حکمرانی بازار سرمایه

مهدی محسنی، مهدی حیدری در سرمقاله اول دی‌ماه سال‌جاری روزنامه دنیای اقتصاد، در باب حکمرانی بازار سرمایه نکاتی را مطرح کردیم

کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا1 یک نهاد ناظر دولتی است که وظیفه تنظیم‌گری بازار اوراق بهادار و حمایت از سرمایه‌گذاران را بر عهده دارد. این سازمان در سال 1934 در قالب قانون بورس اوراق بهادار و در پاسخ به سقوط شدید بازار سهام آمریکا و رکود بزرگ ناشی از آن در سال 1929 تاسیس شد و مسوول اجرای چند قانون مهم مرتبط با بازار سرمایه از جمله قوانین مرتبط با اوراق بهادار2، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و واسطه‌گری ما‌لی3 و حسابداری شفاف و مسوولانه در شرکت‌های عمومی4 است. ما‌موریت این نهاد حفاظت از سرمایه‌گذاران، تنظیم و حفظ بازارهای عادلانه، منظم و کارآمد و تسهیل تشکیل سرمایه تعریف شده است. در ادامه به‌طور خلاصه به توضیح هر یک از این اجزا می‌پردازیم.

حفاظت از سرمایه‌گذاران: تمرکز کمیسیون بر سرمایه‌گذاران خرد به این دلیل است که خانوارهای آمریکایی به‌طور مستقیم یا غیر‌مستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، حساب‌های بازنشستگی و... ما‌لک بیش از 58 درصد ارزش کل بازار سهام ایالات‌متحده - حدود 29 تریلیون دلار - هستند. قوانینی که کمیسیون بر اجرای آن نظارت می‌کند، بر اساس یک مفهوم ساده و سرراست بنا نهاده شده‌اند: با همه سرمایه‌گذاران در جامعه برخورد منصفانه‌ای شده و امکان دسترسی یکسان همه به اطلاعات مشخصی از سرمایه‌گذاری‌ها و فروشندگان آن فراهم باشد. برای دستیابی به این هدف، SEC شرکت‌های عمومی، مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی، مشاوران سرمایه‌گذاری و سایر فعالان بازار را موظف کرده است که اطلاعات ما‌لی یا هرگونه دیگری از اطلاعات مهم و مرتبط به سرمایه‌گذاری را به‌طور مرتب افشا کنند تا از این طریق اطلاعات به موقع، دقیق و کاملی که برای تصمیم‌گیری مطمئن و آگاهانه نیاز است، در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد. شرکت‌هایی که قصد فروش اوراق بهادار به عموم مردم دارند (ناشران اوراق بهادار) باید اطلاعات کافی را در مورد کسب و کار خود و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در آن را به‌صورت دقیق و بدون ابهام بیان کنند. شرکت‌های واسطه‌گری ما‌لی که در خرید و فروش اوراق بهادار نقش داشته یا به سرمایه‌گذاران مشاوره می‌دهند - برای مثال کارگزاران، مدیران و مشاوران سرمایه‌گذاری - باید با سرمایه‌گذاران منصفانه و صادقانه رفتار کنند. با اجرای سخت‌گیرانه قوانین اوراق بهادار، SEC از یکسو افراد خاطی را مورد بازخواست و جریمه قرار داده و از سوی دیگر نسبت به سوء‌رفتارهای آینده بازدارندگی ایجاد می‌کند و به این ترتیب از سرمایه‌گذاران محافظت می‌کند. در سال ما‌لی گذشته، در نتیجه اقدامات SEC در برابر خاطیان حدود 2/ 1 میلیارد دلار به سرمایه‌گذاران متضرر خسارت پرداخت شده است. همچنین SEC از طریق دفتر آموزش و حمایت از سرمایه‌گذاران5، منابع آموزشی و اطلاعاتی لازم برای سرمایه‌گذاران را فراهم می‌آورد.

تسهیل تشکیل سرمایه: با تنظیم مجموعه مقررات یکپارچه و شفاف، SEC راه‌های مختلفی را برای دسترسی به بازارهای سرمایه در اختیار شرکت‌ها و کارآفرینان قرار می‌دهد تا از یکسو به آنها در ایجاد شغل و توسعه نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید کمک کرده و از سوی دیگر به ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری جذاب برای عموم کمک کند.

