بودجه به کار مشغول است

کمیته ششم، که مسائل حقوقی را تحت بررسی دارد.

در سپتامبر سال 2000، مجمع عمومی ملل متحد اعلامیه هزاره، تعهدی جهانی برای کاهش فقر شدید با ضرب الاجلی برای سال 2015، را تصویب کرد که تحت عنوان اهداف توسعه هزاره شناخته شده است در سال 2006، دولت های عضو ملل متحد بر فرایند اصلاح کار مجمع عمومی برای سرعت بخشیدن به فرایند تصمیم گیری، همگرایی دستور کار و تقویت نقش و اقتدار مجمع عمومی موافقت کردند. (ملل متحد در یک نگاه، un.org/publications، 2016)

در سال 2006،مجمع عمومی استقرار شورای جدید حقوق بشر به جای کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد را تصویب کرد. شورای حقوق بشر، که در 19 ژوئن 2006 در ژنو افتتاح شد، در نظام ملل متحد به عنوان نهاد تابعه مجمع عمومی مرتبه ای بالاتر دارد. (ملل متحد در یک نگاه، un.org/publications، 2016)

در ژوئیه سال 2010،مجمع عمومی با ایجاد سازمان زنان ملل متحد گامی تاریخی به سمت تحقق اهداف سازمان در برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان برداشت. سازمان زنان ملل متحد منابع و وظایف چهار نهاد مجزای ملل متحد را برای تاثیر گذاری بیشتر تجمیع نموده است. توانمندسازی زنان پیشرفت در آموزش و پرورش، بهداشت، بهره وری و اقتصاد را سبب می شود و در نتیجه سطح توسعه یک کشور را افزایش می بخشد.

در سپتامبر 2010، مجمع عمومی راهبرد جدید جهانی را برای بهداشت زنان و کودکان برگزید. هدف از این ابتکار نجات جان بیش از 16 میلیون نفر زن و کودک، کمک به جلوگیری از 23 میلیون حاملگی ناخواسته، حفاظت 120 میلیون کودک از ذات الریه و 88 میلیون از کوتاه قدی ناشی از سوء تغذیه بود.(ملل متحد در یک نگاه، un.org/publications، 2016)

در دسامبر سال 2010 ، مجمع عمومی 2011 تا 2020 را دهه ملل متحد در زمینه تنوع زیستی اعلام کرد حفاظت از تنوع زیستی در جهت منافع خود ماست. منابع زیستی ارکان ساخت تمدن هایمان به شمار می آیند. از دست رفتن تنوع زیستی، منابع غذایی ما و فرصت ما برای تفریح و گردشگری و منابع چوب، دارو و انرژی را در معرض خطر قرار می دهد. این امر با عملکردهای ضروری زیست محیطی هم تداخل پیدا می کند.(ملل متحد در یک نگاه، un.org/publications، 2016)

در سپتامبر 2011، با اذعان به این مهم که بیماری های غیر واگیر دار از چالش های عمده برای توسعه در قرن بیست و یکم به شمار می رود، مجمع عمومی نشستی در سطوح بالا تشکیل داد. رهبران جهان در نیویورک توافق کردند قبل از پایان سال 2011، هدف هایی برای مبارزه با بیماری های قلب، سرطان، دیابت و بیماری های ریوی قرار دهند و سیاست هایی اتخاذ کنند که سیگار کشیدن را کاهش و محتوای نمک، قند و چربی را در غذاهایی که باعث چاقی، آسیب و مرگ است تقلیل می دهد.

