جامانده سفرهای پساکرونایی

سفرهای پساکرونایی که از تعطیلات نوروز امسال آغاز شده، با حجم و رشد چشمگیری مواجه بوده و موجی از سفرها در سراسر کشور ایجاد شده است. تعطیلات خرداد تا پیش از همه‌‌گیری کرونا، یکی از تعطیلات پرتردد با انباشت مسافر به‌‌ویژه در استان‌های شمالی کشور همراه بوده که طی دو سال کرونایی با رکود چشمگیری مواجه بود. در خرداد سال گذشته به دلیل ممنوعیت‌‌ها و محدودیت‌‌های سفر این روند کاهشی سفرها افزایش یافت؛ اما در تعطیلات خرداد امسال، سفرهای جاده‌‌ای با رکوردشکنی مواجه شده است. آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان حمل و نقل جاده‌‌ای کشور نشان می‌دهد ترددهای جاده‌‌ای در تعطیلات خرداد، افزایش بیش از 60 درصدی را در مقایسه با سال گذشته تجربه کرده است. این افزایش سفرها در مقایسه با سال 99 رشد  42 درصدی و نسبت به سال 97 رشد 37 درصدی را نشان می‌دهد.

آمارها نشان می‌دهد از روز چهارشنبه 11 خرداد تا روز جمعه 13 خرداد بیش از 6 میلیون و 200 هزار وسیله نقلیه در محورهای مواصلاتی تردد داشتند که از این میان نزدیک به شش میلیون به وسیله نقلیه شخصی در محورهای برون‌شهری تعلق داشت. گیلان و مازندران مقصد اول و دوم سفرهای اخیر مردم بوده‌‌اند که بیشترین سفر از استان تهران با 500 هزار خودرو صورت گرفته است. همچنین براساس آمارهای ارائه‌شده استان‌های گیلان با رشد 131 درصدی، اردبیل و زنجان با رشد 1/ 1 درصدی و قزوین با 108 درصد رشد در ورود و خروج خودرو‌‌ها، نسبت به سال گذشته بیشترین میزان ترددهای بین استانی را به ثبت رسانده‌‌اند. در مجموع، پلاک‌‌های تهران و البرز با بیش از یک میلیون‌ و 600 هزار بیشترین میزان تردد را به خود اختصاص دادند و پس از آن استان‌های مازندران، فارس، خراسان رضوی و گیلان بیشترین پلاک مشاهده شده در محورهای مواصلاتی را داشته‌‌اند.

 درکنار آمارهای تردد جاده‌‌ای، آمارهای ریلی نیز حاکی از تکمیل شدن بیش از 90 درصدی تمام ظرفیت قطارها است. همچنین  در مراکز اقامتی رسمی در سراسر کشور حداقل 70 درصد ظرفیت‌‌‌‌ها تکمیل بوده و این رقم در استان‌های گردشگرپذیرتر همچون مازندران، گیلان، خراسان رضوی و اردبیل حتی  به بیش از 90 درصد رسیده است. باتوجه به آمارهای ارائه‌شده می‌توان گفت میزان سفرها در تعطیلات خرداد تقریبا هم‌‌سطح سفرها در تعطیلات نوروز بوده است. اما در این سفرهای پساکرونایی یک جامانده بسیار مهم به چشم می‌‌خورد که جای خالی آن در سه تعطیلات گذشته کاملا نمایان بود. خدمات مورد علاقه توریست‌‌ها که تا قبل از کرونا، بعد از دو سال ممنوعیت سفرها، تعطیل یا نیمه تعطیل بودند، بازنگشتند. این در حالی است که مردم به سفرها برگشتند. برخی از مراکز خدماتی همچون رستوران‌‌ها، اقامتگاه‌ها و...که قبل کرونا مورد توجه بسیاری از افراد بوده و مشتریان زیادی داشتند، اکنون دیگر به فعالیت خود ادامه نمی‌دهند.

