تغییرات اقلیمی جدی است
تقریبا از سه دهه‌قبل اقتصاددانان و کارشناسان حوزه محیط‌زیست نسبت به خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی هشدار داده بودند، با این‌وجود گفت‌وگوها در این حوزه به محافل دانشگاهی محدود بود و در اکثر کشورهای جهان، سیاستگذاران نزدیک به یک‌دهه چندان این مساله را جدی نگرفتند. از بیست سال‌پیش اما، برخی کشورها شروع به تصویب قوانینی در راستای رسیدن به هدف توسعه‌پایدار کردند. یک دهه‌دیگر طول کشید تا سیاسیون به این درک مشترک برسند که امکان حفظ پایداری زیست‌محیطی به‌صورت جزیره‌‌‌‌‌ای و بدون همکاری بین دولت‌ها امکان‌پذیر نیست. خروجی این احساس مشترک توافق پاریس بود که کشورها را ملزم می‌کرد میزان تولید دی‌‌‌‌‌اکسیدکربن که عامل اصلی گرم‌شدن کره‌زمین است را کاهش دهند، با این حال این توافق پس از خروج باراک اوباما رئیس‌جمهور ایالات‌متحده چندان دوام‌نیافت و جایگزین او، دونالد ترامپ با اعلام اینکه او مجبور است در زمستان واشنگتن، لباس‌‌‌‌‌های‌گرم بپوشد، نتیجه گرفت که زمین چندان هم‌گرم نشده و کشور او نیازی به توافق پاریس ندارد و در نتیجه از این توافق خارج شد. البته مشخص است اینکه ترامپ در زمستان احساس سرما می‌کند دلیل مشکل آمریکایی‌‌‌‌‌ها با توافق‌نامه‌های زیست‌محیطی نیست. واقعیت آن است که بسیاری از کشورها اعتراض دارند که برخی کشورها (به‌طور مشخص چین) به وظایف زیست‌محیطی خود در قبال جهان چندان پایبند نیستند، به‌همین‌دلیل توافق‌نامه‌های زیست‌محیطی در سال‌های گذشته چندان الزام‌آور نبوده‌است، اما آنچه در سال‌های اخیر تصویر روشن‌تری پیش‌روی سیاستمداران قرار داده، آتش‌سوزی‌‌‌‌‌های بیشتر در آمریکای‌شمالی و قحطی‌‌‌‌‌های طولانی‌‌‌‌‌مدت ناشی از کاهش باران در نقاطی مانند خاورمیانه است. این تغییرات در چند جهت می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. مساله اول این است که تغییرات باعث خواهد شد برخی از کشورها نسبت به تهدیدات امنیت غذایی حساس‌‌‌‌‌تر شوند.این تغییرنگرش به نوبه خود ممکن است تجارت مواد غذایی در جهان را با اختلال مواجه کند و در نتیجه محصولات غذایی با قیمت بیشتری به‌دست مشتریان نهایی برسد. همچنین این روند باعث تشدید بحران مهاجرت از کشورهای کم‌‌‌‌‌آب به کشورهای دارای ذخیره آب بیشتر شود.
خطر اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی
مساله دومی که در سال‌های اخیر زنگ خطر را برای محققان اقتصادی به‌صدا درآورده، همهگیری بیماری کرونا در جهان بود. زمانی‌که سیاستگذاران در جهان بیش از پیش احساس می‌کردند که بر اوضاع مسلط هستند، یک بیماری ناشناخته جریان تجارت جهانی را به مدت بیش از دو سال‌دچار اختلال کرد. این مساله باعث شد که برنامه‌‌‌‌‌ها در جهت رفع فقر مطلق با اختلال مواجه شود، به‌همین‌دلیل کارشناسان حوزه‌های مختلف در تلاش هستند که با همکاری بین رشته‌‌‌‌‌ای، ضربه‌پذیری اقتصاد جهان را نسبت به اتفاقات مشابه در آینده کاهش دهند.
