رکسانا خوشابی : کارشناس ارشد مشاوره
تحریریه زندگی آنلاین : بعد از انتشار ویروس کرونا، برخی از مادر و پدرها نگران چاقی و اضافه وزن کودکان و نوجوانانشان شده‌اند. خصوصا که انتشار هر ویروسی، محدودیت‌هایی در زندگی ایجاد می‌کند که بسیاری از آن محدودیت‌ها مربوطند به تحرک و ورزش، ساعات خواب و بیداری و مشابه این‌ها. برنامه‌ریزی تغذیه و این که کودکان و نوجوانان چه مواد غذایی را باید بخورند یا نخورند به متخصصان تغذیه می‌سپاریم، اما از دیدگاه روانشناختی برخی رفتارها و عادات والدین هستند که به فرزندانشان هم منتقل می‌شوند و ما می‌خواهیم در اینجا در باره برخی از این رفتارها مثال‌هایی بیاوریم.
بیشتربخوانید:
از سر زدن مدام به یخچال‌ها خودداری کنیم!
برخی مادر و پدرها مدام سر یخچال می‌روند و درب آن را باز می‌کنند و داخل یخچال را نگاه می‌کنند. اگر خوراکی مورد نظرشان را که معمولا خوراکی‌های خوشمزه را شامل می‌شوند بیابند که برمی‌دارند و اگر نه، با نوعی احساس ناکامی و ناراحتی درب یخچال را می‌بندند و چند دقیقه بعد همین کار تکرار می‌شود! پیامی که این والدین، خواسته یا ناخواسته به فرزندانشان می‌دهند این است: وقتی بی‌حوصله‌ای، وقتی بیکاری، وقتی کار مهمی نداری، باید چیزی بخوری!
در نتیجه کودکان و نوجوانان که از کودکی این صحنه‌ها را می‌بینند، همان را یاد می‌گیرند.
بقیه عادات بزرگ‌ترها هم به همین صورت به فرزندان آنها منتقل و آموزش داده می‌شود. اگر والدین در زمان بیکاری در بین کتاب‌هایشان بگردند تا کتابی برای خواندن پیدا کنند، فرزندان هم همان کار را یاد می‌گیرند. اگر تا بیکار می‌شوند تلویزیون را روشن کنند، فرزندان همان کار را یاد می‌گیرند و اگر به سراغ گوشی‌هایشان بروند، یا دست به تلفن شوند، فرزندانشان هم همان کار را به مرور انجام خواهند داد، بنابراین اولین قدم برای تربیت فرزندانمان این است: خودمان را تربیت کنیم.
آیا جسمم غذا می‌خواهد یا فقط هوسی ذهنی است؟
غذا هم مانند سیگار کشیدن و بعضی از داروها می‌تواند اعتیاد‌آور باشد و عامل این اعتیاد هم به ترشح هورمون‌های ایجادکننده لذت مربوط است. حالا شما فکر می‌کنید از بین مواد غذایی زیر کدام یک بیشترین شباهت را به یک داروی اعتیاد‌آور دارد؟
یک غذای چرب با یک لیوان بزرگ نوشابه و یک کیک شکلاتی، بادام‌زمینی، سیب‌زمینی و غلات شیرین. بله، غذای چرب و نوشابه!
پزشکان می‌گویند می‌توان به این تشخیص رسید که آیا واقعا بدنمان نیاز به خوردن دارد یا صرفا دستخوش هوس شده‌ایم؟ یک پیشنهاد این است که یک دفتر مخصوص غذا تهیه کنیم و در آن هر چه را که می‌خوریم، همراه با علت آن خوردن، درج کنیم. با این کار متوجه می‌شویم که در بعضی مواقع، وقتی گرسنه نیستیم غذا می‌خوریم. وقتی مواقع خوردن‌های هیجانی خود را کشف کردید به دنبال راهی باشید که جایگزینی برایشان پیدا کنید. اگر از روی بیکاری و بی‌حوصلگی به غذا خوردن پناه برده‌‌اید، سر خود را با کاری سرگرم کنید و اگر استرس شما را به خوردن شیرینی واداشته، سعی کنید با یک پیاده‌روی کوتاه، آن را برطرف کنید.
