افق‌های روشن برای توسعه کشاورزی

هفته جاری شاهد خبرهای خوشی مبنی بر راه‌اندازی دو صندوق کالای کشاورزی در بورس کالا بودیم. زیرا با راه‌اندازی صندوق‌های کالایی کشاورزی می‌توان امیدوار بود که مسیر لازم برای هدایت سرمایه به بخش کشاورزی هموار شده است و با بهره‌گیری از آن امکان رونق و توسعه بخش کشاورزی فراهم می‌شود. به کمک صندوق‌های کالایی کشاورزی می‌توان در کنار رونق بخشیدن و تعمیق معاملات گواهی سپرده و قراردادهای آتی محصولات کشاورزی قابل معامله در بورس کالا، به تزریق نقدینگی موجود به بخش کشاورزی کمک کرد. «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با شایان کرمی، کارشناس بازار محصولات کشاورزی و ابزارهای مالی بورس کالا به بررسی این بازار پرداخت. در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.

  120 میلیارد تومان در راه بازار گواهی سپرده و آتی

کرمی در آغاز صحبت‌های خود به دو صندوق کالای کشاورزی اشاره کرد و گفت: ابتدای هفته جاری شاهد پذیرش اولین صندوق‌های کالای کشاورزی در بورس کالای ایران بودیم. این دو صندوق که در مجموع 120 میلیارد تومان پذیره‌نویسی انجام دادند، موفق به جذب مقدار برجسته‌ای منابع در آغازین روزهای پذیره‌نویسی شدند. این صندوق‌ها مطابق با امیدنامه‌ای که منتشر شد، به میزان 70 درصد دارایی خود را در اوراق گواهی سپرده کالاهای کشاورزی از جمله زعفران، زیره، پسته، کشمش و خرما سرمایه‌گذاری خواهند کرد و مجاز هستند 20 درصد دیگر از دارایی خود را در قراردادهای آتی کالاهای کشاورزی سرمایه‌گذاری کنند. برای 10 درصد باقی‌مانده دارایی خود نیز این امکان برای آنها فراهم است که در اوراق بدهی که در بازار سرمایه موجود است اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.

به نظر می‌رسد مبتنی بر مبالغی که مورد پذیره‌نویسی قرار گرفت، یعنی 120 میلیارد تومان که قرار است طبق امیدنامه این صندوق‌ها در بازار گواهی سپرده کالاهای کشاورزی سرمایه‌گذاری انجام شود، بالغ بر 80 میلیارد تومان تقاضا به این بازار وارد خواهد شد. باتوجه به آنکه در لحظه تنظیم گزارش متوسط بهای انواع گواهی سپرده زعفران نگین بورس کالا حدود 12 هزار و 300 تومان است، برآورد می‌شود تقاضایی بیش از 6 تن به بازارهای گواهی سپرده زعفران نگین و پوشال، پسته و زیره و سایر محصولات کشاورزی وارد شود. به دلیل آنکه محصول زعفران در بازار گواهی سپرده کالایی از عمق بیشتری برخوردار است این انتظار وجود دارد که میزان عمده‌ای از این تقاضا به بازار محصول زعفران اختصاص یابد. در نتیجه احتمال دارد به زودی شاهد ورود تقاضا برای انواع گواهی سپرده زعفران نگین و پوشال باشیم.

  آرامش در بازار آتی حاکم است

شایان کرمی به بازار آتی پرداخت و گفت: در پی جذب این منابع از طریق پذیره‌نویسی دو صندوق کالای کشاورزی در بورس کالا، طی هفته گذشته رشد خوبی در بازار آتی به ثبت رسید. هرچند پیش از آن به‌خاطر نزدیک شدن به تحویل سررسید دی‌ماه افتی محسوس را تجربه کرده بود. در حال حاضر قیمت‌ها در بازار قراردادهای آتی همخوانی خوبی با بازار آزاد دارد. این موضوع به این معنی است که خبری از حباب مثبت قیمتی نبوده و به میزان اندکی حباب منفی قیمتی نسبت به بازار آزاد گاهی دیده می‌شود. انواع سررسیدهای آتی فاصله خود را با یکدیگر حفظ کرده‌اند. قرارداد آتی زعفران نگین برای سررسید اردیبهشت‌ به بازار وارد شده و در کانال قیمتی 14 هزار و 300 تومان قرار گرفته است. سررسید اسفندماه زعفران نگین حوالی قیمت 13 هزار و 100 تومان و سررسید دی‌ماه که کمتر از 10 روز دیگر خارج می‌شود در نرخ 12 هزار و 300 تومان مورد معامله قرار می‌گیرد. متوسط قیمت انواع زعفران نگین در بازار آزاد هم که مطابق استانداردهای بورس کالا هستند، از 12 هزار تومان به بالا قیمت‌گذاری می‌شود. به‌نظر می‌رسد در متوسط بهای گواهی سپرده زعفران نیز حبابی وجود ندارد و قیمت‌ها در سطوح خوبی قرار دارند. همچنین این احتمال وجود دارد که با سرمایه‌گذاری منابع صندوق‌های کالای کشاورزی به این بازار احتمالا شاهد افزایش تقاضا و رشد نرخ در این بازار خواهیم بود. همچنین قرارداد آتی پسته برای تحویل فروردین‌ نیز وارد تابلو شده است و با قیمت 154 هزار و 300 تومان مورد مبادله قرار می‌گیرد.