گندم‌‌‌‌‌هایی که در آتش جنگ می‌‌‌‌‌سوزند
آخرین اتفاقی که نگرانی درباره امنیت غذایی را افزایش داده، جنگ روسیه و اوکراین است. این منطقه که یکی از انبارهای گندم جهان محسوب می‌شود سالیان دراز است که از نظر سیاسی ناپایدار است. با توجه به وابستگی هرچه بیشتر عرضه غذا به تجارت، اتفاق‌هایی از این دست می‌تواند باعث مشکلات جدی در بسیاری از نقاط جهان شود. در ابتدای جنگ توافق‌هایی وجود داشت تا عرضه گندم از این منطقه با اختلال مواجه نشود، اما پس از یک سال‌روسیه تصمیم گرفته‌است که آزادی عبور و مرور کشتیهای اوکراین را محدود کند. تا ماه ژوئیه سال‌جاری میلادی روسیه به حدود 33میلیون تن غلات و دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روغنی اوکراینی اجازه خروج داده که باعث شد بحران جهانی غذا موقتا تشدید نشود و حتی کمک کند تا قیمت گندم در مارس 2022 به 1200 دلار در هر بوشل برسد، اما از این زمان با توجه به تشدید تنش‌ها در دریاها و همچنین اطلاعیه‌ای که روسیه در 19 ژوئیه درباره اینکه تمام کشتیهای اوکراینی که عازم بنادر دریای‌‌‌‌‌سیاه می‌شوند را تهدید نظامی می‌داند، منتشر کرد، این روند محدود شد. با توجه به اینکه اوکراین معمولا 10درصد از صادرات جهانی گندم و 10 تا 15درصد از صادرات ذرت را به خود اختصاص می‌دهد، ادامه جنگ و مشکلات ناشی از هزینه‌های بازسازی برای اوکراین می‌تواند عرضه غذا را با اختلال جدی مواجه کند. همه آنچه گفته شد و موارد دیگر باعث‌شده که سیاستگذاران به‌دنبال راه‌‌‌‌‌های جایگزین برای تامین امنیت غذایی باشند.
توصیه‌های بانک جهانی
طبق آخرین برآوردها 828میلیون نفر، نمی‌دانند وعده غذایی بعدی از کجا تامین خواهد شد، با این حال ما بیش از هر زمان دیگری غذا تولید می‌کنیم؛ با تولید غلات در بالاترین سطح خود. جهان چگونه در پایان‌دادن به گرسنگی تا این حد از مسیر خارج‌شده و چگونه می‌تواند به مسیر بازگردد؟
بحران‌های غذایی پیچیده هستند و وسوسه این است که به‌جای شناسایی ریشه مساله، علائم را برطرف کنیم. همهگیری کووید-19و تغییرات آبوهوایی از جمله شایع‌‌‌‌‌ترین دلایل بحران کنونی قیمت مواد غذایی هستند، اما مسائل زیربنایی همچنان پابرجاست؛ دنیا باید شیوه تولید و مصرف مواد غذایی را به‌طور اساسی تغییر دهد. یک سیستم غذایی عادلانه‌‌‌‌‌تر و پایدارتر، 600میلیون مزرعه جهان با 8میلیارد مصرف‌کننده‌‌‌‌‌اش را به‌هم متصل می‌کند و از توانایی تغذیه گرسنگان و کاهش انتشار گازهای گلخانهای همراه با سازگاری با وضعیت آبوهوایی ناپایدار بهره‌می‌برد. جهان باید هم‌اکنون، با همکاری بیشتر و قاطعانه عمل کند، در غیر‌این‌صورت در آینده با بحران‌های بیشتری مواجه خواهیم شد. پنج اقدام حیاتی در این رابطه لازم به‌نظر می‌رسد.
نظام بهینه توزیع یارانه
اولین مساله‌ای که باید به آن توجه کرد مشوق‌‌‌‌‌ها و یارانه‌‌‌‌‌هاست. واقعیت این است که توزیع مشوق‌‌‌‌‌ها چندان کارآیی ندارد. هر ساله، دولت‌ها در سراسر جهان 800میلیارد دلار مشوق‌‌‌‌‌های تولید مواد غذایی را به کشاورزان ارائه می‌دهند که منجر به پیامدهای منفی آبوهوایی و زیست‌محیطی می‌شود، درحالی‌که تنها یک‌سوم این یارانه‌‌‌‌‌ها؛ در واقع به کشاورزان می‌رسد. توزیع مناسب مشوق‌‌‌‌‌های تولید و پرداخت پول به مزارع برای حفظ کربن در زمین و در عین‌حال تولید غذا (وضعیتی که به پایداری اقلیمی کمک می‌کند) گامی کلیدی در جهت ایجاد یک سیستم غذایی بهتر است. به‌عنوان مثال، ابتکار ایجاد روستاهای هوشمند با استفاده از فناوری‌‌‌‌‌های نوین و مشارکت همه ذی‌نفعان یک راهکار مفید است.