شورای امنیت ملل متحد

تدوین کنندگان منشور در مقابله با آفت جنگ، وظیفه خطیر استقرار صلح و امنیت بین المللی را به شورایی واگذار کردند اما در آن فاتحان جنگ جهانی دوم که آمریکا، شوروی، انگلیس و فرانسه بودند از امتیازات ویژه ای برخوردار شدند و شورای امنیت با اختیاراتی گسترده و ویژه مجری امنیت جهانی و در مقام رکن انتظامی مسئول استقرار نظم و امنیت بین المللی شد که در چارچوب منشور فصول ششم و هفتم مجری نظم جهانی شد.(عملکرد مجامع بین المللی در عرصه جهانی، اداره کل پژوهش های اسلامی)

شورای امنیت وظیفه پاسداری از امنیت و صلح بین المللی را بعهده دارد. حیطه قدرت شورای امنیت بر اساس منشور سازمان ملل متحد شامل:

اعزام نیروهای پاسدار صلح

تصویب تحریم های بین المللی

اعطای اجازه استفاده از نیروی نظامی بر ضد کشورهای متخاصم است. بنابراین می توان گفت که شورای امنیت:

الف:) در همه اختلافات یا اوضاعی که ممکن است منجر به بروز درگیری بین المللی شود تحقیق می کند

ب) روشها و شرایط حل و فصل اختلافات را توصیه می کند

ج) اقدام در برابر هر گونه تهدید یا عمل تجاوز را توصیه می کند

د) به مجمع عمومی توصیه می کند که چه کسی باید به عنوان دبیر کل سازمان ملل متحد تعیین شود.(فصل پنجم منشور ملل متحد اصول 24،25 و 26)

تصمیم های این شورا به صورت قطعنامه های شورای امنیت اعلام می شود. این شورا، پنج عضو دائم و ده عضو انتخابی دارد. پنج عضو دائم این شورا در تصمیم ها و رای گیری های شورا حق وتو دارند. ریاست شورای امنیت نوبتی است و مدت آن هم یک ماه است.(اصول 27 و28)

نمونه های عملی اقدامات انجام شده شورای امنیت بر اساس منشور

پس از حملات تروریستی به ایالات متحده در 11 سپتامبر2001، شورا کمیته ضد تروریسم اش را به منظور کمک به دولت ها برای افزایش توان مبارزه با تروریسم ایجاد کرد. در ژوئیه 2007، در تلاش برای سرکوب خشونت در منطقه دارفور در غرب سودان، جایی که جنگ بین شبه نظامیان طرفدار دولت و چریک های شورشی از سال 2002 بیش از 250000 کشته بر جای نهاده بود، شورا به اتفاق آرا به استقرار نیروهای مشترک 26000،نفری سازمان ملل متحد و اتحادیه آفریقا در دارفور (UNAMID) رای داد.

در9 ژوئن 2010، به دلیل عدم پیروی ایران از قطعنامه های پیشین تضمین کننده ماهیت صلح آمیز برنامه هسته اش، شورای امنیت با گسترش تحریم تسلیحاتی و محدودتر کردن فعالیت موسسات مالی و حمل و نقل مربوط به "فعالیت های ویژه گسترش سلاح های هسته ای"، تحریم هایی بیشتر بر این کشور اعمال کرد. (ملل متحد در یک نگاه، un. org/publications، 2016)

در 17 مارس 2011، شورا قطعنامه 1973 را تصویب کرده ممنوعیت پرواز در حریم هوایی لیبی را در تمام منطقه پرواز ممنوع وضع و تحریم های بیشتری بر رژیم سرهنگ معمر قذافی و حامیان مسلح آن اعمال نمود. هدف این اقدامات جلوگیری از وقوع حملات مرگبار بیشتر به غیر نظامیان در طول جنگ داخلی آن کشور بود. (ملل متحد در یک نگاه، un.org/publications، 2016)

در ژوییه 2011، پس از اعلام استقلال جنوب سودان، شورا یک نیروی جدید به نام ماموریت سازمان ملل متحد در جمهوری سودان جنوبی (UNMISS) تشکیل داد تا صلح و امنیت را ترویج و به ایجاد شرایط مساعد برای توسعه کمک کرده باشد. آنچه که در حال حاظر در مورد شورا قابل انتقاد جدی و نگرانی است اینکه آیا اقدامات شورای امنیت در زمینه حفظ صلح و امنیت محدود است یا نا محدود؟

