شروع تازه در خاورمیانه، رکود نفتی در آمریکا

نفت‌خام آمریکا در کانال 70دلار

روز گذشته قیمت هربشکه نفت‌برنت درحالی به 24/ 83دلار رسید ‌که یک هفته پیش از این برنت بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌ای 87 دلار معامله می‌شد. وست‌‌‌‌‌‌‌‌تگزاس آمریکا هم که در زمان اوج قیمتی بازار نفت در سال جاری میلادی بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌ای 83دلار خریدوفروش می‌شد دیروز از کانال 80 دلار سقوط کرد و 50/ 79دلار قیمت خورد. این کاهش قیمت متوسط 2‌درصدی به‌‌‌‌‌‌‌‌سبب نگرانی‌ها از افزایش بهره بانکی توسط فدرال‌رزرو با هدف افزایش توان دلار رخ‌داد. نتیجه افزایش نرخ بهره بانکی کاهش فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی و سرمایه‌گذاری خواهد بود. همچنین آخرین آمار از موسسه نفت آمریکا حاکی از افت 675/ 2میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌ای ذخایر استراتژیک آمریکا در هفته گذشته است. کاهشی که می‌تواند در به حقیقت پیوستن تصویر نفت 100دلاری در نیمه دوم 2023 وضوح بیشتری ببخشد. در چنین شرایطی حتی کوچک‌ترین تولیدکننده‌‌‌‌‌‌‌‌های نفت‌خام جهان اهمیت زیادی پیدا می‌کنند، همانگونه که پس از جنگ روسیه با اوکراین در سال‌گذشته، کشورهای مصرف‌کننده اروپایی را برای تامین منابع انرژی به‌سوی کشورهای کوچک خاورمیانه و حتی آفریقا کشاند. در چنین شرایطی، بازار متزلزل است و اتفاق‌هایی مثل قطع ناگهانی 740‌هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌ای که از مرز ترکیه به بازار جهانی می‌رسید ‌هم می‌تواند حساس و مهم باشد.

نفت کردستان یا نفت عراق؟

مقامات رسمی عراقی و منطقه نیمه‌‌‌‌‌‌‌‌خودمختار کردستان به دلیل طولانی‌شدن توقف صادرات نفت کردستان، در بغداد گردهم آمدند. هدف از این نشست تعریف راه‌‌‌‌‌‌‌‌حلی تازه برای ادامه جریان صادراتی نفت کردستان از طریق ترکیه بود. دولت‌های عراق و کردستان حول بازیابی صادرات نفت از شمال عراق، توافق موقتی امضا کردند که به گفته ناظران می‌تواند گام مهمی در حل‌اختلاف چند 10ساله باشد. آنها معتقدند این توافق در توسعه روابط بین نفتی و حل‌اختلافات مالی و در نهایت سیاسی نقش مهمی ایفا خواهد کرد. سه منبع آگاه در این گفت‌وگو گفتند در اتاق گفت‌وگو در روز دوشنبه، راسل هاردی مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت معاملاتی نفت جهان (ویتول)، مدیران شرکت‌های تجاری پتراکو و انرگوپول و نمایندگانی از تولیدکننده آمریکایی HKN انرژی و شرکت نفت کردی KAR حضور داشتند.

رویترز از قول منابعی مدعی‌شده، این شرکت‌ها که بازیگران اصلی تولید و توسعه صنعت نفت کردستان هستند، به‌دنبال راه‌‌‌‌‌‌‌‌حلی جامع برای ادامه روند صادرات، این ملاقات را ترتیب داده‌اند. عراق به‌عنوان دومین تولیدکننده نفت اوپک، عمده نفت خود را از طریق بندر بصره صادر می‌کند. به گفته یکی از مقامات رسمی که از محورهای گفت‌وگوی این نشست آگاه است، شرکت‌ها برای اطمینان از ادامه توافق نفتی خود با منطقه نیمه‌‌‌‌‌‌‌‌خودمختار کردستان این نشست را تشکیل دادند. مشکل صادرات نفت شمال عراق، از 25 مارس که ترکیه از واردات روزانه 450هزار بشکه نفت‌خام از مرز فیش‌‌‌‌‌‌‌‌خبور به سمت بندر جیهان جلوگیری کرد، شروع شد. دلیل این اقدام برنده‌شدن عراق در پرونده داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی بود که به نقض قرارداد بین دو کشور از سوی ترکیه رای داده‌‌‌‌‌‌‌‌شد. اقلیم کردستان در پی اختلافاتی که با دولت فدرال عراق داشت به صادرات نفت بدون رضایت دولت مرکزی دست زد، امری که نطفه آن در اوج اختلافات دولت فدرال با کردستان عراق در سال‌2017 بسته شد. این صادرات، توافق بین آنکارا و بغداد مبنی‌بر عدم‌واردات نفت اقلیم کردستان بدون رضایت دولت فدرال را نقض کرد.

