واکنش سیمانی‌ها به طرح مجلس

در حالی طرح «بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و افزایش راندمان کارخانه‌‌‌های سیمان کشور» تهیه و تدوین شده که داده‌‌‌های این طرح با واقعیت‌‌‌ها همخوانی ندارد و در این خصوص از اهالی صنعت سیمان نظر‌خواهی نشده است.

کارشناسان معتقدند در شرایطی که امروز شرکت‌های سیمانی حتی توانایی مالی لازم را برای جایگزینی قطعات آسیب‌دیده کارخانه ندارند و ورشکستگی اغلب کارخانه‌ها امری مشهود است، صحبت از مباحثی مانند بهینه‌سازی انرژی و الزامات بسیار هزینه‌بر آن مانند جایگزینی آسیاب «غلتکی» به جای «گلوله‌ای» می‌تواند مشکلات را دو چندان کند.

رشد روز‌افزون مصرف انرژی و محدودیت منابع فسیلی که اصلی‌‌‌ترین منبع تولید انرژی در ایران و جهان هستند، جوامع صنعتی را برای تامین انرژی موردنیاز به تکاپو واداشته است. در ایران بیش از 26‌درصد کل انرژی در بخش صنعت به مصرف می‌رسد و بخش سیمان یکی از زیر بخش‌‌‌های مهم صنعت است که به شدت وابسته به انرژی است، به گونه‌‌‌ای که بیش از 15‌درصد از انرژی صنعت در این بخش به مصرف می‌‌‌رسد؛ بنابراین مدیریت و بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی در صنعت سیمان به عنوان یک صنعت انرژی‌بر بسیار حائز اهمیت است و مدیریت تولید، تغییر در نوع مواد تشکیل‌دهنده سیمان، استفاده از راهکار‌‌‌های جایگزینی انرژی فسیلی و وارد کردن تکنولوژی جدید می‌تواند نتایج مناسبی در کاهش مصرف انرژی در صنعت سیمان داشته باشد، اما اگر طرح‌های کارشناسی نشده به صنعت سیمان اعمال شود خطر تعطیلی واحدهای تولید هم افزایش می‌باید.

به این منظور جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی با موضوع بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و افزایش بازدهی کارخانه‌‌‌های سیمان کشور را تهیه و تدوین کرده‌‌‌اند که اخیرا از سوی هیات‌رئیسه مجلس در صحن علنی اعلام وصول شد.

کلیات طرح بهینه‌‌‌سازی صنعت سیمان

در ماده واحده طرح «بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و افزایش راندمان کارخانه‌‌‌های سیمان کشور» آمده است: کلیه کارخانه‌‌‌های سیمان کشور مکلفند از محل تسهیلات اعطایی سیستم بانکی که با کمک بانک مرکزی و وزارت صمت تامین و پرداخت می‌شود و منابعی که از محل ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌‌‌پذیر با تصویب شورای اقتصاد اختصاص می‌‌‌یابد، انرژی تمامی بخش‌‌‌های اداری و نگهبانی و محوطه کارخانه را از انرژی‌‌‌های تجدید‌‌‌پذیر (خورشیدی، بادی و …) تامین کنند و همچنین با اجرای طرح‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی (تعویض سیستم گرمایش و آجر‌‌‌های نسوز کوره دوار و همچنین جایگزینی سیستم غلتک به جای سیستم آسیاب‌‌‌های قدیمی)، مصرف گاز و برق خود را مطابق الگوی‌‌‌های نرم استاندارد کاهش دهند.

این ماده واحده دارای سه تبصره است که‌سازوکار‌‌‌های اجرای طرح و امتیازات تشویقی و تنبیهی را برای شرکت‌های سیمانی توضیح داده است.