نوآوری ضامن بازدهی
نوآوری مساله دیگری است که سیاستگذاران در بخش کشاورزی کشورها باید توجه ویژه‌‌‌‌‌ای به آن داشته باشند. هزینه‌های عمومی برای تحقیق و توسعه در حوزه کشاورزی می‌تواند تا 44درصد بازدهی داشته‌باشد. نوآوری برای ارائه سیستمهای غذایی مولدتر که گرسنگی جهانی و تغییرات آبوهوایی را به‌طور همزمان بررسی می‌کنند، اهمیت بسیار بالایی دارد. بانک جهانی، همراه با موسسه مشاوره تحقیقات بین‌المللی کشاورزی (CGIAR)، در یک طرح مشترک تلاش می‌کنند منافع کشورها در این حوزه را تامین کنند. دوبرابر‌کردن بودجه‌تحقیقات عمومی و نوآوری برای سیستم غذایی یکی از این پروژه‌هاست. هدف‌گذاری بانک جهانی برای اینکه بودجه‌نوآوری در کشاورزی به حداقل 2درصد تولید ناخالص داخلی کشورها برسد شروعی برای این روند است. ابتکارهایی مانند ماموریت نوآوری کشاورزی برای آب و هوا (Aim4Climate) با افزایش سرمایه‌گذاری در کشاورزی هوشمند، همراه با نوآوری در سیستمهای غذایی، این کار را سرعت میبخشد.
نهادهای کارآ
مساله ترتیبات نهادی دیگر نکته‌‌‌‌‌ای است که کارشناسان بانک جهانی بر آن تاکید دارند. ممنوعیت‌های صادراتی و موانع تجاری غیرتعرفه‌ای باعث آسیب به سیستم غذایی می‌شود. موسسات شفافی که می‌توانند شبکه‌های هدفمند پرداخت‌‌‌‌‌های نقدی یا مواد غذایی را برای تغذیه فقرا در مواقع ضروری فراهم کنند، نیاز به سیاست‌های واکنشی در شرایط بحرانی را کاهش خواهند داد.
اطلاعات برای همه
تقارن اطلاعات دیگر نکته‌‌‌‌‌ای است که توجه به آن اهمیت بالایی دارد. عدم‌اطمینان در مورد همه چیز، از آب و هوا گرفته تا قیمت‌ها، در دسترس‌بودن غذا و تعداد افراد گرسنه و مکانی که گرسنگان در آن ساکن هستند، می‌تواند جهان را به بیراهه بکشاند. همه باید بتوانند از داده‌هایی که در دسترس همه است استفاده کنند. این داده‌ها که تکثیر آن ارزان است، می‌تواند به‌سرعت در دسترس کاربران مختلف قرار گیرد. هزینه نهایی تحویل اطلاعات به‌دستگاه‌های متصل به شبکه تقریبا صفر است. ما اکنون این توانایی را داریم که حجم عظیمی از داده‌ها را در سیستمهای غذایی جمع‌‌‌‌‌آوری و تجزیه و تحلیل کنیم و به‌سرعت واکنش نشان دهیم. اجباری‌کردن فرآیند در دسترس قرار‌دادن اطلاعات می‌تواند به جلوگیری از بحران‌های آینده کمک کند.
اهمیت سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش کشاورزی لازمه جلوگیری از ضربه‌پذیری جهان در حوزه امنیت غذایی است. اکثر شرکت‌ها در مورد تغییرات آبوهوایی، پیشرفت در زمینه حقوق‌بشر و کمک به رژیم‌های غذایی مغذی عملکرد بسیار ضعیفی دارند. بخش‌خصوصی باید مسوولیت تامین معیشت پایدار برای کشاورزان، اشتغال مناسب برای کارگران و انتخاب‌‌‌‌‌های مغذی برای مصرف‌کنندگان (بدون کاهش منابع طبیعی) را بپذیرد تا به اهداف برنامه توسعه‌پایدار 2 برسد. نهاد همکاری مالی بین‌الملل (IFC) به تقویت توانایی بخش‌خصوصی در جهت حمایت از تولید غذا از طریق پلتفرم جهانی امنیت غذایی برای واکنش به بحران کمک می‌کند.
در نهایت کارشناسان بانک جهانی اعتقاد دارند که جهان در این مسیر گام‌های مثبتی به‌سوی تحول برداشته‌است، اما درنظر گرفتن این نکته حائزاهمیت است که باید سرعت این روند افزایش یابد. تسریع در تحول سیستم غذایی جهان، گرسنگی و گازهای گلخانهای را کاهش می‌دهد و در عین‌حال شغل ایجاد می‌کند و رشد اقتصادی را بهبود میبخشد که به نفع فقیرترین و آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه جهانی است. با سیستمهای ذخیره‌سازی غذا که در حال‌حاضر وجود دارد، نشست برنامه توسعه‌پایدار و بیست و هشتمین کنفرانس سازمان ملل‌متحد، اکنون زمان بسیج اراده سیاسی و منابع لازم برای تغییر سیستم غذایی و ارائه جهانی عاری از فقر در یک سیاره قابل زندگی است.
