رمزگشایی ازسرنوشت بورس

صعود قیمت‌‌ نفت با تغییر روند صعودی گروه پالایشی، به‌عنوان یکی از پرطرفدارترین گروه‌ها درمیان فعالان بازار سهام همراه شد. به همین دلیل در روزهای کم‌رمق بورسی گروه مذکور به تاخت‌وتاز ادامه دادند. رشد مطلوب کرک‌اسپردها در مقایسه با کف فصل بهار وضعیتی را رقم زد که تا حدودی منجر به ایجاد خوش‌بینی‌های جدید در مورد بهبود صورت‌های مالی پالایشی‌‌‌‌‌‌‌‌ها شد. فعالان بازار سهام در شهریورماه روزهای متفاوتی را تجربه کردند اما ماحصل این ماه عایدی مثبتی برای بازار مذکور در بر داشت. در‌حالی‌که شاخص کل و شاخص هم‌وزن در مردادماه با 26/ 2 و25/ 5درصد ریزش همراه بودند این دو نماگر در واپسین ماه‌ تابستان در مسیر صعود گام برداشتند. به این ترتیب رشد

44/ 9 و 83/ 8درصدی شاخص کل و هم‌وزن در این ماه را می‌توان نشانه‌ای از پیشروی دماسنج‌های آماری بازار مذکور عنوان کرد. اما بررسی‌های آماری از یک نکته مهم دیگر نیز پرده برمی‌دارد. بازار سهام در شهریور یک روند متفاوت دیگر نسبت به مرداد را پشت سر گذاشته است و آن هم افت تردیدها نسبت به ورود پول به گردونه معاملات است. بررسی‌ها حاکی از آن است که بازار سرمایه در مرداد با خروج 5هزار و 929میلیارد تومان پول حقیقی از بورس و فرابورس مواجه شده است؛ وضعیتی رخوت‌آلود که با از دست‌ رفتن مکرر کانال 2میلیون واحدی توأم شد. اما با ورود به شهریور جو بازار اندکی بهبود یافت که آن‌ هم مانع از افت بیش از حد شاخص در مقیاس ماه قبل از آن شد. به این ترتیب در واکنش به تصمیم ارزی بانک مرکزی و اصلاح نرخ خوراک صنایع به عنوان دو اقدام مهم سیاستگذار، شاهد بهبود اندک در روند خروج پول از بازار بوده‌ایم. خروج 3هزار و 69میلیارد تومانی پول از بازار مذکور طی شهریور نشان می‌دهد بازار سهام تا چه میزان متاثر از رفتار سیاستگذار می‌تواند با تغییرات جدی همراه شود.

نقش پررنگ سیاستگذار

 با ورود به نیمسال دوم 1402 اظهارات گوناگونی در خصوص استمرار بهبود قیمتی در بازار سهام مطرح می‌شود، به همین دلیل نمی‌توان به صورت دقیق در مورد وضعیت بازار سهام داوری کرد. تحولات ارزی، تدابیر اقتصادی سیاستگذار، چشم‌انداز تورمی، تعیین چارچوب‌های جدید در حوزه سیاست خارجی کشور و بیم و امیدهای ناشی از برداشته شدن تحریم‌ها در مدت زمانی مشخص به‌وضوح اثرات غیر‌قابل‌انکاری بر معاملات سهام گذاشته و هریک به نوبه خود سناریویی جدید را برای تالار شیشه‌ای به تصویر می‌کشند که کلیت فضای بورس را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با تحلیلگران بازار سرمایه نشان می‌دهد صعود پرقدرت و از دست رفتن کانال‌های کنونی در معاملات آتی وابستگی شدیدی به سناریوهای سیاسی و اقتصادی دارد که هر کدام از این موضوعات بخش‌های متفاوتی از صنایع مهم بورس را مورد هدف قرار می‌دهد. به این ترتیب پس از 12روز مثبت و 7 روز معاملاتی منفی در شهریور باید دید آیا درنهایت نوسان‌های ممتد سهام با ورود به پاییز متوقف خواهد شد؟

