د‌کتر آزاده نجارزاده : متخصص تغذیه و رژیم درمانی ؛ دانشیار گروه تغذیه و سرپرست مرکز تحقیقات تغذیه و امنیت‌غذایی دانشگاه علوم پزشکی یزد
تحریریه زندگی آنلاین : برای بیشتر مردم پاندمی کرونا چالش جدیدی پیش رو گذاشت که تا به حال آن را تجربه نکرده بوده‌اند. در واقع به هم خوردن روتین زندگی، استرس و اضطراب را وارد زندگی مردم کرد و عدم امنیتی که به واسطه ترس از ابتلا به این ویروس به وجود آمد، باعث تغییرات کلی در ذهنیت افراد شد. هرچند با ساخت واکسن، این محدودیت‌ها کمتر شد، اما باز این اضطراب و استرس به واسطه جهش‌های متناوبی که در ویروس اتفاق می‌افتد و باعث بروز و شکل‌گیری پیک‌های جدید بیماری می‌شود، همچنان به قوت خود باقی است. در واقع شیوع کرونا، باعث بروز فرم‌های جدیدی در زندگی ما گردید و می‌توان گفت بر سلامت ذهن و هم چنین رژیم غذایی افراد تأثیر زیادی از خود به جای گذاشت.
بیشتربخوانید:
چگونه کووید 19 بر سلامت ذهنی ما اثر گذاشت؟
کاملاً مشخص است که استرس شدید یا طولانی‌مدت بر عملکرد ذهن ما انسان‌ها تأثیر منفی داشته باشد، بنابراین عجیب نیست که بگوییم در دوران پاندمی سطح استرس افراد باعث کاهش عملکرد ذهن‌ها شده است. در طول سال‌های گذشته مردم در سراسر جهان افزایش اضطراب، افسردگی و تغییرات خلقی را تجربه کرده‌اند. یک مطالعه نشان داد که در طول پاندمی بیش از نیمی از مردم در مورد رفتار‌های غذایی خود دچار اضطراب و نگرانی بودند.
بررسی دیگری که بر روی 100000 نفر انجام شد، نشان داد که علائم متوسط تا شدید افسردگی در طول پاندمی کرونا حدود 2 درصد در افراد زیر 60 سال افزایش پیدا کرده بود. بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که زنان و مردان (به خصوص بیشتر) در معرض افسردگی و اضطراب هستند.
نکته قابل توجه این است که بین سلامت ذهن با رژیم و ورزش ارتباط وجود دارد. در واقع برخی از تغییراتی که برسلامت ذهنی افراد در طول قرنطینه ایجاد شد با تغییرات دریافت غذایی و عادت‌های فعالیت بدنی مرتبط بود. می‌توان به سادگی این موضوع را چنین تفسیر نمود که در طول قرنطینه عادات منفی عدم تحرک را کسب کرده بودند همزمان استرس بیشتری را هم تجربه می‌کردند و بر عکس کسانی که سعی کردند در این مدت فعالیت فیزیکی و ورزش در خانه را عادات خود نمایند، حالت روحی و ذهنی بهتری را از خود نشان می‌دادند.
یک بررسی که بر روی نوجوانان انجام شد نیز نتایج مشابهی را نشان داد و مشاهده شد کسانی که عادات مناسب تغذیه و ورزش را در طول قرنطینه از خود نشان دادند علایم افسردگی و اضطراب در آنها بسیار کمتر مشاهده شد.
چگونه کووید عادات تغذیه‌ای ما را تغییر داد؟
بلافاصله بعد از شروع پاندمی، تغییرات در رژیم غذایی مردم شروع شد. هر چند این تغییرات که در مورد آن بحث می‌کنیم در همه افراد نبود، اما بخش زیادی از جامعه آن را تجربه کردند.
بیشتربخوانید:
مصرف بیشتر میان‌وعده‌ها و شیرینی‌جات
در مطالعه‌ای که بر روی 8000 نفر انجام شد، 30 درصد از افراد عادات غذایی مغایر با سلامتی را در طول قرنطینه گزارش نمودند. به طور تقریبی نیمی از مردم جامعه نسبت به قبل در قرنطینه میان‌وعده‌های ناسالم بیشتری را مصرف می‌نمودند. هرچند غذا خوردن در خارج از منزل به شدت کاهش یافته بود و مردم اکثراً غذاهای خود را داخل منزل طبخ می‌نمودند، اما مصرف شیرینی‌جات و غذاهای سرخ‌شده به شدت افزایش یافت. تعداد کمی از مردم نیز عادات سالم نظیر افزایش مصرف میوه و سبزی را جایگزین عادات غذایی قبلی خود نموده بودند.
