به گزارش ایسنا، ساعت 7:59 صبح 30 دی ماه، وقوع حادثه حریق در ساختمان پلاسکو به آتش‌نشانی اطلاع داده شد و در پی آن بیش از 200 آتش نشان در قالب 10 ایستگاه به محل اعزام شده و موفق به مهار و اطفای حریق در این ساختمان شدند، اما هنوز دقایقی نگذشته بود که این ساختمان 53 ساله دوباره شعله‌ور شد و در ساعت 11:15 به طور کامل فرو ریخت.
این اتفاق دردناک مصدومین و مفقودین زیادی را در پی داشت و ما مردم ایران را در غم شهادت قهرمانان کشورمان به سوگ نشاند. همچنین ضرر و زیان‌های مالی کسبه را در این میان نمی‌توان فراموش کرد.
فرو ریختن ساختمان پلاسکو و تحمیل ضرر و زیان به اشخاص مختلف، سئوالاتی در زمینه جبران خسارات وارده، تعیین مقصر یا مقصران احتمالی و برخورد با آنها ایجاد می‌کرد و به همین دلیل بود که ورود دستگاه قضایی در این زمینه امری ضروری به نظر می‌رسید. لذا به منظور تسهیل و تسریع در امور، دادستان کل کشور دوم بهمن ماه در این باره عنوان کرد: قرار شد دادستان تهران شعبه خاصی را مستقر کند و تمام مسایل حقوقی آن در همین جا پیگیری شود و اقداماتی که احیانا نیاز به تصمیم قضایی دارد انجام شود و کسانی که کار حقوقی دارند در همین جا باید کارشان انجام شود.
موضوع را پیگیری کردم و از استقرار واحد دادسرای جنایی در محل حادثه با خبر شدم. بدین جهت، این امر را مهم یافتم که خود شخصا در محل حادثه حضور پیدا کنم و به صورت میدانی در جریان فعالیت‌های معاضدتی و نظارتی دادسرای جنایی مستقر در محل قرار بگیرم. اگرچه در این بازدید یک روزه معنای متعالی انسانیت و شرافت را به عینه با دل و جان درک کردم و می‌دانم بیان خاطرات و مشهودات آن روز من از کمک های ناتمام مردم، جانفشانی و تلاش های شبانه روزی آتش‌نشان ها اظهر من‌الشمس بوده و همگی از یک دلی ها و خلق صحنه هایی زیبا که نمایانگر احساس والای نوع دوستی بود آگاه و البته گاه متحیر بوده‌اند و همچنین شاید بازگو کردن آن از حوصله خواننده خارج باشد، نتیجتا از بازگویی تمامی مشهوداتم صرف نظر کرده و بررسی مجموعه فعالیت های مرجع قضایی حاضر در صحنه حادثه را باری یافتم که بر قلم فصیح اهل رسانه سنگینی می‌کرد.
بنابراین ضمن حضور در صحنه حادثه به دنبال مرجع قضایی گشتم تا بتوانم سئوالات خود را با آنها در میان بگذارم و اطمینان یابم که ترازوی عدالت در جبهه جانفشانی پلاسکو توانسته حافظ حقوق مراجعین باشد یا خیر؟ با پرس و جو، کانکس «معاضدت قضایی» را در ضلع شمالی و در پارکینگ محل حادثه یافتم و متوجه شدم محمد شهریاری سرپرست دادسرای امور جنایی تهران در آن محل مستقیما به امور قضایی رسیدگی می‌کند. سپس با مراجعه به این واحد متوجه شدم وی موقتا حضور ندارد وقتی دلیل آن را جویا شدم متوجه شدم قاضی محمد شهریاری به مرکز محل حادثه مراجعه کرده تا نظارت قضایی خود را اعمال کند. پس از مدتی به واحد قضایی بازگشت و برای گفت و گو با ایسنا اعلام آمادگی کرد.
متن کامل این گفت و گو به شرح زیر است:
قاضی محمد شهریاری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه دادسرای جنایی تهران حسب دستورالعمل دادستان عمومی و انقلاب در خصوص تقسیم وظایف نواحی دادسراها وظیفه رسیدگی به پرونده های ریزش آوار را بر عهده دارد، گفت: در پرونده‌هایی که به صورت میدانی و صحنه ای اداره می شود معمولا دادسرای جنایی ورود می‌کند، البته این به این معنا نیست که حتما قتل عمدی یا جنایاتی رخ داده باشد بلکه از آن جهت حائز اهمیت است که دادسرای جنایی این قابلیت را دارد که به صورت شبانه روزی در صحنه های این چنینی حضور داشته باشد.
