بازگشت به بحران نفتی دهه ۸۰میلادی؟

طلای سیاه در قله 11هفته‌‌‌ای

نفت پنجمین هفته پیاپی صعودی خود را ثبت کرد و به بالاترین سطح قیمتی بسته‌شده از اوایل ماه مارس (11 هفته پیش) رسید. شاید بتوان عامل اصلی ادامه رشد قیمت‌ها در هفته گذشته را نشانه‌‌‌های بیشتر از موجودی پایین انبارهای سوختی پیش از شروع فصل گرم رانندگی تابستانی در آمریکا دانست. به گزارش بلومبرگ، وست تگزاس اینترمدییت جمعه در یک جلسه معاملاتی پرنوسان در نهایت پیش از تعطیلات روز یادبود (دوشنبه) بالای 115دلار بر بشکه بسته شد. این نفت 5/ 1درصد رشد هفتگی را ثبت کرد. علاوه بر این شاخص جهانی برنت با بیش از 2 دلاری که در آخرین روز کاری هفته ثبت کرد، 6‌درصد در کل هفته بالا رفت و با قیمت 43/ 119دلار بر بشکه بسته شد.

رانندگان پیش از ورود به فصل داغ سفرهای تابستانه با هزینه فزاینده‌‌‌ای مواجه شده‌‌‌اند، چراکه انبارهای بنزین در پایین‌‌‌ترین سطح فصلی از سال 2014 قرار گرفته است. بهای آتی بنزین در نیویورک نیز برای اولین‌بار از 16 مارس، به بیش از 4 دلار بر گالن صعود کرد. این در حالی است که میانگین قیمت خرده‌‌‌فروشی بنزین در این کشور به رکورد 6/ 4دلار در هر گالن هم رسیده است.

بازارهای سوخت در سراسر جهان پس از تهاجم روسیه به اوکراین در اواخر فوریه با محدودیت عرضه رو‌‌‌به‌‌‌رو شد و هم بر جریان‌‌‌های تجاری اثر گذاشت و هم تورم جهانی را شعله‌‌‌ور کرد. گفته می‌شود دولت جو بایدن سراغ شرکت‌های نفتی رفته تا در مورد پالایشگاه‌‌‌های بسته‌‌‌شده تحقیق کند. نفت طی چهار هفته گذشته نیز پیشروی داشت و دستاورد قیمتی آن از ابتدای سال به بیش از 50‌درصد رسیده است. در همین حال، بسیاری از تحلیلگران چشم‌‌‌انداز فوری نفت را صعودی می‌‌‌بینند. ساختار تکنیکال بازار آتی نیز در وارونگی (backwardation) قرار دارد. این ساختار مالی که در آن بهای معاملات با سررسید نزدیک از قراردادهای دورتر بالاتر است نشانگر کمبود عرضه است.  لیویا گالاراتی، تحلیلگر ارشد نفتی در انرژی اسپکتس، با اشاره به این ساختار معتقد است ریسک ته کشیدن موجودی انبارهای نفتی هاب «کوشینگ» وجود دارد.

جمعه بعد‌از‌ظهر افزایش قیمت نفت همچنین به ‌‌‌دلیل انتشار اخباری مبنی بر توقیف دو نفتکش یونانی توسط ایران رخ داد. یونان پیش از این نفت ایرانی موجود در یک نفتکش روسی مصادره‌شده را به آمریکا تحویل داده بود. در همین حال گروه 7 از اعضای اوپک خواسته نفت بیشتری به بازار عرضه کنند، اما این سازمان پیش از این در مقابل درخواست‌‌‌های مکرر آمریکا و دیگر کشورها برای باز کردن شیرهای نفت مقاومت کرده بود.  عامل منفی در بازار که همچنان بر چشم‌‌‌انداز تقاضای نفت فشار می‌‌‌آورد، شیوع ویروس کووید-19 در چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت بوده است.

بازار شبیه به بحران دهه 1980 می‌شود؟

بانک آمریکا در اظهارنظری هشدار داده است که فقدان صادرات نفت روسیه پس از حمله این کشور به اوکراین می‌تواند «یک بحران تمام‌‌‌عیار نفتی به سبک دهه 1980» را کلید بزند. از جهاتی می‌توان گفت بازار و شرایط ژئوپلیتیک شبیه به آن دوره شده است. این بحران که به‌‌‌ عنوان دومین شوک نفتی پس از شوک سال 1973 نیز از آن یاد می‌شود، از سال 1979 با انقلاب ایران آغاز شد و تا چند سال بعد در دهه 1980 مخصوصا با وقوع جنگ 8ساله ایران و عراق ادامه داشت. انقلاب ایران موجب کاهش یکباره عرضه جهانی نفت شد که با وجود نه‌‌‌چندان بزرگ بودن این فقدان، خرید هیجانی باعث دو برابر شدن قیمت نفت طی 12 ماه و رسیدن آن به 5/ 39دلار بر بشکه شد.  اختلال عرضه جهانی بنزین و دیزل مخصوصا در بهار و اوایل تابستان سال 1979 شدید بود. در برخی ایالت‌های پرجمعیت آمریکا مانند کالیفرنیا، نیویورک، پنسیلوانیا، تگزاس و نیوجرسی بنزین سهمیه‌‌‌بندی شد؛ به این ترتیب که رانندگان بر اساس زوج و فرد بودن آخرین رقم پلاک خودروشان یک روز در میان اجازه خرید بنزین داشتند. کمبود بنزین همچنین باعث هراس از کمبود نفت گرمایشی شد.