نا‌امنی غذایی
در برخی از موارد انتخاب‌ها و عادات غذایی تحت تأثیر نا‌امنی غذایی قرار می‌گیرد. نا‌امنی غذایی منجر به بروز تغییرات منفی در الگو و دریافت مواد غذایی می‌گردد. در طول دوره پاندمی بسیاری از افراد شغل خود را از دست دادند یا ساعات کار آنها و به تناسب آن درآمد‌شان کاهش یافت. کاهش درآمد منجر به کاهش قدرت خرید به خصوص خرید مواد غذایی می‌گردد و افراد مجبور به خرید غذاهای ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تر می‌گردند. حتی ممکن است برخی از گروه‌های غذایی به دلیل قیمت بالا از سبد مصرف افراد حذف گردند که عمدتاً پروتئین‌های حیوانی نظیر گوشت و لبنیات در این گروه‌ها جای می‌گیرند.
تأثیر بر اختلالات خوردن
پاندمی کرونا بر افرادی که مبتلا به اختلالات خوردن می‌باشند، نیز تأثیر گذاشت همچنین بسته شدن مطب‌ها نیز باعث شد که دسترسی به خدمات درمانی کاهش یابد. افراد مبتلا به اختلالات خوردن در این دوره، بیشتر در معرض پرخوری و استفراغ‌های عمدی قرار می‌گیرند. جالب است حتی کسانی که سابقه اختلالات خوردن را ندارند نیز در طول دوره پاندمی، دوره‌های پر خوری را گزارش می‌نمایند که می‌تواند مرتبط با افزایش استرس و افسردگی باشد.
تأثیر رژیم غذایی بر سلامت ذهنی
تغییر در رژیم غذایی می‌تواند بر خلق و خو مؤثر باشد. میکروبیوم روده که بسیار تحت تأثیر رژیم غذایی قرار می‌گیرد می‌تواند بر رفتار و خلق و خو مؤثر باشد. غذاهایی که از لحاظ مواد مغذی و فیبر غنی باشد، نظیر میوه و سبزی، تعداد میکروب‌های مفید را افزایش داده و سلامت کلی دستگاه گوارش را افزایش می‌دهد. برعکس غذاهای تصیفه شده و فست و فود تأثیر منفی بر سلامت مغز و افزایش استرس و افسردگی می‌گذارند.
پیروی از الگوی غذایی مدیترانه‌ای ریسک ابتلا به افسردگی را کاهش می‌دهد. اسیدهای چرب غیر اشباع نظیر چربی‌های امگا 3 که در رژیم غذایی مدیترانه‌ای به وفور یافت می‌شوند، علائم افسردگی را کاهش می‌دهند. هرچند هنوز نیاز به مطالعات زیادی جهت تأیید این یافته‌ها وجود دارد.
بیشتربخوانید:
تغییرات در وزن و فعالیت فیزیکی
در دوره پاندمی کرونا فعالیت فیزیکی بیشتر افراد کاهش یافت و به دنبال افزایش دریافت مواد غذایی پر کالری، میانگین وزن نیز افزایش یافت. فعالیت‌های نشسته در اکثر افراد بیشتر شد و به دلیل دورکاری، حتی راه رفتن‌های کمی که برای افراد دارای کار اداری قبلاً وجود داشت کاهش قابل‌ملاحظه‌ای پیدا نمود. در واقع زمان نشستن در اکثر افراد 5 تا 8 ساعت افزایش یافت و میزان ساعات پیاده‌روی به نصف تقلیل پیدا کرد. تقریباً 30 تا 50 درصد مردم در طول پاندمی افزایش وزن را تجربه کردند. در یک بررسی که در آمریکا انجام شد تقریباً 40 درصد مردم تغییرات افزایشی را در وزن خود گزارش نمودند. این افزایش وزن با فاکتورهایی نظیر خواب ناکافی، میان وعده بعد از شام، خوردن‌های استرسی، کاهش فعالیت فیزیکی و تغییر در روتین کار مرتبط می‌باشد.
چه‌کار‌هایی انجام دهیم؟
اول سعی کنید یک هدف برای خود تعیین کنید. وقتی یک هدف را برای خود مشخص کردید مطمئن شوید که این هدف واقعی، انگیزشی، قابل اندازه‌گیری و قابل دستیابی باشد. نوشتن هدف بر روی کاغذ به شما کمک می‌کند، تا خود را متعهد کنید برای رسیدن به آن اقدامی انجام دهید. هدف نوشته شده باعث می‌شود در شما تعهدی برای رسیدن به آن به وجود آید. سپس یک برنامه عملی برای رسیدن به اهداف نوشته شده ایجاد کنید. در واقع قدم‌های کوچکی که باید برای نیل به هدف خود بردارید را از همین امروز بردارید. هر آنچه برای این اهداف لازم دارید فراهم کنید و موانع خود را شناخته و سعی در برداشتن آنها داشته باشید. تمرکز خود را بر غذاهای سالم به خصوص سبزیجات و میوه‌ها و غذاهای کمتر تصفیه شده قرار دهید.
چربی‌های مورد استفاده را از چربی‌های سالم انتخاب کنید و لبنیات را حتماً در برنامه غذایی خود قرار داده (البته حتماً از نوع کم‌چرب)، خیلی به خود سخت نگیرید و آرام‌آرام روتین جدید و سالم را برای خود ایجاد نمایید.
