برلیانت بزرگمهر : مشاور رئیس انجمن تغذیه ایران ؛ مشاور تغذیه و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : کودکان از مهم‌ترین گروه‌های جامعه محسوب می‌شوند و سلامت‌شان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این دسته از افراد، جزء گروه‌های آسیب‌پذیر به حساب می‌آیند و هر نوع اختلال و اشکالی در سلامت آنان می‌تواند لطمه مهمی به جامعه وارد سازد، به خصوص در این شرایط خاص که شیوع کرونا تغییرات مهم و اساسی در شیوه زندگی افراد، از جمله کودکان، ایجاد کرده، تغذیه و سلامت کودکان از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این شرایط لازم است سلامت کودکان را از سه بُعد مورد توجه قرار دهیم:
افزایش مقاومت در برابر این بیماری مهلک و شایع جهانی
پیشگیری از یکی از مهم‌ترین پیامدهای قرنطینه خانگی، یعنی چاقی
مقابله با یکی از عوارض شایع ضرورت در خانه ماندن، یعنی بی‌حوصلگی، احساس خستگی، بی‌رغبتی و بی‌میلی به فعالیت‌های طبیعی روزمره، و سایر اختلالات روحی.
بیشتربخوانید:
افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری
تغذیه نقش بسیار مهمی را در افزایش مقاومت بدن در برابر انواع بیماری‌ها به عهده دارد، البته عوامل دیگری نیز در این امر موثرند. از جمله رعایت نکات ایمنی در برابر بیماری، پرهیز از استرس و ناراحتی‌های عصبی و روحی، ورزش و تحرک جسمی مناسب روزانه.
تغذیه صحیح و مناسب از عوامل مؤثر در افزایش مقاومت بدن در برابر اختلالات و پیشگیری از بیماری‌ها است.
برنامه‌ریزی صحیح غذایی و استفاده از 5 گروه اصلی غذایی به میزان کافی، متعادل و مناسب در برنامه روزانه می‌تواند در حفظ سلامت انسان، افزایش قدرت ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری‌ها تأثیر مهم داشته باشد، به خصوص به هنگام شیوع بیماری‌ها استفاده از برنامه غذایی صحیح و متعادل، بسیار ضروری و قابل اهمیت است، خصوصاً در مورد کودکان.
در اینجا لازم است اشاره‌ای داشته باشیم به 5 گروه اصلی غذایی و خواص آنها
الف- گروه نان و غلات شامل: انواع نان، برنج، ماکارونی، گندم، جو و آرد.
ب- گروه شیر و لبنیات شامل: شیر، ماست، پنیر، دوغ و کشک.
پ- گروه گوشت (قرمز و سفید)، تخم‌مرغ، حبوبات و مغز دانه‌ها.
ت- گروه سبزیجات شامل: انواع سبزی‌های دارای برگ سبز، سایر سبزیجات از قبیل هویج، گوجه‌فرنگی، فلفل‌سبز، فلفل دلمه‌ای، پیاز، سیب‌زمینی، کدو، بادمجان، قارچ، کرفس و ... .
ث- گروه میوه‌ها شامل: سیب، مرکبات، گلابی، هلو، شلیل، زردآلو، آلو، آلبالو، گیلاس، انواع توت، انگور، طالبی و ... .
گروه‌های 5گانه اصلی غذایی هر یک با دارا بودن برخی از مواد مغذی مؤثر در افزایش قدرت ایمنی می‌توانند به پیشگیری از بیماری و حفظ سلامت انسان کمک قابل توجهی بنمایند. در اینجا لازم است به مواد مغذی که در افزایش قدرت ایمنی و پیشگیری از بیماری‌ها موثرند اشاره‌ای داشته باشیم. این فاکتورهای غذایی عبارتند از: انرژی، پروتئین، ویتامین A و پیش‌سازهای آن (کاروتنوئیدها)، ویتامین C و املاحی مانند روی و آهن.