بیشتربخوانید:
چیزهای خیلی سرد نخریم!
ما نمی‌توانیم غذاهای منجمد، بستنی و اسموتی‌های خیلی سرد را بخریم، اما به فرزندانمان ندهیم. حتما شنیده‌اید که کارشناسان تغذیه در استرالیا به این نتیجه رسیده‌اند که غذاهای منجمد و سرد باعث به وجود آمدن اختلالات قابل توجهی در سیستم ایمنی کودکان می‌شود .این نوع غذاها باعث بروز اختلالاتی همچون عفونت‌های روده‌ای می‌شوند. این بیماری به علت وجود باکتری است که سریعا در درجه حرارت زیر صفر درجه رشد می‌کند. این باکتری در نیمی از تشخیص‌های جدید بیماری‌های مربوط به التهاب روده‌ای دیده می‌شود. التهاب روده بیشتر بر روی بچه‌های دو ساله تأثیر می‌گذارد. این بیماری علاج‌ناپذیر بوده و می‌تواند رشد را متوقف کند و باعث اسهال، خستگی و بی‌حالی شود. اگر می‌خواهیم کودکانمان چیزهای سرد یا هر چیزی که فرآوری شده و دارای ضرر برای بدن است نخورند، راهش این است که آنها را نخریده و از برنامه غذایی خود حذف کنیم. بچه‌ها چیزهایی را خواهند خورد که ما می‌خوریم و در دسترس خانواده قرار می‌دهیم. انتخاب خوردنی‌ها، مهم‌ترین مرحله در تغذیه و سلامت بدن فرزندان ما و البته خود ما است. میوه بخورید، اما آب ننوشید! بچه‌ها معمولا بیشتر از بزرگسالان آب می‌نوشند، البته حجم بیشتری از بدن آنها از آب تشکیل شده است و نیاز به آب بیشتری دارند، اما اینکه چه زمانی آب می‌نوشند مهم است. مراقب باشید که خودتان، بعد از مصرف میوه، آب زیاد ننوشید. چون فرزندانتان هم همین کار را خواهند کرد! اما متاسفانه بر اساس بررسی‌های انجام شده، نوشیدن زیاد آب پس از صرف میوه باعث ایجاد عوارض حاد در دستگاه گوارش می‌شود. نفخ شدید معده و قسمت فوقانی روده از عوارض حاصل از این عمل است. احتمال خفگی، اختلال در عملکرد قلب، تب و اجابت مزاج مشکل و دردناک از دیگر عوارض نوشیدن آب پس از صرف میوه است. توجه داشته باشید که نوشیدن آب پس از صرف میوه‌های نارس بسیار خطرناک‌تر از میوه‌های رسیده است، زیرا در این حالت دستگاه گوارش به شدت تحریک شده و عوارض بیشتری بروز میدهد، البته خوردن میوه پس از نوشیدن آب مضر نیست، چرا که به این ترتیب آب به سرعت از معده خارج می‌شود و عوارضی شامل حال فرد نمی‌شود. قابل ذکر است که نوشیدن مقادیر کم آب پس از صرف میوه نیز صدمه‌ای به بدن نمی‌رساند. غذا یا چای داغ نخوریم! یکی از عادت‌های غلطی که ما ایرانی‌ها دچارش هستیم این است که معمولا وقتی سر سفره می‌نشینیم، طاقت از کف داده و نمی‌توانیم صبر کنیم تا غذا سرد شود وآن را داغ‌داغ می‌خوریم و یا شروع می‌کنیم به فوت کردن آن که انجام هر دو کار، بهداشت و سلامتی بدن ما را به خطر می‌اندازد. این کار درباره نوشیدن چای یا قهوه داغ هم رایج است. غذاهای داغ ممکن است از حیث طعم مطلوب باشند، ولی عادت روده‌ای فرد آسیب‌دیده را دستخوش تغییر می‌کنند. باید جدا از مصرف غذاهای داغ خودداری کنیم. مواجهه دائم مینای دندان با حرارت بیش از حد بالا یا پایین (مثلا زمانی که غذاهای داغ یا آب یخ می‌خوریم) موجب آسیب‌دیدگی و ترک دندان می‌شود. تا جایی که حتی بزرگان دینی مذهبی ما نیز برای حذف این عادت غلط توصیه‌هایی فرموده‌اند . امام صادق(ع) نقل می‌کنند روزی برای پیامبر (ص) غذایی بسیار داغ آوردند، ایشان فرمود: «چنین نیست که خداوند آتش را خوراکمان کرده باشد. آن را در جایی بگذارید تا سرد شود و (جوشش آن) آرام گیرد، چرا که غذای داغ، برکت ندارد و شیطان را در آن بهره‌ای است».
