پیونـد کلیـه؛ پیونـد زندگـی

دکتر حمیدرضا اکبری گیلانی؛ جراح و متخصص ارولوژی

پیوند، زندگی بیمارانی که کلیه‌‌های آن‌‌ها از کار افتاده را طولانی تر می‌‌کند و کیفیت آن را بهبود می‌‌بخشد. پیوند کلیه در مرحله پایانی بیماری نارسایی مزمن کلیه، قبل یا بعد از دیالیز، تجویز می‌‌شود.
کلیه‌‌ها بجز دفع مواد زائد (که منجر به تولید و دفع ادرار می‌‌شود) در تنظیم هورمون‌‌ها، تولید گلبول‌‌های قرمز و تنظیم فشار خون نقش دارند. در مراحل پایانی نارسایی مزمن کلیه، بیمار ناچار است برای دفع مواد زائد و تصفیه خون، تحت درمان دیالیز قرار گیرد. پیوند کلیه عبارت است از تهیه کلیه سالم و مناسب از اهدا کننده (که می‌‌تواند زنده یا بر اثر مرگ مغزی فوت شده باشد ) و پیوند آن کلیه به بیمار واجد شرایط لازم.
این پیوند با توجه به قوانین ایمنی شناسی یا ایمونولوژیک صورت می‌‌گیرد چرا که هر فردی ویژگی‌‌های متفاوتی دارد (مثلا گروه خونی) و باید بین اطلاعات اهداکننده و گیرنده، سازگاری کامل برقرار باشد تا بتوان خطر رد پیوند را به حداقل رساند. بنابراین به منظور کم کردن این خطر، بررسی‌‌های دقیق ایمنی شناسی قبل از پیوند الزامی است.
پیوند کلیه، یکی از رایج ترین پیوند‌‌ها در سراسر دنیاست و به عنوان مثال در فرانسه، سالیانه حدود 8000 پیوند کلیه انجام می‌‌شود.

به چه علت، بیماری نارسایی مزمن کلیه به مرحله پایانی و وخیم خود می‌‌رسد؟

بیماری‌‌های فراوانی می‌‌تواند نارسایی مزمن کلیه را به مرحله پایانی اش برساند. در فرانسه، تقریبا 35000 بیمار مبتلا به نارسایی مزمن کلیه، از مرحله پایانی این بیماری رنج می‌‌برند. دلایل اصلی عبارتند از:
30 درصد تنگ و سفت شدن رگها یا تصلب شرایین که بیشتر بر اثر فشار خون بالا، چربی یا سیگار کشیدن پدید می‌‌آید.
30 درصد دیابت و قند خون که به بافت کلیه آسیب می‌‌زند.
15 درصد گلومرولونفریت که معمولا هر دو کلیه را درگیر می‌‌کند و مشخصه آن التهاب گلومرول‌‌ها یا رگ‌‌های خونی کوچک در کلیه‌‌ها است.
10 درصد بیماری پلی کیستیک ارثی که به علت رشد کیست‌‌های متعدد در کلیه، به آن آسیب می‌‌زند. 

قوانین و شرایط پیوند چیست؟

معمولا پزشکان بعد از بررسی‌‌های لازم و اطمینان از ضرورت پیوند، بیمار را در لیست انتظار برای پیوند قرار می‌‌دهند. این لیست بر اساس شرایط بیمار، مشخصات ایمنی شناسی یا ایمنولوژیک، سن  و... تنظیم می‌‌شود.

دو نوع اهداکننده وجود دارد:
در بسیاری از پیوندها، اهداکننده دچار مرگ مغزی شده است. البته ما شاهد اهداکنندگانی هستیم که بعد از دیدن زندگی بسیار دشوار و رنج‌‌های اقوام نزدیک خود (پدر، مادر، برادر، خواهر، دختر، پسر یا همسر) تصمیم به اهدای یکی از کلیه‌‌های خود می‌‌گیرند.

بررسی‌‌های قبل و بعد از پیوند

همانند هر پیوند عضو دیگری، پیوند کلیه هم بعد از اطمینان کامل از سازگاری ایمنولوژیک امکان پذیر می‌‌شود. حال اگر کلیه‌ای ناسازگار با بدن گیرنده را به بدن او پیوند بزنیم، سیستم ایمنی بدن (که خصوصا از گلبول‌‌های سفید شکل گرفته)، کلیه جدید را همانند عاملی خارجی در نظر می‌‌گیرد و سعی می‌‌کند که آن را از بین ببرد که به آن رد عضو پیوندی می‌‌گوییم. 
معمولا پزشک بعد از پیوند مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (که فعالیت گلبول‌‌های سفید را محدود می‌‌کند) و برخی داروهای دیگر را برای جلوگیری از این خطر در کوتاه مدت و طولانی مدت، تجویز می‌‌شود. بدون کمک این داروها رد پیوند غیر قابل اجتناب است، با این حال نیاز به بررسی و مراقبت‌‌های جدی نیز وجود دارد. متاسفانه مصرف این داروها عوارض جانبی همانند بیماری‌‌های قلبی- عروقی (پرفشاری خون، افزایش چربی خون، سکته مغزی، سکته قلبی و...)، دیابت، عفونت‌‌های ویروسی وسرطان‌‌های پوستی  را به همراه دارد. این عوارض باید به دقت شناسایی و درمان شوند.