زیرا قدرت انحصاری شورا حاکمیت دولتهای دیگر را در معرض تهدید قرار داده و موجب نگرانی افکار عمومی در جهان سوم شده است. هر چند نمی شود صلاحیت شورای امنیت را خیلی محدود کرد اما در عمل با یک سری محدودیت های منشور ملل متحد، محدودیت های خاص در مداخله بشر دوستانه و محدودیت های سیاسی مواجه است و اعضای دائم نمی توانند به صورت دلخواه و نا محدود در عرصه بین الملل دخالت داشته باشند. (عملکرد مجامع بین المللی در عرصه جهانی، اداره کل پژوهش های اسلامی)

شورای اقتصادی اجتماعی

یکی از ارکان اصلی سازمان ملل متحد که مسئولیت توجه و رسیدگی به امور اجتماعی، اقتصادی و امور بشردوستانه را بعهده دارد، شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل است. شورا هر سال تعدادی جلسه سازمانی برای برنامه ریزی و تهیه دستور کار و یک نشست محتوایی یک ماهه در ماه ژوئیه جهت بررسی مسائل در دستور کارش تشکیل می دهد. تعداد اعضای این شورا 54 نفر است که از بین پنج منطقه جغرافیایی سازمان ملل برای یک دوره سه ساله توسط مجمع عمومی انتخاب می شوند. (کک دین، نگوین و دیگران، 1382) در کل می توان وظایف شورای اقتصادی – اجتماعی را در موارد زیر خلاصه می کند:

معیارهای بالاتر زندگی، اشتغال کامل، و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی را ترویج می دهد

راه حل های بین المللی اقتصادی، اجتماعی و مشکلات بهداشتی را شناسایی می کند

همکاری های بین المللی فرهنگی و آموزشی را تسهیل می کند

احترام جهانی به حقوق بشر و آزادی های اساسی را تشویق می کند. شورای اقتصادی و اجتماعی اختیار دارد مطالعات و گزارشهای مرتبط با مسائل فوق را به تهیه کند یا دستور دهد تهیه شان کنند. شورا همچنین در آماده سازی و سازماندهی کنفرانس های عمده بین المللی در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و موضوعات مرتبط و نیز در پیگیری عملی این همایش ها دخیل است.(فصل دهم منشور ملل متحد اصول 63 الی 67)

دبیرخانه سازمان ملل متحد

دبیرخانه که یکی از شش رکن اصلی سازمان ملل متحد است تحت نظر دبیرکل سازمان ملل متحد، فعالیت می کند و اطلاعات و امکانات لازم را برای جلسات اعضای سازمان ملل فراهم می نماید. دبیرکل، موظف به اجرای تکالیفی است که مجمع عمومی، شورای امنیت یا دیگر نهادهای سازمان ملل بعهده او می گذارند. کارمندان دبیرخانه بنا بر منشور سازمان ملل از افرادی «با بالاترین میزان کارایی و قابلیت و درستی» و با توجه به اهمیت در نظرگرفتن تنوع جغرافیایی انتخاب می شوند. ماموران دبیرخانه فقط در مقابل دبیرکل مسئول هستند. در حال حاضر، بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد است.(موسی زاده،سازمان های بین المللی، 1390) در کل می توان گفت که وظایف دبیرخانه با توجه به منشور ملل متحد در موارد زیر خاصه می شود:

عملیات حفظ صلح را اداره و اختلافات بین المللی را واسطه گری می کند و برنامه های کمک بشردوستانه را سازمان می دهد

روند های اقتصادی و اجتماعی را بررسی کرده، مطالعات در مورد حقوق بشر، توسعه پایدار و زمینه های دیگر را آماده و انواع نشریات را منتشر می کند

مقدمات موافقت نامه های بین المللی را فراهم می سازد

به جهان - رسانه ها، دولت ها، سازمانهای غیر دولتی، شبکه های پژوهشی و دانشگاهی، مدارس و کالج ها و عامه مردم- در مورد کار سازمان ملل متحد اطالعات ارائه می دهد