درهمین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، با بیان اینکه اکثر صنایع بورسی در افق میان‌مدت مستعد بهبود سودآوری و کسب بازدهی هستند، اظهار کرد: یکی از عوامل تضعیف روند معاملات بورس در ‌ماه‌‌های گذشته عبارت از بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران در خصوص وضعیت متغیرهای کلیدی است. اما از سوی دیگر تجربه حکایت از آن دارد که همزمان با آغاز موج‌های جدید سیاستگذاری‌های دستوری در بورس، سهامداران خرد بی‌شماری از بازار خارج شده‌اند. بنابراین آنچه باید مورد ‌توجه قرار گیرد، آن است که فعالان بورسی بارها نسبت به هرگونه کنترل و دخالت در مکانیزم بازار از سوی دولت انتقاد کردند و این روند را برای پول خود خطرآفرین خواندند. در ماه‌های قبل نیز مشخص شد که رفتار سیاستگذار در این بازار تا چه میزان می‌تواند زیانی محسوس به سهامداران تحمیل کند. پس آنچه بیش از همه متغیرها باید در اولویت قرار بگیرد آن است که دخالت دولت و کنترل قیمت‌ها، عملا بورس را به یک بنگاه اقتصادی پرریسک مبدل کرده است که به صورت مستمر متاثر از کنترل دستوری خرید و فروش نهادهای حقوقی با نوسانات شدید همراه است.

بورس 1402 دچار بی‌اعتمادی شدید منتج از تصمیمات سیاستگذار شده است. عدم‌ثبات در سیاستگذاری‌های اقتصادی نیز به یکی از معضلات جدی بازار تبدیل شده است. همچنین کم‌شدن شعله انتظارات تورمی در ماه‌های قبل اگر تداوم یابد، می‌تواند بورس را به مسیر نزولی هدایت کند. به هر روی بازار سهام در کمای عمیق معاملاتی به سر می‌برد و به نظر می‌رسد بازار سهام از منظر عملکرد مبهم سیاستگذاری‌ها کار سختی در پیش دارد. درمجموع می‌توان گفت عملکرد شرکت‌ها در نیمه نخست سال عمدتا تحت‌تاثیر نبض کند انتظارات تورمی، نرخ ارز و رکود نسبی تقاضا در بازارهای رقیب و سیاستگذاری‌های اقتصادی قرار داشته است؛ وضعیتی که در صورت تداوم می‌تواند عملکردی مشابه را در ماه‌های آتی رقم بزند. مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در فضای سودآوری شرکت‌های بورسی در ماه‌های اخیر افت‌وخیز قیمت ارز بوده است؛ بنابراین با شتابگیری قیمت این متغیر مهم می‌توان انتظار داشت بازدهی بیشتری نصیب سهامداران شود؛ اما آن روی سکه نیز اهمیت بسیار دارد. حتی حرکت دلار آزاد در مدار منفی منجر به تثبیت فضای منفی بر معاملات خواهد شد. مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در فضای سودآوری شرکت‌های بورسی در 18 ماه اخیر نوسانات نرخ ارز بوده است.

نیمسال پر‌فراز‌و‌فرود

حسن رضایی‌پور نیز از جمله کارشناسانی است که معتقد است بازار با ورود به نیمسال دوم می‌تواند سمت‌و‌سوی دیگری پیدا کند. او در همین رابطه افزود: باید دید دولت برای تامین کسری بودجه چه برنامه‌ای خواهد داشت. این موضوع بسیار مهم است. اما یکی از مباحث مهم در مورد روند بازار سرمایه در نیمه دوم سال این است که از اکنون قابل‌مشاهده است که بازار مذکور همچنان با بی‌اعتمادی حاکم بر دادوستدها دست به گریبان است. معاملات هفته قبل نیز موید آن است که سرمایه‌گذاران نسبت به ورود پول به این بازار با تردیدهای جدی مواجه هستند. سطوح پایین ارزش معاملات خرد نیز بیانگر نوعی نااطمینانی نسبت به چشم‌انداز آتی معاملات در کوتاه‌مدت است. بنابراین اگر قرار باشد بازار سهام وارد مدار صعودی شود نیازمند زمان است. برخی گمانه‌زنی‌ها از بهبود وضعیت بازار در مهرماه خبر می‌دهد؛ این در حالی است که با توجه به شرایط متغیرهای اثر‌گذار نمی‌توان طی این مدت شاهد تغییرات شگرف در جریان معاملات سهامی بود. روند صعودی بازار به‌کندی انجام خواهد شد. بااین‌حال باید دید سیاستگذار در روزهای آینده دست به چه تدابیری خواهد زد. اگر سیاستگذار وارد فاز اقدامات دستوری شود، طبیعتا خروج پول سرعت بیشتری به خود خواهد گرفت. این وضعیت در حالی است که اکنون نیز ارزش معالات خرد نسبت به اوج اردیبهشت در سطوح قابل‌قبولی قرار ندارد. به گفته این کارشناس، وضعیت بازارهای موازی نیز در شکل‌گیری فرازوفرودهای بازار سهام نقش کلیدی دارد. رقبای بازار سهام به‌مرور با تخلیه حباب قیمتی روبه‌رو شدند. ایجاد کف‌های قیمتی جدی از سویی می‌تواند بر جذابیت‌های این بازارها بیفزاید. کما اینکه این بازارها به صورت سنتی نیز همگام با ورود به نیمه دوم سال سمت‌و‌سوی افزایشی می‌گیرند. بنابراین این امر به نوبه خود، هم می‌تواند منجر به هدایت بازار سهام به سمت ارتفاعات بالاتر شود و هم از سوی دیگر می‌تواند در صورت تشدید مواضع سرکوبگرانه سیاستگذار در این بازار خروج پول به سمت بازارهای موازی را رقم بزند. وضعیت بازارهای مسکن، خودرو و سکه طلا اثرات غیر‌قابل‌انکاری بر وضعیت بازار سهام دارد. طی سال‌های گذشته بازار سهام حساسیت بسیاری نسبت به اخبار سیاسی نشان داده است. این موضوع بر روند غیرقابل‌پیش‌بینی بورس تاکید می‌کند. البته جهش بهای جهانی نفت در کنار تغییر ریل انتظارات تورمی تا حدودی می‌تواند معامله‌گران را نسبت به داد‌و‌ستدهای آتی خوشبین کند. بررسی‌ها از رفتار سرمایه‌گذاران نشان‌دهنده آن است که در صورت تداوم ریسک‌زدایی از فضای اقتصادی، چشم‌انداز تالار شیشه‌ای از میانه‌های مهرماه کاهشی نخواهد بود.

