بازدارندگی برای توافق غیررسمی

به‌گزارش جوئیش اینسایدر، سناتور رابرت منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا و منتقد برجسته دموکرات مذاکرات با ایران پس از اولین جلسه توجیهی و محرمانه دولت بایدن با سناتورها گفت که مقامات {کاخ سفید}راهبردی را برای جلوگیری از ایران مجهز به سلاح هسته‌ای بدون مذاکرات هسته‌ای ارائه کردند. منندز گفت: «فکر می‌کنم این یک جلسه توجیهی بسیار قوی بود. ما همیشه کارهای بیشتری می‌توانیم انجام دهیم، و من فکر می‌‌‌کنم گزینه‌‌‌هایی وجود دارد که آنها در حال بررسی هستند... آنها متعهد هستند که تضمین کنند ایران به سلاح هسته‌‌‌ای دست پیدا نمی‌‌‌کند.» اما منظور منندز، از «راهبرد» برای جلوگیری از ایران مجهز به سلاح‌‌‌ هسته‌‌‌ای بدون مذاکرات هسته‌‌‌ای چیست؟

به نظر می‌رسد که آمریکا می‌‌‌خواهد در قبال ایران از اهرم بازدارندگی استفاده کند؛ یعنی دیپلماسی به پشتوانه بازدارندگی. آمریکا چند حوزه را برای بازدارندگی تعریف کرده است. از جمله بحث استفاده از مکانیزم ماشه که بارها از سوی مقامات غربی مطرح شده است. روز شنبه 6 اردیبهشت-29 آوریل علی واعظ، مدیر میز ایران در گروه بین‌المللی بحران در توییتی از رایزنی سه کشور اروپایی برای استفاده از مکانیزم ماشه خبر داده بود. بر اساس این توییت اگر ایران از خط قرمز غرب یعنی غنی‌‌‌سازی 60‌درصد عبور کند آنها تحریم‌‌‌های سازمان ملل علیه ایران را بازمی‌‌‌گرداند. بنابراین یکی از مهم‌ترین اهرم‌‌‌های غرب و به‌خصوص آمریکا بحث مکانیزم ماشه است. این در حالی است که اغلب تحلیلگران معتقد هستند آمریکا و اروپا در شرایط فعلی از این اهرم استفاده نخواهند کرد زیرا اگر بخواهند تمام تحریم‌‌‌های لغو شده ذیل منشور هفت سازمان ملل را بازگردانند ایران نیز به غنی‌‌‌سازی بالای 60‌درصد اقدام خواهد کرد که برای غرب خط قرمز بسیار پررنگی است و به همین دلیل است که مکانیزم ماشه در قالب بازدارندگی ایفای نقش خواهد کرد.

از دیگر سو جیک سالیوان، ‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مشاور امنیت ملی آمریکا که اخیرا در اندیشکده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک صحبت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرد، از به رسمیت شناختن آزادی عمل اسرائیل در قبال ایران سخن گفت. باز گذاشتن دست تل‌‌‌آویو برای اقدام سخت علیه ایران نیز اهرم دیگری است که واشنگتن در جهت بازدارندگی آن را عنوان کرده است. زیرا آمریکا نیز موافق درگیر شدن منطقه به یک جنگ دیگر نیست ولی با مطرح کردن این گزینه می‌‌‌خواهد ایران را از عبور از خط قرمز غرب یعنی غنی‌‌‌سازی بالای 60درصد برحذر دارد. در این بین اگر اسرائیل بدون هماهنگی با آمریکا دست به اقدام سختی علیه ایران بزند بحث دیگری است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که وضعیت بین ایران و آمریکا فعلا به همین صورت باقی بماند یعنی آنها اهرم‌‌‌های بازدارندگی‌‌‌شان را به رخ بکشند و ایران نیز روی غنی‌‌‌سازی 60‌درصد تمرکز کند. اما یک سناریوی دیگر هم مطرح است مبنی بر اینکه شاید یک دیپلماسی غیررسمی بین طرفین در جریان باشد و در بلندمدت شاید شاهد شکل‌گیری یک توافق ضمنی باشیم.

 برجام در کار نیست

از دیگر سناتورهایی که در جلسه محرمانه روز سه‌‌‌شنبه صحبت کرد، سناتور دموکرات تیم کین بود که درباره جلسه به خبرنگاران گفت: «من آن را به‌‌‌عنوان یک به‌‌‌روزرسانی شرایط توصیف می‌‌‌کنم، نه چیز دیگری.» این سناتور ویرجینیا گفت که پیشرفتی در جهت پیوستن مجدد به برنامه جامع اقدام مشترک یا توافق هسته‌‌‌ای محدودتر حاصل نشده است زیرا «مجموعه‌ای از عوامل چون حمایت ایران از روسیه در اوکراین، سابقه حقوق بشر ایران و همچنین تداوم حملات به ایالات متحده و متحدان آمریکا در عراق و سوریه آن را در حال حاضر غیر‌ممکن کرده است.»

سناتور جاش هاولی نیز گفت که توافق هسته‌‌‌ای بالقوه «کمتر برای کمتر» که در ماه‌‌‌های اخیر مطرح شده است، در بخشی از جلسه توجیهی که او در آن شرکت کرد، مورد بحث قرار نگرفت و این توافق را رو به زوال توصیف کرد. او گفت: «آنها در حال بررسی ورود مجدد به برجام یا هر چیز دیگری بودند که این اتفاق نمی‌‌‌افتد و خوب است. به نظر من این وضعیت فقط نوعی وضعیت درجا زدن است.» هاولی افزود: «احساس او این است که دولت بایدن واقعا اروپایی‌‌‌ها را تحت فشار قرار نمی‌‌‌دهد تا تحریم‌‌‌های بیشتر به تهران اعمال کنند.» هاولی جلسه توجیهی را تا حد زیادی فاقد محتوا توصیف کرد.

سناتور جیم ریش، عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا، در بیانیه‌‌‌ای گفت دولت بایدن برنامه جامعی درباره ایران ندارد و حتی به یک برنامه جامع نزدیک هم نشده است؛ آن هم 6 ماه بعد از آنکه رئیس‌‌‌جمهور بایدن اعلام کرد برجام مرده است. ریش گفت: «ابهام استراتژیک در مورد سیاست ایران تنها به تقویت آنها و نزدیک‌‌‌تر کردن شرکای ما به چین کمک می‌کند.» وی مدعی شد: «از آنجا که ایران به توقیف کشتی‌‌‌ها، هدف قرار دادن آمریکایی‌‌‌ها در منطقه و حمایت از نیروهای نیابتی‌‌‌اش و حمله روسیه به اوکراین ادامه می‌دهد، آمریکایی‌‌‌ها سزاوار سیاستی بیش از یک مذاکره هسته‌‌‌ای شکست خورده هستند.»

سناتور اد مارکی اما معتقد بود که توافق هسته‌‌‌ای «گزینه ارجح باقی می‌‌‌ماند، اما این به عهده ایرانی‌‌‌هاست.» او گفت که نمی‌تواند تایید کند که آیا مذاکرات در حال حاضر در حال انجام است یا خیر. سناتور جان کندی نیز در باره مساله ایران و اوکراین به بحث پرداخت و گفت: «حقیقت ماجرا این است که در حالی که تحریم‌‌‌ها ایران و تا حدودی روسیه را کند کرده است، ولی آنها را متوقف نکرده است.» وی افزود: «اما وقتی از دولت می‌‌‌پرسید با توجه به اینکه تحریم‌‌‌ها آنها را متوقف نکرده است، برنامه شما چیست؟ علاوه بر تحریم چه برنامه‌ای دارید؟ یا با سکوت مواجه می‌شوید یا با سخنان بی‌معنی. همچنین کین گفت که توافق عادی‌سازی اخیر بین ایران و عربستان سعودی که با میانجی‌گری چین انجام شد، «مهم» است و در این نشست مورد بحث قرار گرفت. کین اضافه کرد که تنش‌‌‌های بین تهران و ریاض در منطقه برای همه بسیار بد است و این توافق می‌تواند «مزایای مثبت واقعی» داشته باشد، اما «مایه تاسف» است که چین، به جای آمریکا، در این توافق میانجی‌گری کرد.

اولین جلسه محرمانه دولت جو بایدن برای تمامی سناتورها با محوریت ایران روز سه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شنبه 27 اردیبهشت ماه ساعت چهار عصر به وقت واشنگتن برگزار شد؛ وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا، کالین کال، معاون سیاسی وزیر دفاع آمریکا، مورگان میور معاون رئیس اداره اطلاعات ملی آمریکا، برایان نلسون، معاون وزیر خزانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی و استفن کوهلر، رئیس امور راهبردی و سیاسی ستاد مشترک ارتش آمریکا برای شرکت در این جلسه محرمانه در کاپیتال هیل، مقر کنگره آمریکا حاضر شدند. همچنین در این جلسه رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران به دلیل آنکه گفته شد در مرخصی دو روزه بود حضور نداشت که خود جای سوال دارد.