در اجرای تصمیمات سازمان ملل متحد یاری می رساند

کنفرانس های بین المللی در موضوعات مورد توجه نوع بشر را سازماندهی می کند

سخنرانی ها و اسناد را به شش زبان رسمی ملل متحد ترجمه می کند. (فصل پانزدهم منشور ملل متحد)

دبیر کل عالی ترین مقام سازمان ملل متحد است که ریاست دبیر خانه را نیز به عهده دارد. مواد 97 تا 101 منشور نیز وظایف و اختیارات شخص دبیرکل را مشخص نموده است. نکته حائز اهمیت این است که دامنه نقش دبیرکل علاوه بر اختیارات رسمی، متاثر از عوامل دیگری همچون شخصیت، اراده و نفوذ دبیرکل در فضای موجود بین المللی جهت استفاده از اختیارات تعیین شده درمنشور است شاید بتوان گفت یکی از فاکتورهای بسیار مهم در این زمینه، میزان پذیرش دیدگاه های دبیرکل توسط قدرت های بزرگ بویژه امریکا در معادلات نظام بین الملل است.

در بخش وظایف اداری، تعیین برگزاری نشست های تحت حمایت سازمان ملل، ارائه مشاوره فنی و حقوقی در خصوص پیش نویس اسناد، تنظیم برنامه بودجه سازمان، از مسوولیت های دبیر کل است. در قسمت وظایف اجرایی دبیرکل، جلب توجه شورای امنیت در موردحفظ صلح و امنیت بین المللی، بویژه ابتکار عمل در زمینه پر کردن خلائ موجود در موضوع صلح و امنیت بین المللی است که این مورد به شخصیت و میزان اقبال عمومی دبیرکل از سوی قدرت های بزرگ بستگی دارد. دبیر کل همچنین می تواند به نیابت از ارکان سازمان ملل، اقداماتی را صورت دهد که جز وظایف اجرایی ایشان است.

دبیرکل جدید سازمان ملل به موضوع توسعه به عنوان یک مساله کلیدی در این سازمان اشاره دارد. به نظر جناب عالی این توسعه در چه موضوعاتی تبلور می یابد و این دیدگاه متاثر از چه قالب فکری است؛ دبیرکل سازمان ملل باید در زمینه مسائل مربوط به نظام بین الملل درک عمیقی داشته باشد. باید توجه داشت که آقای بان کی مون از قاره آسیا به عنوان دبیرکل انتخاب شده است. بر این اساس دیدگاه های خاص آسیایی ها را در درون تفکرات ایشان مشاهده می کنیم که قالبی مبتنی بر توسعه دارد که چنین دیدگاهی بشدت در آسیا خصوصا در جهان سوم دنبال می شود.

به همین جهت کشورهای گروه نهم نیز خواستار توجه بیشتر به اصلاحات در سازمان ملل هستند، برخلاف گروه کشورهای غربی که به تغییر در شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل توجه دارند.آقای بان کی مون علاوه بر داشتن دیدگاه های مبتنی بر توسعه، همفکری نزدیکی با ائتلاف اروپا و امریکا دارد. همانگونه که بیان گردید دبیرخانه توسط دبیر کل اداره می وشد که می توان اهم وظایف وی را در موارد زیر خلاصه نمود:

موضوعات مورد بحث در مجمع عمومی یا هر رکن دیگر ملل متحد را پیشنهاد می کند

هر مشکل بالقوه تهدید کننده صلح جهانی را به معرض توجه شورای امنیت می رساند

به عنوان " داور " در اختلافات بین دولت های عضو عمل می کند

مساعی جمیله یعنی اقدامات علنی و غیر علنی در نظرگرفته شده بر اساس استقلال، صداقت و بی طرفی دبیر کل سازمان ملل و اعتبار و وزن جامعه بین المللی را به عمل آورد تا از حدوث، افزایش یا گسترش اختلافات بین المللی جلوگیری کند