حفظ بازارهای منصفانه، منظم و کارآمد:

یکی از ملزومات مهم برای SEC این است که بتواند در برابر تحولات و روندهای چشمگیر بازار، با چابکی و نوآورانه عمل کند. از آنجا که پیشرفت‌های فناوری و توسعه‌های تجاری همواره در حال تغییر نحوه عملکرد بازارهای اوراق بهادار است، SEC باید برای حفظ نقش موثر خود به‌عنوان نهاد ناظر و تنظیم‌کننده بازار به‌طور مداوم بر شرایط بازار نظارت داشته باشد و در صورت لزوم، تخصص، قوانین، مقررات و ابزارها و فعالیت‌های نظارتی خود را تنظیم و نوسازی کند.

ساختار سازمان:

SEC شامل پنج بخش و 24 دفتر است که به‌طور کلی اهداف آنها تفسیر و اجرای قوانین اوراق بهادار، صدور قوانین جدید، نظارت بر نهادهای اوراق بهادار و هماهنگی مقررات در بین سطوح مختلف دولت است. این پنج بخش و نقش‌های هر یک از آنها عبارتند از:

1) بخش ما‌لی شرکتی6 که اطمینان حاصل می‌کند اطلاعات مهم شرکت‌ها (اطلاعاتی که به نحوی مربوط به چشم‌انداز ما‌لی شرکت یا قیمت سهام شرکت است) در اختیار سرمایه‌گذاران قرار داده شده تا بتوانند تصمیمات سرمایه‌گذاری آگاهانه اتخاذ ‌کنند. این بخش همچنین به شرکت‌ها در تفسیر قوانین و فرم‌های اطلاعاتی مورد نیاز SEC کمک می‌کند و همچنین با توجه به این ارتباط تنگاتنگ و بازخوردهای دریافت شده توصیه‌هایی در مورد قوانین جدید یا اصلاح قوانین موجود، به کمیسیون ارائه می‌دهد.

2) بخش اجرای قوانین و مقررات7 که مسوول اجرای مقررات SEC از طریق تحقیق در مورد پرونده‌ها و پیگرد قانونی دعاوی مدنی و دادرسی‌های اداری است. SEC صرفا می‌تواند دادخواست‌های مدنی را در دادگاه پیگیری کند. پیگیری پرونده‌های کیفری در صلاحیت نهادهای اجرای قانون در وزارت دادگستری است؛ با این حال SEC اغلب برای جمع‌آوری و ارائه شواهد و کمک به مراحل دادگاه با این سازمان‌ها همکاری نزدیکی می‌کند. در پرونده‌های مدنی، SEC معمولا به‌دنبال دو مجازات اصلی است:

• قرار منع که شامل دستوراتی می‌شوند که تخلفات بعدی را منع می‌کنند و در صورت نادیده گرفتن از سوی شخص یا شرکت خاطی جریمه نقدی یا مجازات حبس را به‌دنبال خواهند داشت.

• جریمه نقدی مدنی و پس گرفتن سودهای غیرقانونی که تلاشی برای بازگرداندن خسارت سرمایه‌گذاران از محل جریمه نقدی متخلفان است. در موارد خاص، SEC همچنین می‌تواند به‌دنبال صدور حکم دادگاه برای منع یا تعلیق افراد از فعالیت به‌عنوان مدیران یا اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها باشد. SEC همچنین می‌تواند در مواردی احکام غیرقضایی از طریق دادرسی‌های اداری صادر کند که شامل منع فعالیت‌ها، لغو یا تعلیق مجوزها، و اعمال ممنوعیت یا تعلیق استخدام می‌شوند.

3) بخش مدیریت سرمایه‌گذاری8 که مقررات مربوط به شرکت‌های سرمایه‌گذاری، انواع شرکت‌های بیمه و مشاوران سرمایه‌گذاری را تنظیم می‌کند.

4) بخش تحلیل اقتصادی و ریسک9 که وظیفه ادغام مطالعات و تحلیل‌های اقتصادی و داده محور را با ما‌موریت اصلی SEC برعهده دارد و به نوعی بازوی تحقیقاتی SEC است. در ادامه اطلاعات تکمیلی بیشتری در مورد این بخش آورده شده است.

5) بخش معاملات و بازارها10 که وظیفه ایجاد و حفظ استانداردهای لازم برای داشتن بازارهای منصفانه، منظم و کارآمد را بر عهده دارد.