او در ادامه به اثرپذیری بازار سهام از وضعیت اقتصاد جهان نیز اشاره کرد: آمارهای اقتصادی و وضعیت رونق و رکود در اقتصاد جهان نیز بر وضعیت بازار سهام طی ماه‌های آتی موثر است. ترس ناشی از رکود احتمالی و عدم‌اطمینان از چشم‌‌‌‌‌انداز اقتصاد در کشورهای بزرگ دنیا، سبب ‌شده ‌است معامله‌گران با احتیاط بیشتری خرید و فروش کنند. با‌این‌حال با توجه به اینکه قیمت‌های جهانی در هفته‌های گذشته در وضعیت مطلوبی قرار داشتند و توانستند صعود قیمتی را تجربه کنند در آینده‌‌‌‌‌ای نه‌چندان دور، این مهم می‌تواند موجبات رونق بورس کامودیتی‌محور تهران را فراهم کند.

بازار سهام از میانه‌های اردیبهشت چندین بار به واسطه عملکرد سیاستگذار در قیمت‌گذاری و دخالت در ساز‌وکار بازار از روند صعودی که در پیش گرفته بود بازماند؛ وضعیتی که سبب شد امروز اهالی بازار مذکور با سرخوردگی مضاعف مواجه شوند. به هر روی با عنایت به اینکه بازار در 4ماه گذشته از ناحیه این ریسک داخلی نتوانسته به‌سلامت عبور کند، باید دید که روند قانون‌گذاری و سیاستگذاری در بورس تهران چه جهتی خواهد یافت و در ادامه مسیر معاملاتی چگونه پیش

خواهد رفت.

شاخص‌ کل پس از آنکه در اواسط اردیبهشت به محدوده 535/ ‌2‌میلیون واحدی رسید، روندی منفی را آغاز کرد. این روند منفی سبب شد تردید‌های حاکم بر بازار واکنش منفی سهامداران را به دنبال داشته باشد. محدوده 2میلیون واحد اهمیت بسیاری برای سرمایه‌گذاران دارد. با وجود آنکه در مرداد این محدوده از دست رفت، سناریوهای مختلفی برای بازار سهام به تصویر کشیده شد. قرار گرفتن شاخص کل در سطح مذبور یکی از بدبینانه‌ترین سناریوهای ممکن بود که محقق شد. اما باید دید نماگرهای سهامی در ادامه چه نمایشی از خود نشان خواهند داد.