گروه نان و غلات با دارا بودن کربوهیدرات (مواد نشاسته‌ای) از منابع غنی انرژی محسوب می‌شود، ضمناً حاوی آهن نیز می‌باشد و به این ترتیب در حفظ ایمنی و کمک به سلامت شخص مؤثر است، البته این گروه از منابع خوب پروتئین گیاهی نیز محسوب می‌شود، اما چنانچه گروه نان و غلات همراه با سایر پروتئین‌های گیاهی (حبوبات یا مغز دانه‌ها) مصرف شود، کیفیت پروتئینی آن افزایش یافته و می‌تواند حاوی پروتئین با کیفیت مناسب بشود.
گروه شیر و لبنیات از منابع غنی پروتئین حیوانی (با کیفیت بالا) و روی محسوب می‌شود و به این ترتیب می‌تواند به حفظ مقاومت در برابر بیماری‌ها کمک نماید.
گروه گوشت و جانشین‌های آن دارای پروتئین با کیفیت بسیار خوب می‌باشد و یکی از منابع غنی این ماده مغذی محسوب می‌شود. ضمناً این گروه دارای مقدار قابل توجهی روی و آهن می‌باشد و این دو ماده معدنی در حفظ قدرت ایمنی و پیشگیری از بیماری‌ها نقش مهم دارند.
گروه سبزیجات از منابع بسیار غنی ویتامین A و کاروتنوئیدها و ویتامین C هستند و در افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، به خصوص به هنگام اپیدمی برخی بیماری‌ها، بسیار موثرند.
گروه میوه‌ها نیز مانند سبزیجات حاوی مقادیر قابل‌توجهی ویتامین A، کاروتنوئیدها و نیز ویتامین C هستند و در افزایش ایمنی بدن نقش مهم دارند.
بیشتربخوانید:
پیشگیری از چاقی در دوران قرنطینه خانگی
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز چاقی، دریافت انرژی بیش از نیاز بدن از طریق غذا است. در دوران قرنطینه خانگی تغییرات مهم و اساسی در وضعیت تغذیه افراد، به خصوص کودکان رخ می‌دهد. نداشتن برنامه و کار موظف روزانه و ماندن طولانی‌مدت در خانه موجب ایجاد تمایل و رغبت بیشتر به خوردن غذا و در واقع پناه بردن به پرخوری می‌شود.
استفاده از تنقلات چرب و شیرین یا شور به طرز قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. ضمناً چون کودکان به علت بیکاری فرصت بیشتری جهت صرف غذا دارند، معمولاً وقت بیشتری را بر سر سفره غذا می‌گذرانند و غذای بیشتری صرف می‌کنند.
چنانچه اقدام اساسی توسط خانواده جهت پیشگیری از پرخوری و بدخوری کودکان انجام نشود، پیامد آن، افزایش وزن و چاقی است که روز به روز رو به افزایش خواهد بود. در مقابله با این مشکل مهم که سلامت کودکان را تهدید می‌کند، چه باید کرد؟ چگونه می‌توان کودکان را از زیاده‌خواری و مصرف هله‌هوله‌های چاق‌کننده و زیان‌آور برحذر داشت؟
مادران در پیشگیری از این مشکل بزرگ نقش بسیار سازنده و اساسی دارند. رعایت چند نکته در مقابله صحیح و اساسی با این مساله، حائز اهمیت است:
میان‌وعده‌ها و تنقلات چرب و شیرین یا پر نمک به هیچ‌وجه خریداری نشود و در دسترس کودکان قرار نگیرد، زیرا کودکان با دیدن این قبیل تنقلات در خانه، تمایل به خوردن آنها پیدا می‌کنند.
برنامه غذایی کودکان را نسبت به ایامی که به مدرسه می‌رفتند، نباید تغییر داد، به این ترتیب که صبحانه، میان‌وعده صبح، ناهار، عصرانه و شام طبق برنامه قبلی آنان تنظیم گردد.
از تهیه و طبخ غذاهای چرب و پر روغن پرهیز شود.
بشقاب کودک را نباید پر از غذا کرد و میزان صبحانه، ناهار و شام او باید منطبق با زمان قبل از قرنطینه خانگی باشد.
استفاده از نمک زیاد در غذا به هیچ وجه مفید نیست.
