شیرین فرساد : دانشجوی دکتری میکروبیولوژی و محقق دانشگاه آزاد قم
تحریریه زندگی آنلاین : آنتی‌بیوتیک‌ها موادی هستند که به دو صورت عمل می‌کنند، رشد باکتری‌ها را متوقف کرده و مانع از تکثیر آنها می‌شوند و یا باکتری‌ها را از بین می‌برند. آنتی‌بیوتیک‌ها بر ویروس‌ها اثر خاصی ندارند. پس بهتر است برای درمان بیماری‌هایی مانند گلودرد، سرماخوردگی، عفونت‌های ویروسی و برونشیت از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها خودداری شود. برای عفونت‌های باکتریایی، آنتی‌بیوتیک‌ها به سرعت اثر می‌کنند و علائم بیماری 24-48 ساعت به خوبی کاهش می‌یابد، اما بایستی دوره درمان آنتی‌بیوتیکی کامل شود، زیرا در اثر قطع آنتی‌بیوتیک، بیماری عود خواهد کرد. متاسفانه سرانه مصرف آنتی‌بیوتیک ایران 16 برابر استاندارد جهانی و 4 برابر قاره اروپا است. ایران رتبه بیستم مصرف آنتی‌بیوتیک را بین کشورهای جهان دارد.
بیشتربخوانید:
نحوه تجویز آنتی‌بیوتیک توسط پزشک
آنتی‌بیوتیک‌ها در رده‌های درمانی متفاوتی قرار دارند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها محدود‌الاثر بوده و مانند آموکسی‌سیلین و پنی‌سیلین بر تعداد محدودی از باکتری‌ها موثرند. تعدادی از آنتی‌بیوتیک‌ها وسیع‌الطیف هستند و مانند کوآموکسی‌کلاو که مهار کننده قوی باکتریایی است، بر چند گونه باکتری تاثیر می‌گذارند.
مصرف انواع آنتی‌بیوتیک برای کودکان
معمولا به علت ممانعت کودکان از خوردن قرص یا کپسول، داروهای مایع برای آنها استفاده می‌شود.
پنی‌سیلین‌ها
از آموکسی‌سیلین و پنی‌سیلین G، برای عفونت ساده گوش و عفونت‌های سینوسی و تب استفاده می‌شود، بنا بر تشخیص پزشک معمولا به مدت 10 روز و روزی دو بار استفاده می‌شود.
کوآموکسی‌کلاوها
برای عفونت‌های پیچیده گوش و عفونت‌های سینوسی باکتریال تجویز می‌گردند. این دارو مطلوب کودکان نیست و از خوردن آن ممانعت می‌کنند، اما به مدت 10 روز و روزی دو بار توصیه می‌شود.
بیشتربخوانید:
سفالوسپورین‌ها
برای عفونت گوش پیچیده و مکرر و عفونت‌های باکتریال سینوسی توصیه می‌شود. این دارو طعم بهتری نسبت به کوآموکسی‌کلاو دارد و روزی یک بار تجویز می‌شود.
ماکرولیدها
این دارو (زیتروماکس) برای سیاه‌سرفه و ذات‌الریه خفیف و به مدت 3 - 5 روز توصیه می‌شود.
سولفانامیدها
این آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت مقاوم استافیلوکوکی و عفونت‌های دستگاه ادراری استفاده می‌شوند.
نحوه مصرف آنتی‌بیوتیک در منزل
کودکان از خوردن آنتی بیوتیک به علت بوی نامطلوب خودداری می‌کنند و در نتیجه می‌بایست آنتی‌بیوتیک را با پودینگ یا در آبمیوه مخلوط کرده تا از طعم بهتری برخوردار شود.
گاهی اوقات درصد جذب برخی آنتی‌بیوتیک‌ها با غذای چرب یا بستنی بهتر است.
عوارض آنتی‌بیوتیک‌ها برای کودکان
الف: تب
گاها تب یک هفته پس از مصرف آنتی‌بیوتیک های خاص شروع می‌شود. ممکن است تب به همراه واکنش آلرژیک ایجاد شود. احتمال ایجاد تب، پس از مصرف داروهای آنتی‌بیوتیکی بتالاکتام، سفالکسین، مینوسیکلین و سولفونامیدها بیشتر است.
ب: اسهال
مصرف تعدادی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند سفالوسپورین، کلیندامایسین و تعدادی از پنی سیلین‌ها در برخی از کودکان، منجر به اسهال می‌شود.
بیشتربخوانید:
ج: واکنش‌های آلرژیک
این واکنش‌ها شامل حساسیت فوری و حساسیت تاخیری می‌باشند. بثورات ایجاد شده به دنبال آلرژی، ممکن است دارای سطحی برجسته و یا صاف بوده، دارای قرمزی، خارش و جوش شود.