دیوان بین المللی دادگستری

دیوان بین المللی ملل متحد رکن اصلی قضائی سازمان ملل متحد است. این دیوان 15 قاضی دارد به طور مشترک برای مدت نه سال انتخاب می کنند. دیوان بین المللی دادگستری که آنها را مجمع عمومی ملل متحد و شورای امنیت، هر سه سال، پنج کرسی قضاوت خالی می شود و پنج قاضی دیگر به جمع قضات اضافه می شوند.(موسی زاده، سازمان های بین المللی)

اساسنامه دیوان جزء لاینفکی از منشور ملل متحد است. مقر این دیوان شهر لاهه در کشور هلند است. از قضاوت های مشهور دیوان، رسیدگی به شکایت انگلستان از دولت ایران درباره شرکت نفت ایران و انگلیس بود که دیوان، با رد شکایت انگلستان، خود را صالح به رسیدگی ندانست. دیوان دارای صلاحت ترافعی و مشورتی است از این منظر می توان وظایف دیوان را در موارد زیر خلاصه نمود:

به دعاوی حقوقی طرح شده دولت ها طبق حقوق بین الملل رسیدگی می کند

در مورد مسائل حقوقی ارجاع شده توسط ارکان مجاز ملل متحد و سازمان های تخصصی نظرات مشورتی ارائه می دهد.

دولت ها دعوایشان را نزد دیوان می آورند تا راه حل بی طرفانه ای برای اختالفاتشان با کشورهای دیگر پیدا شود. با حل و فصل مسالمت آمیز مسائلی چون مرزهای زمینی و دریایی و حاکمیت سرزمینی، دیوان اغلب از تشدید اختلافات و تبدیلشان به درگیری های بزرگتر منجر به از دست رفتن زندگی ها جلوگیری کرده است.

شورای قیمویمت سازمان ملل متحد

از زمانی که آخرین سرزمین تحت قیمومت-پالائو، که سابقا توسط ایالات متحده اداره می شد- در سال 1994به خودمختاری رسیده به جرگه اعضا سازمان ملل متحد پیوست، شورا رسما عملیات خود را پس از نزدیک به نیم قرن به حالت تعلیق درآورد. با توجه به اینکه سرزمین تحت قیمومیت وجود ندارد شورا آیین نامه خود را تغییر داده و تنها بر حسب ضرورت تشکیل جلسه می دهد و شورای قیمومت تنها زمانی دوباره دیدار خواهد کرد که نیازی مطرح شود. شورای قیمومت متشکل است از اعضای دائم شورای امنیت (چین، فرانسه، روسیه، انگلستان و ایالات متحده آمریکا). هر عضو یک رای دارد و تصمیمات به اکثریت مطلق گرفته می شود.

اصلاحات در سازمان ملل متحد

در سال های اخیر، تقاضای اصلاحات در سازمان ملل متحد افزایش یافت. البته این درخواست ها خیلی واضح و مشخص نبود و اجماع نظری در مورد نحوه اصلاحات وجود نداشت. برخی خواستار ایفای نقش جدی و موثرتر سازمان ملل در امور جهانی شدند و برخی دیگر معتقدند که کار سازمان می بایست به کمک های بشر دوستانه محدود شود و تعداد بیشتری خواستار عضویت در شورای امنیت و تغییر موقعیت ژئوپولتیک آن شدند (یعنی اضافه شدن اعضایی از آفریقا، آمریکای جنوبی و آسیا)

