سوختگی با مواد قلیایی
تماس مواد قلیایی با چشم سبب افزایش PH نسج و پدیده صابونی شدن در دیواره سلولی و صدمه سلولی می‌شود. بعد از اینکه اپی‌تلیوم قرنیه توسط قلیا آسیب دید، این ماده قلیایی می‌تواند براحتی از سد استرومای قرنیه عبور کند و سبب اضمحلال استروما و الیاف کلاژنی استروما و ماده زمینه‌ای آن و التهاب شدید و گاهاً کاتاراکت و گلوکوم شود.
پیش آگهی دید در موارد تماس چشم با ماده قلیایی به شدت آسیب قرنیه و ملتحمه، سوختگی پوست، پلک‌ها و نیز عروق ناحیه لیمبوس بستگی دارد. این آسیب‌ها می‌توانند به صورت سوختگی اپی‌تلیوم قرنیه، نکروز قرنیه، کدورت قرنیه، عفونت‌های ثانویه، از بین بردن غدد اشکی و عوارض ناشی از آن و نیز آسیب سلول‌های بنیادی ناحیه لیمبوس و نهایتاً باعث کدورت، اسکار، خستگی شدید چشم و گاهاً کاتاراکت و گلوکوم و از بین رفتن چشم شود.
سوختگی با مواد اسیدی
مواد اسیدی بعد از تماس با بافت‌ها باعث ته‌نشین شدن پروتئین‌های بافتی می‌شوند که این پدیده از نفوذ بیشتر مواد اسیدی به لایه‌های عمقی‌تر جلوگیری می‌کند. اصولاً مواد قلیایی آسیب بیشتری نسبت به مواد اسیدی وارد می‌کنند؛ ولی به هر حال مواد اسیدی هم سبب التهاب شدید قرنیه و ملتحمه می‌شوند.
کراتوکنژکتیویت ناشی از مواد دارویی
رایج‌ترین و کم توجه‌ترین مسأله کلینیکی، ناشی از عوارض توکسیک داروها و مواد نگهدارنده دارویی در روی چشم و قرنیه است. حتی مصرف کم داروهای بی‌حسی موضعی نیز می‌تواند عوارض شدید روی قرنیه داشته باشد و نهایتاً مصرف طولانی مدت این مواد سبب کراتوپاتی اپی‌تلیالی و کراتیت‌های استرومایی و نکروز قرنیه شود.
از موارد توکسیک قطرههای چشمی، وجود مواد نگهدارنده قطره مثل Benzal kanium chloride و... است که آسیب‌های شدیدی، بخصوص از نوع اپی‌تلیال وارد می‌سازد و باعث تأخیر در ترمیم زخم می‌شود. مصرف بعضی داروهای چشمی باعث کراتوکنژکیتویت و ضایعات اپی‌تلیالی و ملتحمه می‌گردد.
کنژکیتویت‌های فولیکولر مزمن ممکن است با مصرف بعضی قطره‌ها مثل آتروپین، ضدویروس‌ها، سولفامیدها، اپی‌نفرین، و داروهای قابض، بصورت پرخونی و... به وجود آیند.
اصول درمان سوختگی‌های شیمیایی
مهم‌ترین و اساسی‌ترین درمان، شستشوی چشم‌ها با آب تمیز و سرم شستشو است و اینکار تا زمانی که PH اطراف چشم به حالت طبیعی برگردد، باید ساعت‌ها ادامه یابد. مرحله بعد، برگرداندن پلک‌ها و برداشتن و خارج کردن مواد جامد قلیایی از پشت پلک‌ها است.
مراحل بعدی درمان که توسط چشم‌پزشک پیشنهاد و شروع می‌شود، شامل: کاهش التهاب، کنترل فشار داخل چشم، جلوگیری از اضمحلال و تخریب ماده زمینه استرومای قرنیه و بالاخره کمک به بازسازی و ترمیم اپی‌تلیوم قرنیه می‌باشد. برای کاهش التهاب، تجویز کورتون در دو هفته اول درمان و نیز داروهای تخلیه‌کننده کلسیم (شامل تتراسیکلین، داکسی سیکلین و اسید سیتریک)مفید است.
تجویز قطرههای سیکلوپلژیک و نیز کاهش فشار داخل چشم گام‌های بعدی درمان می‌باشند. مرحله بعدی، کمک به ترمیم بافت و اپی‌تلیوم قرنیه است که تجویز اسیدآسکوربیک سبب تسهیل ترمیم بافت می‌گردد (مصرف اسیدآسکوربیک در بیماران کلیوی توصیه نمی‌شود). مراحل بعدی در ترمیم اپی‌تلیوم، پیوند قرنیه می‌باشد.
صدمات ناشی از مواد گیاهی و حیوانی
آسیب‌های حشرات، مثل گزش زنبور، به ندرت در چشم و ملتحمه دیده می‌شود؛ اما در صورت اتفاق، می‌تواند سبب ادم و ورم ملتحمه، درد شدید و ادم قرنیه و گاهاً کاهش دید و در موارد شدیدتر سبب خونریزی اطاق قدامی و گلوکوم شود. راه درمان، در مراحل اول، شامل استفاده از قطره سیلکوپلژیک، تجویز موضعی و کورتون سیستمیک می‌باشد و در صورت وجود نیش زنبور در قرنیه باید اقدام به خروج آن نمود.
تماس مستقیم قرنیه و ملتحمه با شیره و صمغ گیاهان باعث ضایعات اپی‌تلیالی قرنیه و ترشح سلول‌های التهابی به استروما می‌شود. همچنین تماس گیاه دیفن باخیا با چشم باعث کراتوکنژکتیویت حاد و رسوب کریستال‌های اگزالات کلسیم در قرنیه می‌گردد.
گیاهانی که به قرنیه آسیب می‌زنند
پوسته نارگیل، ساقه آفتابگردان و نیز تیغ کاکتوس که در این موارد باید اقدام به خروج جسم خارجی گردد. درمان شامل شستشوی چشم با سرم فیزیولوژی، خارج کردن جسم خارجی، استعمال قطره آنتی‌بیوتیک و نیز سیکلوپلژیک می‌باشد. در تجویز قطره کورتون در این موارد از آنجایی که کورتون سبب تسهیل عفونت‌های قارچی می‌شود، باید احتیاط نمود.
برای خواندن بخش اول- چشمت بی‌بلا- اینجا کلیک کنید.