شکل‌های متفاوت بثورات پوستی پس از مصرف آنتی‌بیوتیک در کودک ایجاد می‌شود؛ بثورات قرمز و صاف، قرمز پوسته پوسته و بثورات بنفش و برآمده.
ر: عفونت قارچی
مصرف آنتی‌بیوتیک با تغییر فلور نرمال میکروبی بدن، باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید شده و مقاومت بدن را در برابر عوامل پاتوژن، کاهش می‌دهد و کودک به راحتی به بیماری‌هایی مانند بیماری قارچی مبتلا شده و به شکل برفک‌های دهانی آزار دهنده، در ناف و بستر ناخن ظاهر شود. همچنین آنتی‌بیوتیک‌ها باعث کاهش باکتری‌های مفید مانند لاکتوباسیل‌ها در واژن می‌شوند و در نتیجه مخمرهای کاندیدا رشد می‌کنند و باعث علائمی مانند خارش، سوزش ادرار، تورم واژن و قرمزی واژن می‌شوند.
و: لکه‌های دندانی
تجویز طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک تتراسیکلین و داکسی‌سایکلین، در کودکان کمتر از 8 سال منجر به ایجاد لکه در سطح دندان می‌شود. مصرف آموکسی سیلین نیز ممکن است منجر به لکه‌دار شدن دندان‌ها شود.
عوارض جانبی شدید ناشی از مصرف داروهای آنتی‌بیوتیکی
شوک آنافیلاکسی
شوک آنافیلاکسی، واکنشی خطرناک بوده و ممکن است به علائمی مانند التهاب، مشکلات تنفسی و افت فشار خون منجر شود.
سندروم استیونز جانسون
این واکنش حساسیت شدید است و ممکن است علائمی مانند آنفلوانزا، زخم‌های دردناک، التهاب صورت و حساسیت به نور، اختلالاتی در پوست و مخاط این کودکان ظاهر شود. پس از مصرف داروهای بتالاکتام و سولفامتوکسازول احتمال ایجاد این سندروم بیشتر است. علائم آن شامل درد‌های پوستی، تب، سرفه، تورم صورت، زبان و گلودرد می‌باشد، البته در کودکان دارای نقص سیستم ایمنی، این علائم تشدید می‌شود.
نکرولیز اپیدرمی سمی
این سندروم، شکل حادی از سندروم استیونز جانسون بوده و علائمی مانند تاول‌های شدید پوستی را ظاهر می‌کند.
تشنج
پس از مصرف سیپروفلوکساسین، ایمی‌پنم و سفالوسپورین احتمال تشنج وجود دارد.
کلاستریدیوم دیفی سیل
مصرف برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها، کودکان را مستعد به عفونت باکتریال کلاستریدیوم دیفی‌سیل کرده و منجر به اسهال در کودکان می‌شود.
سندروم مرد قرمز
پس از مصرف آنتی‌بیوتیک وانکومایسین، علائمی مانند خارش، بثورات پوستی، تب، درد قفسه سینه و مشکلات تنفسی ممکن است ایجاد شود.
مشکلات شنوایی
ازوفاژیت
پس از مصرف آنتی‌بیوتیک ممکن است عارضه ازوفاژیت در مری کودک ایجاد شده و مشکل بلع ایجاد کند.
حساسیت به نور
مصرف آنتی‌بیوتیک داکسی‌سایکلین می‌تواند حساسیت به نور را در کودک افزایش دهد.
لوپوس
پس از مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها؛ علائم بیماری خود ایمنی لوپوس اریتماتوز ایجاد می‌شود.
ناراحتی قلبی
برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند برخی فلوروکینولون‌هایی مثل سیپروفلوکساسین و تربینافین ضد قارچی باعث افت فشار خون و ایجاد آریتمی قلبی می‌شوند.
واکنش‌های خونی
پس از مصرف آنتی‌بیوتیک بتالاکتامی و سولفامتوکسازول در افراد دارای نقص سیستم ایمنی لوکوپنیا (کاهش تعداد گلبول‌های سفید) و در نتیجه افزایش عفونت ایجاد می‌شود و یا بیماری ترومبوسیتوپنی (افت پلاکت) که به خونریزی و کاهش انعقاد خون منجرمی‌شود.
تاندونیت (التهاب تاندون)
تاندون‌ها طناب‌های ضخیمی هستند که باعث اتصال ماهیچه و استخوان می‌شوند. آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سیپروفلوکساسین می‌توانند بیماری تاندونیت ایجاد کنند.