در سالهای 2004 و 2005، موضوع سوء استفاده از برنامه نفت در برابرغذا در عراق در دوران صدام حسین، ضرورت اصلاحات را افزایش داد. یک برنامه اصلاحی رسمی از سوی دبیر کل سازمان ملل، در اول ژانویه 1977 اجرا شد. این اصلاحات شامل تغییر عضویت دائمی در شورای امنیت (که همچنان نماد روابط قدرت در سال 1945 میلادی است)، شفاف تر ساختن بوروکراسی و ایجاد حس مسئولیت پذیری بِیشتر در بین اعضا، دموکراتیک تر ساختن سازمان ملل و اعمال تعرفه های مناسب به شرکت های مهمات و جنگ افزارسازی در سراسر دنیا بوده است. در شصتمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل که در سپتامبر سال 2005 با حضور سران اکثر کشورهای عضو تشکیل شد.(میرا حسینی، 1388)

سازمان ملل این جلسه را " فرصت بسیار نادر در اتخاذ تصمیم های مهم در حوزه های توسعه، امنیت حقوق بشر و اصلاحات در سازمان ملل " نامید. در این نشست، اعضا در مورد اصلاحات سازمان ملل و گریزاز تنگنای اعمال سیستم های بین المللی صلح وامنیت حقوق بشر و توسعه به توافقات مهمی دست یافتند و چالش های اساسی پیشروی سازمان ملل در قرن 21 را ارزیابی نمودند. رهبران وسران کشورها در این موارد، توافق یافتند

- ایجاد کمیسیون صلح برای ارائه مکانیزم محوری در جهت کمک به کشورهای خارج شده از درگیری

- جامعه بین المللی محق است در صورتی که دولتها نتوانند قوانین را اجرا کنند و از شهروندان مظلوم خود دفاع کنند وارد عمل شود

- تشکیل شورای حقوق بشر که جایگزین کمیسیون حقوق بشر شد و از ژوئن 2005 فعال گردید.

- توافق برای اختصاص منابع بیشتر به خدمات سازمان ملل.

- توافقنامه های مختلف برای صرف میلیارد ها دلار بیشتر در راستای دستیابی به اهداف توسعه هزاره

- محکوم سازی روشن وصریح تروریسم و همه اشکال آن

- ایجاد صندوق دموکراسی

- توافق در مورد تشکیل شورای معتمدین برای تکمیل ماموریت (عامری، هوشنگ و فریدون مجلسی، 1388)

اگر چه کشورهای عضو سازمان ملل در مسیراصلاح نظام بوروکراسی سازمان ملل، موفقیت چندانی نیافتند اما، مدیر کل سازمان همچنان بر انجام اصلاحات در حوزه اختیاراتش ادامه داد. او یک دفتر ویژه برای مدیریت سیاست های حمایتی از سیاست های مالی سازمان دایر کرد.

در اواخر دسامبر سال 2005، دبیرخانه مشغول تکمیل طرح بازنگری پنج ساله دستور جلسات مجمع عمومی بود و هدف از آن، تامین بنای تصمیم گیری در مورد حذف برنامه های تکراری و موازی بود.

سال 2006 میلادی نیز برای سازمان ملل متحد، سال ادامه اصلاحات بود و این ادعا در زمینه اجرای تصمیمات نشست سازمان ملل متحد در سپتامبر 2005 در نیویورک هم مصداق داشت. در این زمینه، نتایج خوبی حاصل شد. ارگان های جدیدی مانند «کمیسیون ایجاد صلح» و «شورای حقوق بشر» سازمان ملل متحد شروع بکار کردند. در مورد گسترش فعالیت مجمع عمومی و اصلاح شورای اقتصادی و اجتماعی هم تصمیمات مهمی اتخاذ شد. روند اصلاح بخش مدیریت دبیر خانه سازمان ملل و انجام تصمیمات اتخاذ شده در نشست سازمان نیز در زمینه رشد آتی به خوبی پیش می رود. علاوه براین، سیاست جهانی مبارزه با تروریسم هم تصویب شد.