میان‌وعده صبح بهتر است از بین میوه‌های تازه فصل انتخاب شود.
عصرانه را می‌توان به صورت ساندویچ کوچک پنیر، گوجه فرنگی و گردو، یا تخم‌مرغ یا مرغ، یا مغز دانه‌های بدون نمک، یا میوه‌های تازه فصل آماده نمود.
به خاطر داشته باشیم که والدین و اعضای خانواده الگوی بسیار مهمی برای کودکان محسوب می‌شوند، بنابراین برنامه غذایی و نیز میان‌وعده‌های مصرفی خانواده در شکل‌گیری تغذیه کودکان اهمیت زیادی دارند.
عامل مؤثر دیگر در بروز چاقی در کودکان، کمبود تحرک و ورزش، زندگی ساکن و نشسته، و عدم اشتغال به فعالیت‌های جسمی است.
در دوران قرنطینه خانگی میزان تحرک جسمی کودکان بسیار کاهش می‌یابد. بیرون نرفتن از خانه و ماندن در خانه به مدت طولانی موجب برقراری عادت استراحت کردن و نداشتن تحرک در کودکان می‌شود و پس از مدتی نه چندان طولانی، کودکان عادت به ورزش
نکردن و نشستن در جایی خاص در دراز مدت می‌کنند.
یکی از وظایف مهم مادران این است که در این ایام برای فرزندان خود برنامه‌های روزانه ورزشی ترتیب دهند. نرمش‌های روزانه و پیاده‌روی مداوم در منزل و یا در مکان‌های خلوت و بسیار کم رفت و آمد بیرون از خانه می‌تواند به تعادل در وزن کودکان و پیشگیری از چاقی کمک کند.
برنامه‌های ورزشی در خانه نباید در کوتاه‌مدت و به طور گاه به گاه انجام شود، بلکه باید به صورت یک وظیفه مهم روزانه و یک برنامه منظم و مداوم انجام گردد.
تحرک جسمی و انواع ورزش، با سرگرم کردن کودکان، مانع پرخوری، ریزه‌خواری و بدخوری در آنان می‌شود، به اضافه آنکه به سوخت چربی‌های اضافی متراکم در بدن آنها کمک کرده و مانع بروز چاقی می‌شود.
بیشتربخوانید:
مقابله با بی‌حوصلگی، احساس خستگی و سایر عوارض روحی
از عوارض مهم قرنطینه خانگی احساس خستگی، بی‌رغبتی نسبت به فعالیت‌های روزمره، بی‌حوصلگی و گاه حتی افسردگی است. زندگی ساکن و بدون تحرک، مغایر طبیعت پر جنب و جوش و فعال کودکان است و به همین علت این فرم زندگی در آنان اختلالات روحی ایجاد می‌کند که پیامد آن، پرخوری و ریزه‌خواری و نیز کمبود تحرک و فعالیت‌های روزمره می‌باشد که منجر به بروز چاقی در آنان شده و چاقی می‌تواند علتی باشد برای تشدید عوارض روحی. این حلقه معیوب تکرار و تکرار می‌شود و وضعیت روحی و جسمی کودکان را روز به روز بدتر می‌کند. چاره چیست و چگونه می‌توان از این مشکل پیشگیری کرد؟
راه حل
ایجاد سرگرمی برای کودکان در خانه مهم‌ترین راه مبارزه با اختلالات روحی است. مرور درس‌ها، ورزش و تحرک جسمی کافی در منزل، مطالعه کتب علمی مناسب با سن و آگاهی آنان و دیدن فیلم‌های هنری سرگرم‌کننده می‌تواند به روحیه‌سازی و شادابی کودک کمک زیادی بنماید. ضمناً کشیدن نقاشی و یا رنگ کردن نقاشی‌های آماده، ترجمه متون انگلیسی ساده، خواندن اشعار کتب درسی و یا کتب و جزوات مخصوص کودکان، از عوامل مهم ایجاد شادی و نشاط، سرزندگی و مقابله با بی‌حوصلگی و کسالت روحی در آنان است.
بیشتر بخوانید:
