فرادید؛ بیشتر سیارههای شناخته شده در مداری به دور ستارهای گردش میکنند. این سیاره ها، که شامل زمین نیز میشوند از گرما و نور ستاره بهره میبرند و نور منتشر شده از این ستارهها این امکان را به ما میدهد تا بتوانیم سیارات را نیز ببینیم. اما همچنین سیاراتی نامرئی نیز وجود دارند که از دید ما پنهان شده و در کیهان شناور و رها هستند. این سیارات تاریک و تنها، هیچ ستارهای ندارند که در مداری به دور آن گردش کنند، هیچ نوری بر آنها تابیده نمیشود و هیچ حرارتی از آنها ساطع نمیشود. این سیارات، سیارات سرگردان هستند و منجمان به تازگی یکی از آنها را پیدا کرده اند که تقریبا هم اندازه زمین است.
به گزارش فرادید؛ سیارهها از مواد باقی مانده از تولد یک ستاره، ساخته میشوند. این سیارهها در یک دیسک نازک از ذرات گرد و غبار و گاز به دور ستاره جوان میگردند و زمانی که این ذرات به یکدیگر چسبیده و همدیگر را جذب میکنند بزرگ میشوند تا وقتی که فضای اطراف خود را از ذرات گرد و غبار و گاز تمیز کنند. همه چیز در این دنیای تازه شکل گرفته بی نظم است و همان طور که میدانیم برخوردها در جنینهای سیارهای با پیش سیارهها به صورت معمول وجود دارد. ستارهها تمایل ندارند که به تنهایی تشکیل شوند بلکه در خوشههایی از صدها یا هزاران ستاره به یک باره تشکیل میشوند و برخوردهایی که میان سیستمهای سیارهای تازه شکل گرفته وجود دارد، موجب ویرانی عظیمی میشود.
تصور میشود زمین جوان ما توسط جسمی به بزرگی مریخ مورد اصابت قرار گرفته و همین برخورد، مواد کافی برای تشکیل ماه را به بیرون پراکنده کرده است. اما بعضی از سیارات با آیندهای تاریکتر مواجه شده اند. آنها به کلی به بیرون رانده شدند و سرنوشتشان زندگی در سرمای بسیار فضای میان ستارهای بود. این سیارات سیارات سرگردان شناور و رها در فضا هستند.
زمانی که سیارهها بسیار جوان هستند میتوان گفت در حد چند میلیون سال (زمین ما 4. 5 میلیاردساله است. هنوز از گرمای زمان تشکیل خود و انرژی آزادشده توسط انقباض گرانشی ادامه دار خود و همچنین فعالیت تابشی در هسته خود گرم میشوند. مثالهای بزرگی از این سیارات جوان، اما شناور و رها (مثل یک سیاره مشتری نوزاد) به صورت مستقیم در مناطقی که ستارهها به تازگی تشکیل شده اند، دیده شده اند. اما پیدا کردن سیارات سرگردان کوچکتر تا زمانی که پدیده همگرایی گرانشی کشف شد، تقریبا غیر ممکن به نظر میرسید.
همگرایی گرانشی هر چیزی که جرم داشته باشد فضا را خم میکند و باعث میشود نور از مسیر مستقیم خود منحرف شود. این امر سبب میشود که یک شی با جرمی که دارد، نور را از منبعی که در پشت آن قرار دارد، کانونی کرده و مثل یک ذره بین عظیم آن را بزرگ کند. به این پدیده همگرایی گرانشی گفته میشود. این پدیده توسط تئوری نسبیت عام اینشتین پیش بینی شده بود و اولین بار زمانی تایید شد که در هنگام خورشید گرفتگی کامل سال 1919، جابه جایی ستارههای نزدیک به خورشید، نسبت به موقعیت معمولشان مشاهده شد.
اثر همگرایی گرانشی در کهکشانها که متشکل از تریلیونها ستاره هستند، مشاهده شده است، که علت آن مقدار بسیار زیاد ماده ایست که میان کهکشانها وجود دارد و ستارههایی که با ستارههای پس زمینه هم راستا شده اند. یکی از مشاهدات همگرایی گرانشی مربوط به اثر یک سیاهچاله در کهکشان پرجرم مسیه 87 در نزدیکی ما بود که سال گذشته رصد شد. از آنجایی که لنزهای گرانشی میتوانند بسیار کوچک نیز باشند، پس حتی یک سیاره سرگردان نامرئی نیز میتواند به عنوان یک عدسی گرانشی یا یک میکرو عدسی عمل کند.
یک مشاهده از این میکرو عدسیها به سیاره سرگردان جدیدی به نام (OGLE-2016-BLG-1928) نسبت داده شده است. مشاهده گسترش نور یک ستاره کم نور در اعماق قسمتهای داخلی کهکشان راه شیری که تنها برای 42 دقیقه طول کشید. این بدین معنی است که آن شی باید کوچک باشد و جرم تخمین زده شده برای آن، جای هیچ شکی را باقی نمیگذارد که بزرگی آن سیاره نمیتواند تفاوت بسیاری با زمین داشته باشد.
همچنین مشاهده شد که سیارهای که اثر همگرایی را ایجاد کرده بود، هیچ ارتباطی با ستارهای نیز نداشته است. سیارات سرگردانی که همگرایی ایجاد میکنند، قبلا هم پیدا شده بودند، اما این یکی از محکمترین شواهد بود. سیاره (OGLE-2016-BLG-1928) علاوه بر شباهت بسیار زیاد به زمین، کوچکترین سیاره سرگردانیست که تاکنون کشف شده است.
آیا زمین هم میتواند سرگردان شود؟
عبور تعداد زیادی از سیارههای سرگردان در کهکشان ما، سوالات جالب توجهی را مطرح میکند. آیا حیات میتوانسته در این دنیاها شکل گرفته، نجات یافته با مستقر شده باشد؟ شاید تمدنهای پیشرفته از نظر فناوری توانسته باشند بر دشواریهای تاریکی ابدی و عصر یخبندان حاکم بر این دنیاها غلبه کرده باشند که البته نمیتواند با تاریخ پر فراز و نشیب و بلند بالای زمین قابل قیاس باشد. شاید آنها قدرت هستهای را مهار کرده باشند یا به طور کلی موجوداتی غیر زیستی باشند. شاید این حرفها شبیه حرفهای علمی تخیلی باشد، اما چه قدر احتمال دارد که سیاره زمین نیز به چنین سیاراتی تبدیل شود؟
این امر غیر قابل تصور نیست، حداقل در سالهای گذشته که سیارکهای سرگردانی، چون اومواموا و دنباله دارهای سرگردانی، چون بوریساو به سرعت از منظومه شمسی ما عبور کرده اند. بعید است که سیاره سرگردانی با فاصلهای به نزدیکی فاصله آنها، از کنار ما عبور کند، اما خیلی هم فراتر از مرزهای احتمال نیست.
زمین تا کنون از خطر اخراج شدن از گرانش خورشید جان سالم به در برده است، اما روزی، حدودا 4 میلیارد سال آینده، زمین هم میتواند سیارهای سرگردان شود. چون با سپری شدن عمر خورشید، متورم شده و نیمی از خود را به فضا میپراکند. زمین نیز توسط خورشید بلعیده شده یا به شدت به بیرون پرتاب میشود. اما بعید است بتواند از کشش گرانشی خورشید فرار کند، پس هنگامی که خورشید مرده به کوتوله سفید تبدیل میشود، زمین به سرنوشتی مشابه سرنوشت دنیاهای سرد و تاریک دچار میشود. نه اینکه کاملا تنها باشد، اما دیگر خبری از گرما، نور و درخشش ستارهای که عمری به دور آن در حال گردش بود، نیست.