وی اضافه کرد: بر همین اساس در پرونده‌هایی که حالت بحرانی به خود می‌گیرد دادسرای جنایی بر حسب دستور دادستای تهران ورود می‌کند و این پرونده هم مانند پرونده‌های فاجعه منا، سقوط هواپیما و تصادف قطار سمنان که اخیرا اجساد آن به تهران منتقل شده و از این قبیل موارد به حسب تصمیم دادستان ما از همان روز اطلاع از حادثه پلاسکو در این جا مستقر شدیم. مبنای حضور ما در محل حادثه بیش‌تر ارائه خدمات قضایی و در کنار آن رسیدگی به موضوع پرونده است. پرونده در خصوص شهادت تعدادی از آتش‌نشانان و کشته شدن تعدادی از تاسیساتی‌ها، کاسبان، مغازه داران و به صورت کلی خدمه‌ایی که آنجا حضور داشته‌اند، است که تحت عنوان قتل شبه عمد پیگیری می شود نه قتل عمد.
سرپرست دادسرای امور جنایی تهران با بیان اینکه فعالیت قضایی در این مکان شامل چند بخش می شود، توضیح داد: ما یک بعد نظارتی داریم که قانون مشخص کرده است. بر اساس قانون آیین دادرس کیفری اداره و مدیریت صحنه جرم توسط مقام قضایی انجام می شود و کارشناسی کارشناسان باید تحت نظارت ما باشد. دیگری ارائه خدمات قضایی و مشاوره قضایی هم به همکاران و هم به مردم است. پیگیری امور افرادی که مال شان از بین رفته و اعلام فقدان شده یا متوفی که فوت آن محرز شده است و همچنین رسیدگی به امور متصرفین مغازه‌ها که مستقیما مراجعه می‌کنند. در این چند روزه، روزی حدود 20 یا 30 مورد مراجعه کننده داشتیم. برای مثال در مواردی افراد می گویند مغازه ما در آستانه تخریب است و قصد داریم اموال مان را از مغازه ها خارج کنیم. ما احراز هویت می کنیم و یا اگر نیاز به مدارکی داشته باشند رسیدگی می‌شود. خدمات این چنینی ارائه می شود یا گاهی راهنمایی و مشاوره قضایی ارائه می کنیم که افراد به چه مرجعی یا به کجا مراجعه کنند.
قاضی شهریاری در این باره متذکر شد: بعد دیگر بحث راهنمایی در مورد مسائل مربوط به مفقودین است و راهنمایی درباره اینکه افراد باید به کجا مراجعه و پرونده تشکیل دهند. ما با اداره یازدهم آگاهی تهران، هماهنگ کردیم که خانواده افراد اعم از آتش‌نشانان و غیر آتش‌نشانان که در این حادثه حضور داشته اند و در این ساختمان کار می کردند و مفقود شده‌اند به اداره یازدهم مراجعه کنند و تشکیل پرونده دهند تا ما با توجه به اجسادی که کشف می‌کنیم امکان تطبیق با افراد را داشته باشیم. همچنین یک پایگاهی تحت عنوان «پایگاه DNA» با هماهنگی سازمان پزشکی قانونی در ایستگاه میمنت تشکیل داده‌ایم که خانواده ها مراجعه کردند و نمونه خون از آن ها اخذ شد تا به محض اینکه جسدی پیدا شود با این نمونه ها تطبیق پیدا کند و احراز هویت شود.
وی در ادامه به دیگر خدمات ارائه شده اشاره کرد و گفت: نظارت بر حمل و انتقال اجساد، دستورات قضایی به منظور کالبد شکافی و تعیین علت فوت و نظارت بر آزمایش ها در پزشک قانونی از دیگر موارد است. پزشک قانونی حتما باید با مجوز قضایی کالبدشکافی کند و علت فوت را تعیین کند. اخذ نتایج آزمایشات «DNA» و اطلاع به خانواده ها نیز جزو این موارد است که یا شخصا صورت می گیرد یا از طریق ظابطین اعلام می شود. با توجه به اینکه چندین جسد پیدا شده توانستیم این افراد را احراز هویت کنیم و برای مراجعه خانواده‌ها و برای مراسم تشییع اجساد را آماده کردیم تا دستور قضایی را برای تحویل اجساد بدهیم.