تبصره 1- کمیته مشترکی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌‌‌های صمت، نیرو و نفت بر اجرای این طرح‌‌‌ها و نحوه اجرای آنها در کارخانه‌های سیمان بر بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی در سه بخش مورد اشاره (بهینه‌‌‌سازی کوره دوار – بهینه‌‌‌سازی آسیاب‌‌‌ها با تغییر به سیستم غلتکی و تجدید‌‌‌پذیر کردن انرژی مصرفی در بخش اداری و …) نظارت داشته و پرداخت وام و کمک‌‌‌های دولتی منوط به تایید این کمیته است.

تبصره 2- اجرای این طرح از زمان ابلاغ این قانون در دو سال اول برای تمامی کارخانه‌‌‌های سیمان تشویقی بوده و از سال سوم به بعد مشمول جریمه‌‌‌های مرتبط با پرداخت قیمت صادراتی حامل‌‌‌های انرژی (برق، گاز و مازوت) می‌شود.

تبصره 3- وزارتخانه‌‌‌های نفت و نیرو مکلفند در زمستان و تابستان (ماه‌‌‌های سرد و گرم سال) گاز و برق کارخانه‌هایی که طرح بهینه‌‌‌سازی را اجرا کرده‌‌‌اند، قطع نکند.

عمر کمتر از 15 سال 70‌درصد خطوط سیمان

سید عباس حسینی، مدیرعامل «سیمان تهران» در رابطه با طرح «بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و افزایش راندمان کارخانه‌‌‌های سیمان کشور» به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: اینکه در راستای بهینه‌‌‌سازی انرژی اقدام عملی صورت بگیرد، بسیار حائز اهمیت است اما مساله اصلی این است که اطلاعات داده شده به نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در این رابطه صحیح نیست و طبیعی است که با این داده‌‌‌ها تصمیمات درست اتخاذ نمی‌شود. در حال حاضر تعداد 76 کارخانه تولید سیمان در کشور فعال هستند که حدود 87‌میلیون تن سیمان تولید می‌کنند؛ از این تعداد 70‌درصد خطوط عمری حدود 15 سال دارند که از تکنولوژی‌‌‌های اروپایی برخوردار هستند و صرفا 30‌درصد خطوط عمری بالاتر از 15 سال دارند. بنابراین صنعت سیمان در ایران صنعتی جوان به شمار می‌رود.

فاصله ارقام مجلس با واقعیت

وی افزود: در سال گذشته 62/ 7‌میلیون تن سیمان در کشور تولید شده است. برای تولید هر تن سیمان میزان مصرف گاز خطوط جدید حدود 95 مترمکعب و خطوط قدیم 110 مترمکعب بوده است؛ بنابراین میانگین مصرف گاز صنعت سیمان برای تولید هر تن سیمان در کشور ما 99/ 5 مترمکعب است و این در حالی است که در داده‌‌‌های مجلس این عدد 115 مترمکعب برآورد شده است که با واقعیت همخوانی ندارد.

حسینی در ادامه با بیان اینکه مصرف برق صنعت سیمان با استاندارد‌‌‌های جهانی مطابقت دارد، اظهار کرد: در حال حاضر مصرف برق کارخانه‌های قدیمی برای تولید هر تن سیمان 120 کیلووات و خطوط جدید حدود 100 کیلووات است که به طور کلی میانگین مصرف برق صنعت خاکستری را حدود 103 کیلووات برای هر تن سیمان برآورد می‌‌کنند. این در حالی است که مجلس شورای اسلامی میزان برق مصرفی برای تولید هر تن سیمان را 120 کیلووات عنوان کرده است.