نتیجه گیری

اعضای سازمان ملل متحد، طبق اهداف اعلام شده توسط مؤسسین (کشور ایران نیز از امضاکنندگان تاسیس سازمان از ابتدا بوده است) و همچنین اهداف توسعه هزاره (که در سال 2000 میلادی در سازمان ملل در مورد آن توافق شد) متعهد شدند تا سال 2015 میلادی برای تحقق اهدافی مانند ریشه کنی فقر، مشارکت جهانی برای توسعه، مقابله با ایدز، حفظ محیط زیست و موارد دیگر فعالیت نمایند. همانطور که در کشورها مشاهده می شود در زمینه تحقق اهداف مذکور، به ویژه در مواردی مانند ریشه کنی فقر، مقابله با ایدز و حفظ محیط زیست، اعضای سازمان تاکنون موفقیت چندانی نداشته اند. ارکان اصلی سازمان ملل متحد جهت رسدن به صلح پایدار و توسعه نهادی اهداف ملل متحد با چهارچوب کاری مشخص به فعالیت مشغول هستند. شورای امنیت که وظیفه اصلیش حفظ صلح بین المللی است علی الرغم داشتن کارکرد اصلی نتوانسته است در مورد مخاصماتی چون سوریه و یمن تاثیرگزار باشد. مجمع عمومی توانسته است در بسیاری از مسائل به ترویج و ایجاد الزامات حقوقی نسبت به تابعین اقدام کند. در نهایت هدف سازمان ملل متحد با اتکاء به منشور ملل، حفظ صلح و امنیت بین المللی تعریف شده است اما متأسفانه در عمل شاهدیم که در راستای اهداف قدرتهای بزرگ به ویژه دارندگان حق وتو قرار دارد که این خود مغایر با اهداف منشور است.

فهرست منابع

کک دین، نگوین و دیگران؛ حقوق بین الملل عمومی؛ جلد دوم؛ ترجمه ی حسن حبیبی؛ انتشارات اطلاعات؛ چاپ اول؛ 1382؛ تهران

گنجی، منوچهر؛ سازمان ملل متحد در تئوری، انتشارات شرکت سهامی کتاب های جیبی با همکاری موسسه انتشارات فرانکلین، سال 1352، چاپ اول

مصفا، نسرین و دیگران؛ راهنمای سازمان ملل متحد؛ مؤسسه چاپ ونشر وزارت امور خارجه؛ چاپ اول؛ تهران؛ 1374

موسی زاده، رضا،بایسته های حقوق بین الملل عمومی، نشر میزان، چاپ هیجدهم، پائیز 1390

. موسی زاده، رضا، سازمان های بین المللی، نشر میزان، چاپ 1390

میر عباسی، سید باقر، حقوق بین الملل عمومی جلد دوم، نشر میزان، چاپ 1384

منابع انگلیسی

Singh , N and Mcwhinney,E., Nuclear Weapons and Contemporary International Law (Martinus Nijhoff publishers,1988), pp. 186 -187

Greenwood, C.,The Advisory Opinion on Nuclear Weapons and the Contribution of the International Court to International Humanitarian Law, “ International Reviewof the Red Cross,1997.p.74

مقالات

مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد درتهران (1387، (اداره اطلاعات همگانی ملل متحد. چورکین، ویتالی (1387 (نماینده دایمی فدراسیون روسیه در سازمان ملل متحد، "اقدامات سازمان ملل متحد در سال 2006، "مؤسسه اطلاعات ایران و اورآسیا، سایت خبری، تحلیلی و پژوهشی ایراس

عامری، هوشنگ و فریدون مجلسی (1387"، (کارگزاریهای تخصصی سازمان ملل متحد"، کتابخانه الکترونیکی وزارت امور خارجی، بخش سازمانهای بین المللی معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، اجلاس اضطراری سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)

سایت ها اینترنتی

http://www.dolat.ir/default.aspx

http://www.un. org (2010)

http://en.wikipedia.org/wiki/United_Nations

http://www.unic-ir.org http: //www. spokesman.gov.ir/

http://www.g77.org

http://www.irtp.com/Farsi/nemagar/28/WEB /UNCTAD.htm#

http://www.pajuhesh.irc.ir/product/book/