  چشم‌انداز مثبت صادراتی در ماه‌های آینده

این کارشناس بازار کالایی یادآور شد: در زمینه صادرات محصول زعفران نیز درحال حاضر با تعطیلات سال نو میلادی همراه هستیم. علاوه بر این تعطیلات، با توجه به آنکه چین خریدار عمده زعفران تولیدی کشور ما به حساب می‌آید، ماه آینده شاهد تعطیلات چینی خواهیم بود. از این رو احتمالا پس از پایان تعطیلات با تقاضای صادراتی نسبتا بالایی مواجه می‌شویم. از آنجا که خبرهای خوش مربوط به تست موفقیت‌آمیز واکسن کرونا تا حد زیادی خوش‌بینی به بازارها و رفع محدودیت‌ها را به دنبال داشته است، می‌توانیم چشم‌انداز مثبتی برای مقاصد صادراتی خود در آینده داشته باشیم. بنابراین با گذر زمان و عبور از تعطیلات و محدودیت‌های فعلی بازارهای صادراتی و به ویژه بازار محصول زعفران پتانسیل بهبود را خواهد داشت. مگر آنکه آرامش نسبی که چندی است در بازار ارز به‌وجود آمده از بین رود که در آن صورت پیش‌بینی‌های فعلی به این شکل محقق نخواهد شد.

  ظرفیت‌های پسته بورسی هنوز آشکار نشده است

وی به محصول پسته اشاره کرد و گفت: در ابتدای فصل برداشت خود در بازار آزاد با تکانه‌های افزایشی و کاهشی قیمتی همراه شد. درحال حاضر به دلیل محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا و کاهشی آرام که در بازار ارز وجود دارد، جو کلی بازار آزاد پسته تا حدی سنگین شده است. رخدادهای بازار گواهی سپرده پسته در بورس کالا حاکی از آن است که در حال حاضر بهای هر کیلو پسته در محدوده قیمتی 135 تا 140 هزار تومان قرار گرفته است. این درحالی است که ماه گذشته قیمت‌ها بسیار بیشتر بوده و در کانال 188 هزار تومان نوسان می‌کردند. طی این مدت حباب قیمتی که میان گواهی سپرده پسته بورس کالا و بازار آزاد وجود داشت به میزان محسوسی کاهش یافته است به‌طوری که می‌توان گفت با نرخ‌های موجود در بازار همخوانی بالایی دارد. از آنجا که استانداردهای بورسی برای محصول پسته بسیار بالا تعریف شده است، پتانسیل بهتر شدن بازار این محصول در بورس کالا وجود دارد و با تغییر مثبت تقاضا در بازار آزاد حتی به میزان اندک می‌توان شاهد رشد قیمت گواهی سپرده پسته بود.

  شروع فصل افزایش تقاضای جهانی طلا

کرمی در مورد سکه طلا نیز که در حال حاضر در بازار گواهی سپرده بورس کالا مورد دادوستد قرار می‌گیرد بیان کرد: اگر بخواهیم به تجارب ادوار گذشته در بازار جهانی طلا استناد کنیم معمولا اونس جهانی طلا در اواخر ماه دسامبر تا اوایل ژانویه با افت محسوسی همراه می‌شود. اما از ماه ژانویه به بعد شاهد ورود تقاضای خوبی خواهد بود. همان‌طور که شواهد نشان می‌دهد پس از آرامش نسبی بهای اونس جهانی طلا در هفته‌های اخیر، در حال حاضر در مرز کانال یک هزار و 900 دلاری است. بهای سکه طلا در بازار داخلی تحت تاثیر دو متغیر اونس جهانی طلا و بهای ارز قرار دارد که به نظر می‌رسد با توجه به شرایط نسبتا باثبات ارزی که در اقتصاد حاکم شده است، نوسان‌های مربوط به بهای سکه طلا در بازار آزاد و به دنبال آن در دادوستدهای اوراق گواهی سپرده آن در بورس کالا تحت تاثیر تکانه‌های بهای اونس جهانی باشد.