سیاستمداران نزدیک به نخست‌وزیر عراق مدعی شدند او در پی بازتعریف نقش عراق در صنعت جهانی نفت و فراهم‌آوردن بستری امن برای حضور سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران خارجی در این کشور است. به گزارش رویترز، یکی از منابع آگاه مدعی است «همه خواهان سازش هستند، یک حرکت بزرگ برای سیاست داخلی عراق. دولت فدرال سعی دارد کشور را پس از سال‌ها اختلاف کنار یکدیگر جمع کند.»  شرکت پتراکو حضور خود در مذاکرات در بغداد را تایید کرد و گفت که در حال‌حاضر منتظر تحولات بیشتر است. ویتول از اظهارنظر خودداری کرد. HKN Energy، Energopole  و KRG به درخواست‌های رویترز برای اظهارنظر پاسخ ندادند. محمد شیاع السودانی نخست‌‌‌‌‌‌‌‌وزیر عراق معتقد است؛ قطع صادرات نفت شمال به درآمد این کشور ضربه قابل‌‌‌‌‌‌‌‌توجهی زده‌‌‌‌‌‌‌‌است و ادامه آن ممکن نخواهد بود.

«یک شروع تازه»

براساس داده‌های بانک جهانی بیش از 85درصد از بودجه‌عراق به نفت وابسته است، دقیقا دلیلی که به گفته السودانی دولت فدرال عراق به سبب‌‌‌‌‌‌‌‌ آن وارد مذاکرات شده‌‌‌‌‌‌‌‌است. به گزارش رویترز، در همین کنفرانس خبری مسرور بارزانی نخست‌‌‌‌‌‌‌‌وزیر اقلیم کردستان این توافق را «یک شروع‌تازه» خواند. براساس این توافق، کردها موافقت کردند که نفت اقلیم را به شرکت ملی نفت عراق بفروشند و درآمد حاصل از آن را در بانک‌مرکزی این کشور سپرده‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کنند، اقدامی که دولت فدرال مدت‌ها به‌دنبال آن بود. به بیان دیگر، شرکت ملی نفت عراق برای اولین‌بار نماینده کرد خواهد داشت که برای جامعه سیاسی عراق اتفاق بزرگی خواهد بود.

البته نخست‌‌‌‌‌‌‌‌وزیران اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق از این توافق به‌عنوان یک «راه‌‌‌‌‌‌‌‌حل موقت» نام بردند. به گفته مقامات رسمی دوطرف، مذاکرات جدی برای قانونی‌کردن توزیع نفت اقلیم کردستان ادامه خواهد داشت.  خط لوله نفت‌خام شمال عراق به مرز فیش‌‌‌‌‌‌‌‌خور روزانه 400هزار بشکه از نفت اقلیم کردستان و 70هزار بشکه نفت دیگر نقاط عراق را حمل می‌کند. این 470هزار بشکه درحالی‌که 10درصد از تولید روزانه عراق را تشکیل می‌دهد، پاسخگوی تنها 5/ 0درصد از تقاضای جهانی است.  تولیدکنندگانی از جمله DNO ASA نروژ، Genel Energy PLC و Gulf Keystone Petroleum Ltd. هر دو در فهرست بریتانیا، دالاس، تگزاس HKN Energy Ltd و Chevron Corp از ایالات‌متحده مجبور به بستن چاه‌‌‌‌‌‌‌‌ها در کردستان عراق شدند.

البته بازار واکنش جدی به قطع جریان این 750هزار بشکه نداشت و  سه‌شنبه هفته گذشته که خبر خودداری ترکیه از واردات اعلام شد، هر بشکه برنت در بازه 85 دلاری خریدوفروش می‌شد که رقم عادی این نفت در آن بازه از بازار بود. بهای بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌های نفت پایین بود تا زمانی‌که اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس از کاهش تولید روزانه 16/ 1میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌ای که از ماه پیش‌‌‌‌‌‌‌‌رو میلادی شروع ‌‌‌‌‌‌‌‌شد، خبر داد، این خط‌لوله تنها راه اقلیم کردستان به مرز بین‌المللی برای صادرات نفت است. در آنجا شرکت‌های بزرگی مثل ویتول و فیلیپ66 و همچنین شرکت خصوصی پترواویل فعالیت می‌کنند. ناگفته نماند همین خط لوله بعد از کاهش عرضه نفت روسیه به اروپا، برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا اهمیت زیادی پیدا کرد. براساس اطلاعات موسسه کپلر، ایتالیا، رومانیا، کروات و یونان از نفت اقلیم کردستان به‌عنوان جایگزین نفت روسی استفاده کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. البته به گفته مدیران اجرایی شرکت‌های خارجی نفتی «از هم پاشیدن» و «توقف دوباره» می‌تواند سرنوشت این توافق باشد.