راهکار‌‌‌های عملی برای کاهش مصرف برق و گاز

مدیرعامل سیمان تهران در ادامه به انتقاد از راهکار‌‌‌های عنوان شده در طرح «بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و افزایش راندمان کارخانه‌‌‌های سیمان کشور» پرداخت و تصریح کرد: هم اکنون در دنیا برای کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط‌زیست گرایش بسیار بالایی به تولید و مصرف سیمان‌‌‌های آمیخته وجود دارد، چرا که تولید این نوع سیمان‌‌‌ها تا 25‌درصد می‌تواند مصرف انرژی حرارتی را کاهش دهد؛ بنابراین با همین راهکار که کارخانه‌‌‌ها هم به اجرای آن علاقه‌‌‌مند هستند، می‌توان علاوه بر کاهش گاز‌‌‌های گلخانه‌‌‌ای به میزان قابل‌توجهی مصرف انرژی را در این صنعت کاهش دهیم. البته برای فرهنگ‌‌‌سازی و ترغیب مردم به استفاده از سیمان‌‌‌های آمیخته، باید در قیمت سیمان پرتلند تجدید نظر صورت گیرد. به طوری که به دلیل ارزش‌‌‌گذاری اندک سیمان در کشور برای کار‌‌‌های ساده بنایی هم از سیمان تیپ دو استفاده می‌شود.

وی همچنین به استفاده از زباله‌‌‌ها به عنوان سوخت جایگزین گاز اشاره کرد و افزود: روزانه 9‌میلیون تن زباله در تهران تولید می‌شود؛ «سیمان تهران» قادر است به‌رغم هزینه‌بر بودن در ابتدای پروژه، از بخشی از این زباله‌‌‌ها که قابل تبدیل شدن به RDF هستند، به عنوان سوخت جایگزین گاز استفاده کند تا ضمن کاهش تا 20‌درصدی مصرف انرژی حرارتی، از اثرات زیست‌محیطی طلای کثیف بر طبیعت جلوگیری کند. متاسفانه به‌رغم پیگیری‌‌‌های مکرر ما در این خصوص همکاری لازم توسط نهاد‌‌‌های مسوول تا به امروز صورت نگرفته است. ذکر این نکته ضروری است که در برخی کشور‌‌‌های اروپایی سهم سوخت‌‌‌های جایگزین در صنعت سیمان تا 70‌درصد نیز می‌‌‌رسد. همچنین تجهیزات «بازیافت حرارتی» در مسیر گاز‌‌‌های گرم سیستم پخت می‌تواند به عنوان یک راهکار رایج در تولید برق در صنعت سیمان به کار گرفته شود.

جایگزینی سیستم به بهای نابودی صنعت

حسینی با انتقاد از طرح جایگزینی سیستم غلتک به جای سیستم آسیاب‌‌‌های دوار گلوله‌‌‌ای تصریح کرد: جایگزینی سیستم‌های غلتکی به جای آسیاب‌‌‌های گلوله‌‌‌ای نیازمند سرمایه‌گذاری بالایی است و توجیه اقتصادی ندارد. از طرفی هنوز هم در برخی از کشور‌‌‌های اروپایی از آسیاب‌‌‌های گلوله‌‌‌ای استفاده می‌شود.

این تولید‌‌‌کننده با تاکید بر نظرخواهی از اهالی صنعت سیمان در تدوین قوانین و دستورالعمل‌‌‌ها خاطرنشان کرد: مجلس شورای اسلامی با این طرح قصد دارد 35‌درصد مصرف گاز و 25‌درصد مصرف برق را در صنعت سیمان کاهش دهد در حالی که داده‌‌‌هایی که بر مبنای آنها برنامه‌‌‌ریزی کرده‌‌‌اند، کاملا نادرست است و متاسفانه در این خصوص از صنعت سیمان نظر‌خواهی نشده و قطعا اجرای این طرح با شرایط کنونی، صنعت سیمان را از چاله به چاه می‌اندازد.