یک گام کوچک اما بسیار مهم

آغاز معاملات اولین صندوق کالایی کشاورزی از امروز

امروز شاهد آغاز معاملات اولین صندوق کالایی کشاورزی در بورس کالای ایران هستیم. رخدادی که در صورت توسعه می‌تواند به یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مدیریت بازار محصولات کشاورزی بدل شده و به سایر کالاها مخصوصا غلات گسترش یابد. اولین گام اگرچه در مقایسه با انتظارات بسیار کوچک است، ولی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و یک گام کوچک ولی مهم تلقی می‌شود. این در حالی است که صندوق‌های کالایی بر پایه اوراق کالایی تعریف می‌شود بنابراین تبدیل کالا به ورقه بهادار مهم‌ترین زیرساخت مورد نیاز برای توسعه صندوق‌های کالایی کشاورزی است. این موارد اگرچه در نگاه اول اندکی دشوار به نظر می‌رسد ولی تجربه نشان داده که این زیرساخت‌ها به سادگی در دسترس است.

  صندوق کالایی کشاورزی چیست؟

تعریف صندوق‌های کالایی بسیار ساده و عبارت‌ است از میزان مشخصی از یک دارایی که همیشه وجود داشته و در دسترس است. به‌عنوان مثال اگر برای غلات یا دقیق‌تر گندم، صندوق کالایی تعریف کنیم، به این معنی است که همیشه حجم مشخصی گندم در اختیار است و مالک صندوق می‌تواند با اعتماد کامل اعلام کند که به ازای حجم صندوق، این میزان گندم آماده تحویل در بازه زمانی مشخص است. این ابزار به شدت کارآ، بهترین مسیر برای دولت است تا برای همیشه نگرانی از وجود حجم معینی از کالای اساسی در بازه زمانی مشخص را پایان یافته تلقی کند به شرطی که الزامات و زیرساخت‌های آن را بپذیرد.

مهم‌ترین زیرساخت اصلی صندوق کالایی وجود ابزاری به نام گواهی سپرده کالایی است. گواهی سپرده چیزی شبیه به قبض انبار است که از امکان معاملات ثانویه برخوردار بوده و این ورقه بهادار معرف یک واحد از یک کالای خاص همچون گندم است. وقتی گندم یا هر کالای دیگری به انبار تحویل شده و انبار هم کالا را پذیرفته و ذخیره کرده است، یقین داریم تا موعد مقرر، این کالا با احتساب ویژگی‌های فنی در آن انبار وجود دارد. صندوق‌های کالایی همان اوراق را خریداری کرده و نگهداری می‌کنند. مردم یا دولت نیز می‌توانند سهام صندوق یا همان واحدهای صندوق کالایی را خریداری کرده و دقیقا با نوسان قیمت‌ها در سود و زیان این فرآیند شریک شوند. فارغ از نوسان نرخ؛ حفظ دارایی پایه مهم‌ترین ویژگی این صندوق‌هاست که برای مدیران دولتی و بخش خصوصی بسیار مهم است. اما منافع بسیاری برای این صندوق‌ها متصور است که موجب شده در اقصی ‌نقاط جهان مورد توجه تصمیم‌سازان اقتصادی قرار بگیرد.

اما برای استفاده از این ابزار، بیش از همه باید به تبدیل کالا به اوراق بهادار اشاره کرد یعنی الزام به تحویل کالا با کیفیت قابل قبول و تعهد انبار به حفظ کیفیت و کمیت کالا از جمله مواردی است که برای آغاز به کار صندوق‌های کالایی الزامی است. این مطلب از یکسو اوراقی بازارپسند را تدارک دیده و از سوی دیگر از پتانسیل نظارت و رصد ثانیه به ثانیه موجودی انبارها برخوردار است. پذیرش شرایط بازار و انعطاف قیمتی و ضرورت کیفیت بالاتر از ویژگی‌های مهم اوراق بهادار کالایی یا همان گواهی سپرده کالایی به‌عنوان مادر ابزارهای مالی است.