در همان ابتدای همه‌‌گیری کووید-19، نهادهای بین‌‌المللی درباره شاغلان گردشگری هشدار داده بودند که اگر مشاغل از بین بروند، بازگشت آنها بسیار سخت خواهد بود. از این رو توصیه‌های حمایتی بسیاری را به دولت‌ها و فعالان گردشگری ارائه کردند تا به هر نحوی که شده از شغل‌های خود محافظت کرده تا در دوران پساکرونا همچنان به فعالیت خود ادامه دهند. آسیب به مشاغل گردشگری در ایران به‌‌وفور قابل مشاهده است که حتی در توریستی‌‌ترین مقاصد همچون شهرهای شمالی این آسیب‌‌ها وجود دارد. بررسی‌‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد دو سناریو برای آینده این مشاغل محبوب گردشگران وجود دارد. در سناریوی اول احتمال بازگشت این خدمات به بازار گردشگری وجود دارد و این مراکز مسیر پایداری را طی کرده و مجددا به فعالیت‌‌های خود ادامه می‌دهند. حتی با توجه به محبوبیت خود در گذشته، با استقبال بیشتری مواجه خواهند شد.

اما سناریوی دوم که بدترین سناریوی ممکن برای این مشاغل خواهد بود اینکه، ممکن است توان مالی بازگشت به فعالیت‌‌های خود را نداشته باشند و مسافران برای همیشه از خدمات این مراکز محبوب، محروم شوند. برای جلوگیری از این اتفاق و بازگشت مجدد این مراکز خدماتی، اول از همه باید دولت با ارائه تسهیلات مالی، امکان فعالیت مجدد آنها را فراهم کند. از جهتی دیگر به‌‌منظور ماندگاری این مشاغل در صنعت گردشگری، ثابت نگه داشتن مشتریان در تمام طول سال است که این امر تنها با افزایش تعطیلات آخر هفته امکان‌‌پذیر خواهد بود.

اگر تعطیلات آخر هفته‌ها حداقل دو‌روزه شوند، سفرها دیگر مقطعی نخواهند بود و تنها محدود به تعطیلات مناسبتی نمی‌شوند، بلکه هر هفته سفرها ادامه خواهد داشت. این امر منجر به افزایش سفرها در تمام طول سال و پایداری مشاغل خواهد شد. آنچه اکثر کشورها برای سفرهای پساکرونا به آن رسیدند، افزایش تعطیلات آخر هفته، توزیع یکنواخت تعطیلات در طول سال و طولانی‌‌تر شدن زمان سفرها بوده است. چراکه دوران کرونا، اهمیت سفر و گردشگری در زندگی مردم را بیش از هر زمان دیگری نشان داد و همچنین گردشگری به عنوان یک عامل مهم در «رشد فراگیر» در پساکرونا معرفی شد. از این رو تمرکز دولت‌ها بر سیاستگذاری صنعت گردشگری افزایش یافت و در تلاش است تا پایان سال 2023، این صنعت را به سطح پیش از کرونا برساند. افزایش تعطیلات آخر هفته یک سیاست مهم در تحقق این امر خواهد بود و همان‌طور که آمارهای سفر طی یک سال اخیر نشان می‌دهد، به‌کارگیری این ایده، تاثیرات گسترده‌‌ای در افزایش گردشگران و اعتماد مسافران به بازگشت سفرها داشته است.

در ایران با توجه به نبود تعطیلات کافی، تنها شاهد تراکم جمعیت، ترافیک و پایین بودن کیفیت خدمات در ایام خاصی از سال هستیم که در سفرهای پساکرونا، این امر بیش از هر زمان دیگری خود را نشان داده است؛ زیرا باتوجه به تعطیلی برخی از مراکز خدماتی و اقامتی گردشگری، کمبود امکانات و مراکز خدماتی نیز بر دیگر معضلات سفر در تعطیلات مناسبتی افزوده است. مشکلاتی که با افزایش تعطیلات آخر هفته اگر کاملا حل نشود، آن را به حداقل می‌‌رساند.