طرحی که مشکلات را بیشتر می‌کند

 بهدین اورعی، مدیرعامل «سیمان جوین» نیز در این رابطه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: بیش از 70‌درصد صنعت سیمان در دهه 80 راه‌اندازی شده که خطوط تولید آن از اروپا خریداری شده است؛ بنابراین جزو به روز‌ترین و جوان‌ترین صنایع کشور به شمار می‌رود که مصرف انرژی این صنعت با استانداردهای جهانی مطابقت دارد؛ گذشته از این قطعا چنانچه طرحی برای بهینه‌سازی صنایع مختلف در نظر گرفته شود، باید به مباحث مالی برای پیاده‌سازی طرح توجه لازم صورت بگیرد. در شرایطی که امروز شرکت‌های سیمانی حتی توانایی مالی لازم برای جایگزینی قطعات آسیب دیده کارخانه را ندارند و ورشکستگی اغلب کارخانه‌ها امری مشهود است، صحبت از مباحثی مانند بهینه‌سازی انرژی و الزامات بسیار هزینه‌بر آن مانند جایگزینی آسیاب «غلتکی» به جای «گلوله ای» می‌تواند مشکلات را دوچندان کند.

وی افزود: چنانچه در کشور ما سیمان حتی به نرخ 50‌درصد بهای جهانی این محصول عرضه شود، قطعا وضعیت مالی کارخانه‌ها تا حد زیادی تغییر می‌کند و در این صورت سیمانی‌ها به صورت خودکارمباحثی مانند صرفه‌جویی در مصرف انرژی را جدی‌تر دنبال می‌کنند اما وقتی مساله ریشه‌ای و اساسی قیمت مورد توجه قرار نگیرد، طرح‌هایی از این دست صرفا یک گام شرکت‌ها را به ورشکستگی کامل نزدیک‌تر می‌کند.

اورعی در ادامه با انتقاد از ارقام عنوان شده طرح بهینه‌سازی انرژی صنعت سیمان تصریح کرد: به هیچ عنوان عدد 115 مترمکعب گاز و 120 کیلووات برق برای تولید هر تن سیمان که مبنای تصمیم‌گیری برای تدوین طرح بوده با واقعیت منطبق نیست و مصرف صنعت سیمان به مراتب کمتر از ارقام مذکور است.

مدیرعامل سیمان جوین در مورد اینکه شرکت‌ها بر اساس طرح بهینه‌سازی انرژی موظف هستند انرژی موردنیاز تمامی بخش‌‌‌های اداری، نگهبانی و محوطه کارخانه را از انرژی‌‌‌های تجدید‌‌‌پذیر (خورشیدی، بادی و…) تامین کنند، اظهار کرد: پرداخت تسهیلات برای ساخت نیروگاه خورشیدی جهت تامین برق بخش‌های غیر‌خط تولید به هیچ عنوان اقدام هدفمندی نیست، زیرا برق مصرفی خارج از خط تولید به یک مگاوات هم نمی‌رسد. در واقع میزان بهره‌وری با هزینه‌های انجام شده توجیه ندارد.

استفاده از زباله‌ها به عنوان سوخت جایگزین تا چه اندازه قابلیت اجرایی دارد؟ اورعی در پاسخ به این سوال عنوان کرد: استفاده از زباله برای تامین سوخت (RDF) در کشور ما قابلیت اجرا ندارد چون وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها برنامه و زیرساختی برای بحث تفکیک و ارائه زباله‌هایی که قابلیت تامین انرژی داشته باشند، ندارند. به عنوان نمونه درکل کشور یک شهر نداریم که دربحث تفکیک زباله به موفقیت 10‌درصدی رسیده باشد. درخصوص سیستم‌های بازیافت انرژی حرارتی (WHR)  نیز می‌توان گفت تنها موردی که تاکنون به صورت مناسب از این سیستم استفاده کرده، مربوط به تامین گرمایش شهرهای سردسیر برخی کشورها از طریق انتقال آب گرم بویلرهای نیروگاه برق به شبکه‌های گرمایش مرکزی بوده است.

وی در ادامه به بیان راهکار برای تامین انرژی صنعت سیمان پرداخت و خاطرنشان کرد: بهترین اقدام برای تولید برق ارائه تسهیلات بلندمدت به کارخانه‌ها جهت ساخت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی به میزان حداقل 30 مگاوات است که علاوه بر تامین برق موردنیاز کارخانه، مازاد برق به شبکه توزیع فروخته شود.