بخش تحلیل اقتصادی و ریسک

بخش تحلیل اقتصادی و ریسک (DERA) در سپتامبر 2009 برای ادغام علم اقتصاد ما‌لی و تجزیه و تحلیل دقیق داده‌ها در ما‌موریت اصلی SEC ایجاد شد. این بخش در طیف وسیعی از فعالیت‌های SEC، از جمله سیاست‌گذاری، وضع قوانین، اجرای قوانین و مقررات و ارزیابی مشارکت دارد. DERA به‌عنوان اندیشکده یا اتاق فکر SEC، با بهره‌گیری از علوم مختلف دانشگاهی در کنار تجربه و دانش نهادی از بازار، به کمیسیون در مواجهه با موضوعات پیچیده کمک می‌کند. DERA محیطی را فراهم می‌کند که در آن از تحقیقات اقتصاددان‌های شاغل در این بخش و همچنین استادان دانشگاه‌ها که به‌صورت دوره‌های کوتاه و موقت با آن همکاری می‌کنند، پشتیبانی می‌شود. این پشتیبانی‌ها شامل امکانات محاسباتی و تجهیزات و امکان دسترسی به داده‌های ارزشمند از بازار است. همچنین DERA به‌طور منظم از متخصصان بازار و استادان دانشگاه برای سخنرانی دعوت به عمل آورده و میزبان کنفرانس‌هایی است که دانشگاهیان و متخصصان بازار برای بحث در مورد موضوعات مهم مورد توجه SEC گرد هم می‌آیند.

DERA دفاتر مختلفی دارد که هر یک در زمینه تخصصی خاصی تمرکز دارند:

• دفتر مدیریت دارایی11 که در زمینه ارائه تجزیه و تحلیل در مورد مسائل مربوط به مقررات مشاوران سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های پوشش ریسک و دیگر سرمایه‌گذاران نهادی فعالیت می‌کند.

• دفتر ما‌لی شرکتی12: انواع تحقیقات ما‌لی شرکتی از جمله عرضه اولیه سهام و ادغام‌ها، حاکمیت شرکتی در این گروه انجام می‌شود.

• دفتر واسطه‌های ما‌لی13: تجزیه و تحلیل اقتصادی در مورد مسائل مربوط به تنظیم و بررسی کارگزاران، معامله‌گران، نهادهای ما‌لی، تحلیلگران وابسته به کارگزاری‌ها و معامله‌گران یا نهادهای ما‌لی، نهادهای تصفیه معاملات و سازمان‌های رتبه‌بندی آماری در این گروه انجام می‌شود.

• دفتر دعاوی اقتصادی14: در این گروه تجزیه و تحلیل اقتصادی به‌منظور شناسایی رفتارها و روندهای غیر‌معمول در بازار و با هدف یافتن تخلفات انجام می‌شود که اغلب با همکاری نزدیک یا به درخواست بخش اجرای قوانین و مقررات فعالیت می‌کند. از جمله تخصص‌های این بخش شناسایی شواهد عدم ایفای مسوولیت، برآورد سودهای غیرقانونی و خسارت‌های ایجادشده و پشتیبانی وکلا در ارائه شواهد کارشناسی در دادگاه است.

• دفتر بازارها15: تحقیقات در مورد ساختار و تنظیم مقررات بازارها از جمله بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار اختیار سهام، بازار قرض دادن اوراق بهادار و سایر بازارهای مشتقه خارج از بورس در این بخش انجام می‌شود.

• دفتر ارزیابی ریسک16 که خدمات تخصصی مدل‌سازی ریسک و ما‌لی را به سایر دفاتر و بخش‌های SEC ارائه می‌دهد.

• دفتر افشای ساختار یافته17: که وظیفه کمک به سایر بخش‌ها و دفاتر SEC برای طراحی چگونگی ساختاردهی و ذخیره داده‌ها را بر عهده دارد. این داده‌ها شامل انواع اطلاعاتی است که شرکت‌ها مجاب به افشای آنها هستند. همچنین وظیفه طراحی طبقه‌بندی‌ها، قوانین اعتبارسنجی داده‌ها، ارزیابی کیفیت داده‌ها و ابزارهایی برای انجام تجزیه و تحلیل داده‌ها بر عهده این دفتر است. این دفتر همچنین با سرمایه‌گذاران و نهادهای تحت نظارت برای پشتیبانی ارسال و استفاده از داده‌های ساختاریافته همکاری می‌کند.