قاطی پاطی نخوریم!
یکی از مواردی که متخصصین تغذیه ما را از انجام آن نهی می‌کنند، خوردن بیش از اندازه غذاهای مختلف و متنوع بر سر سفره است که مشکلاتی چون رودل کردن و به هم خوردن وضعیت گوارش را به‌وجود می‌آورد. متاسفانه، این کار هم جزء کارهایی است که خود ما آن را به فرزندانمان یاد می‌دهیم. فرزندانتان را عادت بدهید ساده و یک نوع غذا بخورند. سر سفره غذاهای مختلف نگذارید و حتی اگر در مهمانی‌ها سفره‌های رنگین و چند غذایی هست هم خودتان و هم کودکتان را عادت بدهید از یک نوع غذا بخورد. قاطی خوردن معمولا عوارض زیادی دارد، اما هر چه که باشد عوارضش برای بچه‌ها سخت‌تر است. اگر در جایی هستید که چندین نوع غذا وجود دارد، به فرزندانتان یاد بدهید که یا از یک نوع غذا به اندازه یک وعده بخورند یا اگر اصرار دارند چند نوع غذای قاطی را تجربه کنند، از آنها به اندازه نیم وعده بخورند! تا به سیستم گوارشی آنها فشار نیاید.
بیشتر بخوانید:
غذا خوردن مرا آرام می‌کند!
نکته آخر اینکه غذا، قرص مسکن نیست و این چیزی است که همه ما باید به یاد بسپاریم. آیا شما هم وقتی ناراحتید میل ناگهانی به خوردن پیدا می‌کنید؟ اگر این طور است، دچار «خوردن هیجانی» هستید که طبق گفته روانشناسان، دلیل بی‌نتیجه ماندن 95 درصد رژیم‌های غذایی است. روانشناسان می‌گویند بدون درک علت تکانه‌های ذهنی که احساس گرسنگی را در ما ایجاد می‌کنند، ورزش کردن و رژیم گرفتن کمک چندانی به کاهش وزن نخواهد کرد. برای اکثر ما خوردن غذا لذت‌بخش است؛ یعنی چیزی بیش از رفع گرسنگی و دریافت مواد غذایی، اما اگر شما از آن دسته از افراد هستید که هنگام بی‌حوصلگی، خشم یا فشار، به خوردن رو می‌آورند، باید از خودتان بپرسید «من واقعا گرسنة چه چیزی هستم»؟ جواب این سؤال برای افراد مختلف، متفاوت است و یافتن آن به کند و کاو عمیق‌تری نیاز دارد، اما سعی در تشخیص تفاوت بین نیاز جسمی و هیجانی، اولین قدم محسوب می‌شود. خاطره‌ای که از طعم خوب یک غذا بر ذهن حک می‌شود، خود بخود خوردن را تبدیل به عملی احساسی می‌کند، اما مشکل زمانی است که این کار تبدیل به عادت شود. افراد در پاسخ به چرایی این کار می‌گویند: «غیر از خوردن چه کار می‌توانم بکنم»؟ این افراد مشخصا از یک حس عجز و ناتوانی در زندگی رنج می‌برند. به همین دلیل اگر بیاموزند که چگونه می‌توانند قدرت از دست رفته خود را بازیابند، گرسنگی‌شان هم از بین خواهد رفت، بنابراین گاهی لازم است کشف کنیم در چه کارهایی توانمندی و استعداد داریم و آن کارها را دنبال کنیم و روح و روان خود را راضی نگه داریم، نه شکم‌مان را! موفق باشید.