تولید سیمان‌های آمیخته تا چه اندازه می‌تواند باعث کاهش مصرف انرژی شود؟! اورعی در پاسخ به این سوال گفت: فرهنگ استفاده از سیمان آمیخته در عوام و صنعت ساختمان جا نیفتاده و تکنولوژی احداث بنا در کشور به صورت بنایی است و با تکنولوژی‌های روز ساخت‌وساز در دنیا بسیار فاصله داریم. بنابراین تولید سیمان آمیخته از مقبولیت لازم در بازار برخوردار نیست و کارخانه‌ها هم که درشرایط فعلی به سمت تولید این سیمان رفته‌اند، از فروش مناسبی برخوردار نیستند.

 از مدیران صنعت سیمان نظر‌خواهی می‌شود

جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و طراح طرح «بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و افزایش راندمان کارخانه‌‌‌های سیمان کشور» به «دنیای‌اقتصاد» گفت: در حال حاضر تولید صنعت سیمان فراتر از نیاز داخلی کشور است و از طرفی با توجه به وجود بازار منطقه‌ای، صادرات این محصول می‌تواند ارز‌آوری قابل‌توجهی ایجاد کند اما فناوری مورد استفاده کارخانه‌ها به‌روز نیست و انرژی مصرفی فراتر از استانداردهاست؛ به همین علت سعی کرده‌ایم با این طرح، برای کاهش مصرف انرژی صنعت سیمان را به‌روز کنیم. برای استقبال هر چه بیشتر صنعت سیمان از طرح بهینه‌سازی مصرف انرژی مشوق‌هایی هم در نظر گرفته‌ایم که امیدواریم مدیران این صنعت بلافاصله نسبت به بهبود وضعیت اقدام کنند.

وی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه در تدوین طرح از کارشناسان و نخبگان صنعت سیمان نظر‌خواهی شده است، اظهار کرد: برای تهیه طرح قطعا بررسی لازم صورت گرفته و از کارشناسانی که سال‌ها در صنعت سیمان فعال بوده‌اند، استفاده کرده‌ایم.

قادری در پاسخ به این سوال که برخی از مدیران صنعت سیمان نسبت به اعداد و ارقامی که مبنای تصمیم‌گیری بوده انتقاد دارند، گفت: قطعا در کمیسیون‌های فرعی و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برای بررسی جزئیات طرح از تشکل‌ها و مدیران صنعت سیمان نظرخواهی می‌شود و قابلیت اصلاح و ویرایش طرح وجود دارد.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه خاطرنشان کرد: یکی از اشکالات ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌‌‌پذیر، این است که باید طرح موردنظر توسط شرکت‌ها اجرا شود و در ادامه با تصویب شورای اقتصاد، تسهیلات لازم توسط وزارت نفت پرداخت شود. این در حالی است که ما در طرح بهینه‌سازی عنوان کرده‌ایم قبل از اجرا باید وزارت نفت تسهیلات لازم را در اختیار شرکت‌های سیمانی قرار دهد؛ به همین منظور در طرحی که 50 ماده دارد و مصوب کمیسیون جهش تولید است، این مانع برطرف شده و امیدواریم با تصویب کلیات آن، شرایط برای بهینه‌سازی کارخانه‌های سیمان فراهم شود.

قادری با اشاره به مشکلات شرکت‌های سیمانی برای تامین انرژی در فصول تابستان و زمستان، خاطرنشان کرد: چنانچه شرکت‌های سیمانی در مسیر اجرای طرح فعالیت کنند، صرفه‌جویی بسیار بالایی در زمینه انرژی ایجاد می‌شود و دولت نیز مکلف است گاز و برق سیمانی‌ها را بدون وقفه تامین کند.