این مسئول قضایی در خصوص امکان صدور دستور تخریب سازه ها در اینگونه مواقع تبیین کرد: در خصوص دستور تخریب که بعضا مردم مراجعه می‌کنند ما هیچ دستوری مبنی بر تخریب این مکان نمی‌دهیم. افراد به اینجا آمده‌اند تا آوار برداری کنند، قرار نیست تخریبی صورت گیرد. سازه های کنار پلاسکو که ریزش کرده اند به دلیل آسیبی بوده که به آن ها وارد شده و در آخر ریزش کردند. در این واحد موردی را نداشتیم که دستور تخریب بدهیم. برخلاف این دیدگاه مردم که مراجعه می کنند که آیا شما دستور تخریب ملک ما را داده اید یا می خواهید صادر کنید. خیر چنین چیزی صحت ندارد. ما حتی هیات کارشناسی تعیین کردیم برای تشخیص این که این سازه عقبی پلاسکو و پاساژ کویتی ها استحکام لازم را دارد که مردم مراجعه کنند و اموال خود را بردارند یا خیر؟ ما در این مسیر حرکت کردیم، ولی در مورد تخریب خیر، نمی‌شود با یک دستور شفاهی یا کتبی در این جا دستور تخریب ملک کسی را بدهیم.
قاضی شهریاری تصریح کرد: امر دیگری که انجام دادیم تعیین کارشناسانی برای بررسی وضعیت پرونده بود. هیات کارشناسی تعیین شد و پرونده در حال بررسی است. همچنین اقلامی که در میان آوار مانند گاو صندوق ها کشف شدند نگهداری و حفظ می شوند، صورت جلسه می شوند و بعد به اداره آگاهی منتقل می شود که بعد مردم مراجعه کنند و اموال شان را تحویل بگیرند. امر دیگر تشکیل یک سایت بود، سایتی است که در خیابان خیام واقع شده و کلیه این آواری که برداشته می شود به آنجا منتقل می شود. کلیه آوار دوباره در آن جا تجزیه و تحلیل می شود. این از این جهت است که به صورت احتمالی اگر جسدی یا قطعاتی از جسد به آن جا منتقل شده باشد یا اگر اموالی باشد در همان جا کشف شود، در آن جا با استفاده از کمک نیروهایی مانند همکاران شهرداری و همکاران قضایی و نیروی انتظامی و هلال احمر که مجهز به سگ زنده یاب هستند، این موضوع را پیگیری می‌کنیم.
سرپرست دادسرای جنایی با ابراز خشنودی از اینکه تاکنون امور قضایی به صورت مطلوب پیگیری شده است، اظهار کرد: الحمدالله تاکنون قدم هایی که برداشته‌ایم موفق بوده، در عین حال در این سایت همه هماهنگ هستند. هم مردم هم نهادهای مستقر هماهنگی و همکاری کامل را با هم دارند و ما هم تا پایان عملیات کامل گود برداری در این محل حضور داریم و خدمات مان در حوزه قضایی و حقوقی تداوم می دهیم.
وی خاطرنشان کرد: بررسی حادثه را بعد از گذراندن بحران اولیه یعنی حفظ جان مصدومان، نجات احتمالی افراد زنده و انتقال اجساد در آواربرداری، دنبال خواهیم کرد. بعد عبور از بحران وارد پرونده قضایی می شویم. اکنون نمی توانیم اظهارنظر کنیم که آیا بحث تقصیر و قصور مطرح بوده یا خیر، صحیح هم نیست. مقام معظم رهبری تاکید کرده اند که فعلا ورود نکنیم، ولی بعد سیر طبیعی طی می شود و آسیب ها شناخته می‌شود. من فکر می کنم باید تدابیری اندیشیده شود که دیگر حوادث این چنینی پیش نیاید. آسیب ها را بشناسیم و در صدد رفع آسیب ها باشیم.
باری، این گفت‌وگو به پایان رسید؛ از این فاجعه عبور خواهیم کرد در صورت کشف قصور یا تقصیر توسط دادسرا حقانیت، عدالت را طلب خواهد کرد یا اینکه پرونده مختومه اعلام می شود و سال‌هایی دور زمانی که قلب رشادت تهران در اذهان عمومی به دست فراموشی سپرده شود وجدان‌های بیدار آن را به ما یادآوری خواهند کرد، پیکرهای سوزان جانفشانان، سوگ مردمان و اشک های مادران، انصاف دستگاه قضایی و مسئولین و صدای رسانه را قضاوت خواهند کرد و در آن جا باید منتظر ماند تا روح پاک قهرمانان پلاسکو ما را از زیر آوار پاسخگویی نجات دهند.
پدرام خسروانی - خبرنگار حقوقی ایسنا
