دکتر علی محمد حاجی زینعلی
قلب عضله‌ای فعال و پرکار است که به طور منظم و خودکار تقریبا 80 بار در دقیقه، مستقل از اراده شما منقبض می‌شود (یعنی 4800 بار در ساعت یا 115200 بار در شبانه‌روز). شاید به خاطر همین پرکاری است که بیماری‌های قلبی شایع‌ترین علت مرگ و میر در جهان می‌باشند. قبل از آنکه به بررسی تاثیرات ورزش بر قلب بپردازیم لازم است بدانیم که اصولا با ورزش چه تغییراتی در بدن روی می‌دهد. سپس با آگاهی از این تغییرات، توصیه‌های لازم را در مورد انواع، شدت و مدت زمان ورزش ارائه دهیم.
در بدن، اکسیژن از راه هوا و سوخت لازم از طریق غذا تامین می‌شود. هر دوی این مواد اولیه از طریق جریان خون در اختیار عضلات قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، سلول‌های خون نقش کامیون‌های حمل و نقل را دارند که به طور شبانه‌روزی در اتوبان‌های بدن (یعنی رگ‌ها) در حال رفت و آمد هستند. عامل اصلی به حرکت درآوردن این کامیون‌ها (سلول‌های خون) قلب می‌باشد.
پس هر چه قلب بهتر و سالم‌تر بتواند پمپ کند، عضلات هم بیشتر و بهتر می‌توانند حرکت کنند و برعکس هرچه عضلات بیشتر تحرک داشته باشند قلب نیز بیشتر به پمپاژ قوی و منظم عادت می‌کند. همان‌گونه که عضلات با ورزش پرورش می‌یابند، عملکرد قلب و سیستم گردش خون نیز بهتر و منظم‌تر می‌گردد.
سوخت اصلی عضلات، کربوهیدرات‌ها هستند که به شکل گلیکوژن در ماهیچه‌ها ذخیره شده‌اند. به عبارت دیگر وقتی شروع به ورزش می‌کنیم، ابتدا گلیکوژن‌هایی که به شکل ذخیره در عضلات وجود دارند، شروع به سوختن می‌کنند. وقتی که این ذخایر غذایی نزدیک به اتمام باشند، عضله، سوخت دوم خود یعنی چربی را مصرف می‌کند. برای سوختن مواد اولیه در عضله، همواره اکسیژن لازم نیست، بلکه این مواد در موارد اضطراری بدون وجود اکسیژن نیز به مصرف می‌رسند و انرژی لازم برای حرکت فراهم می‌شود،
بنابراین سیستم تولید انرژی در عضلات بر دو گونه است:
سیستم هوازی: در این روش قندها یا چربی‌ها با اکسیژن ترکیب می‌شوند و به طور کامل می‌سوزند و حداکثر مقدار انرژی شیمیایی خود را آزاد می‌کنند. این سیستم، سیستم اصلی، رایج و با صرفه تولید انرژی است.
سیستم بی‌هوازی: سیستم درجه دو، اضطراری و غیراقتصادی است که در آن قندها و چربی‌ها، بدون حضور اکسیژن، طی یک سلسله واکنش‌های شیمیایی به شکل ناقص می‌سوزند و تولید انرژی می‌کنند، اما به مقدار کمتر! لذا مواد زائدی مانند اسیدلاکتیک از خود بر جای می‌گذارند (توجه به این مطالب جهت شروع انواع ورزش، شدت و مدت زمان آن ضروری است).
چرا خسته می‌شویم و بعد از مدتی ورزش‌کردن نمی‌توانیم به آن ادامه دهیم؟
خستگی یعنی تمام شدن ذخایر گلیکوژن عضله و تجمع بیش از حد اسید لاکتیک در عضله. زمانی که عضله ذخایر گلیکوژن خود را از دست می‌دهد و به سوزاندن چربی‌ها روی می‌آورد و اکسیژن‌رسانی به عضله مشکل می‌شود، سوخت بی‌هوازی با تولید انبوه اسیدلاکتیک شروع می‌گردد و ما احساس خستگی می‌کنیم، بنابراین خستگی علامتی هشداردهنده است که بدن را از کاهش ذخایر غذایی عضله آگاه می‌سازد و نیاز به استراحت را گوشزد می‌کند. پس هر چه قدرت ذخیره‌سازی گلیکوژن عضله را بیشتر و فرآیند اکسیژن‌رسانی به عضله را تقویت کنیم، مدت ورزش را بیشتر و زمان رسیدن به خستگی را طولانی‌تر کرده‌ایم. افزایش قدرت ذخیره‌سازی گلیکوژن و تقویت فرآیند اکسیژن‌رسانی به عضله، با ورزش بیشتر و افزایش تدریجی مدت آن ممکن می‌گردد.