در سال 1980 نیز با شروع جنگ بین ایران و عراق نیز تولید نفت دو کشور به‌‌‌شدت کاهش یافت و با بدتر شدن شرایط، رکودهای اقتصادی در سراسر جهان کلید خورد. قیمت نفت اواسط دهه 1980 به سطوح پیش از بحران بازگشت. در حال حاضر نیز کمبود عرضه جهانی مشهود است. این امر مخصوصا در سطوح بسیار پایین انبارهای نفت و فرآورده‌‌‌ها آشکار شده است. حتی پیش از آغاز جنگ اوکراین هم با کاهش تعداد موارد ابتلا به کرونا و حرکت جهان به سمت شرایط عادی، مصرف سوخت به‌‌‌طور پیوسته‌‌‌ای بالاتر رفت و همزمان کشورهای تولیدکننده، از اوپک و متحدانش گرفته تا تولیدکنندگان آمریکایی و دیگر نقاط، اقدام به کاهش عرضه کردند که هنوز به ‌‌‌طور کامل بازیابی نشده است. جنگ در شرق اروپا بر روند کاهشی موجودی انبارها افزود، چراکه تولید نفت و صادرات روسیه کاهش یافته است. هرچند این کشور تلاش می‌کند نفت بدون مشتری در اروپا را به سمت آسیا به‌‌‌خصوص چین و هند سرازیر کند. مجموع این شرایط باعث شده بهای فرآورده‌‌‌ها رکوردهای تاریخی را مرتبا جابه‌‌‌جا کند و حتی اختلاف قیمت نفت با فرآورده‌‌‌ها به‌‌‌حدی زیاد شده که حاشیه سود پالایشگاه‌‌‌ها به بالاترین سطح رسیده است. مصرف‌کنندگان عادی اما از این موضوع خوشحال نیستند، چراکه قیمت‌ها به‌‌‌سرعت در بهای خرده‌‌‌فروشی دیده می‌‌‌شوند و بخشی از تورم کشورها ناشی از این موضوع است.

بانک آمریکا: احتمال 150دلاری شدن نفت هست

بخش پژوهش جهانی بانک آمریکا جمعه در یک یادداشت گفت که شاخص جهانی برنت می‌تواند در صورت انقباض شدید صادرات نفت روسیه از 150دلار بر بشکه هم عبور کند. به گزارش خبرگزاری رویترز، این بانک تاکید کرد: «حالا که هدف 120دلار بر بشکه برای برنت در دیدرس است، اعتقاد داریم انقباض شارپ صادرات نفت روسیه می‌تواند... برنت را کاملا از 150دلار عبور دهد.» کمیسیون اروپا تحریم نفتی روسیه را پیشنهاد داده است اما مذاکرات در این مورد به هیچ نتیجه‌‌‌ای نرسیده است، چراکه مجارستان این اقدام را وتو می‌کند.  بانک آمریکا متوسط قیمت برنت را برای امسال 104دلار و برای سال 2023، 100دلار بر بشکه پیش‌بینی کرده است. تحلیلگران ریکاوری کامل تقاضای نفت به سطوح پیش از کووید را در سال ‌جاری میلادی پیش‌بینی نمی‌‌‌کنند، زیرا فکر می‌کنند مشکلات عرضه پایدار خواهد ماند.  به گفته این بانک، افزایش 30دلاری قیمت با پشتوانه (کمبود) عرضه در سال ‌جاری موجب پاک شدن 5/ 1میلیون بشکه در روز از تقاضا شده است که از بازگشت آن به دوره پیشاکرونایی جلوگیری می‌کند.

تقلای اروپا برای تحریم نفت روسیه

پیش‌بینی 150دلاری شدن نفت و وقوع یک بحران شبیه بحران دهه 1980 که توسط بانک آمریکا مطرح شده، برای تحقق نیازمند کاهش شدید صادرات روسیه است. داده‌‌‌های شرکت تحقیقاتی کپلر نشان می‌دهد صادرات روسیه به آسیا در آوریل بیش از دو برابر سطح آن پیش از آغاز جنگ روسیه شده است. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا برای تحریم کامل نفت روسیه به مشکل برخورده است و حالا مقامات اتحادیه اروپا اعلام کردند نفت روسیه تحریم خواهد شد، اما خط لوله دروژبای این کشور که نفت را به مجارستان می‌‌‌رساند، برای مدتی از تحریم‌‌‌ها معاف می‌شود تا کمیسیون اروپا و مجارستان زمان کافی برای حل این مشکل داشته باشند.

به ‌‌‌گزارش خبرگزاری تسنیم و به نقل از رویترز، کشورهای اتحادیه اروپا تلاش کردند در روز جمعه به قراردادی برای تحریم واردات دریایی نفت روسیه برسند، اما قرار است واردات نفت این کشور از طریق خط لوله همچنان ادامه داشته باشد تا بتوانند مجارستان را به امضای این قرارداد راضی کنند و تحریم‌‌‌های جدید علیه مسکو اجرایی شود. این قرارداد پس ‌‌‌از شکست یک‌ماهه مذاکرات، احتمالا در اجلاس 30 و 31 ماه مه توسط سران دولت‌‌‌های اتحادیه اروپا امضا خواهد شد. مقامات اتحادیه اروپا برداشتن نفت روسیه از این بسته تحریمی به ‌‌‌خاطر مخالفت مجارستان را بسیار تحقیرآمیز می‌‌‌دانند. خط لوله دروژبا از اسلواکی، جمهوری چک و مجارستان می‌‌‌گذرد، یعنی 3 کشور اتحادیه اروپا که محصور در خشکی هستند و بیشترین مشکل را برای پیدا کردن جایگزین برای نفت روسیه دارند و مخالف تحریم نفتی این کشور هستند.