امیدوارهای بورسی

بازده شاخص کل بورس از ابتدای سال تاکنون مثبت 2/ 8درصد شده است. بررسی‌های «دنیای ‌اقتصاد» نشان می‌دهد نماگر مذکور، با رسیدن به سطح 2‌میلیون و 121هزار واحدی طی 6ماه عملکرد جذابی در معرض نمایش نگذاشته که بیش از هرچیز ناشی از بی‌اعتمادی به فضای اقتصادی کشور است. تداوم این روند سبب شده است که ارزش معاملات خرد که در نیمه اردیبهشت به رقمی بیش از 9 همت رسیده بود در آخرین روز معاملاتی شهریور به سطح 2 همت برسد که حاکی از نبود اقبال به بورس است. پرونده 6ماهه بازار سهام درحالی بسته شد که افزایش نااطمینانی‌ها به آینده اقتصاد و مسائل مرتبط با مذاکرات هسته‌ای کشور طی سال گذشته نیز در بازار سهام تبعاتی همچون بی‌رغبتی در بخش تقاضای موثر سهامی بر جای گذاشت؛ به طوری که افراد برای حفظ ارزش دارایی‌‌‌های خود در برابر تورم با قدرت هرچه تمام، پول خود را وارد بازارهای موازی به‌ویژه خرید ملک و دلار کردند. با گذر از این ورطه ناامید‌کننده حالا سرمایه‌گذاران با بازاری روبه‌رو هستند که با نااطمینانی‌های فراوانی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. اما بر اساس گفته‌های کارشناسان بازار سهام، همه درها به روی بورس‌بازان بسته نیست. تغییر شرایط برخی متغیرها می‌تواند در شکل‌گیری روند صعودی در این بازار کمک‌کننده باشد. در همین رابطه محمد‌صادق میرزایی، کارشناس بازار سرمایه، گفت: برخی متغیرهای اثرگذار می‌تواند روند بازار سهام در ماه‌های آتی را تغییر دهد. نخستین متغیر اثرگذار در این میان وضعیت اوراق دولتی است که افراد با استناد به آن می‌توانند وضعیت بازار را پیش‌بینی کنند. اینکه دولت از چه محلی بخواهد اوراق‌فروشی کند از مباحث مهم است. اگر سیاستگذار با انتشار اوراق دولتی زمینه را برای تامین کسری بودجه فراهم کند، قدر مسلم صندوق‌های درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی با افزایش نرخ سود روبه‌رو خواهند شد. اگر این بازدهی به صورت نامتعارف افزایش یابد، بازدهی بازار مذکور تحت تاثیر این مهم با خطر مواجه خواهد شد. دومین متغیر اثرگذار بر روند بازار سهام، موضوع انتظارات تورمی است. با توجه به افزایش میزان فروش نفت به نظر می‌رسد سرعت سیاستگذاری‌های بانک مرکزی در جهت کنترل نرخ ارز تغییر کند. اگر سیاست‌های اتخاذشده به سمت کنترل انتظارات تورمی سوق یابد، نمی‌توان انتظار رشد شارپ‌گونه در بازار سهام را داشت. در چنین حالتی سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت جوابگوی سهامداران نخواهد بود. اما بازار سهام در بلندمدت می‌تواند بازدهی مطلوبی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورد.

او نرخ دلار را سومین متغیر اثرگذار بر روند دادوستدهای بورسی عنوان کرد و گفت: نرخ دلار هم در بازار آزاد و هم در سامانه ارزی از اهمیت فراوانی برخوردار است. نرخ دلار در سامانه ارزی هم‌اکنون کاهشی است. به نظر می‌رسد این روند رو به نزول در پاییز متوقف شود و اندک‌اندک به سمت صعود حرکت کند. درحال‌حاضر نرخ دلار در سامانه ارزی با از دست دادن یک کانال حساس در محدوده 37هزار و 400تومان قرار دارد. اگر روند کاهشی نرخ مذکور متوقف شود، انتظار می‌رود در نیمه دوم پاییز بازار سهام شاهد ورود پول باشد. با افزایش نرخ دلار شاهد شکل‌گیری انتظارات تورمی خواهیم بود. سال گذشته نیز انتظارات تورمی سبب رشد چشمگیر همه بازارها شد. به همین دلیل بازار سهام چاره‌ای ندارد جز اینکه نسبت به صعود نرخ‌ها در بازار ارز و انتظارات تورمی واکنش مثبت نشان دهد. از اصلی‌ترین عواملی که سبب شد بورس از اواخر 1401 با رشد قابل‌توجه روبه‌رو شود جاماندگی این بازار از افزایش بی‌وقفه انتظارات تورمی به همراه رشد مداوم نرخ ارز بوده است. هرچند پول با تاخیر چندماهه از سایر بازارها به بورس وارد شد اما به‌هر‌حال به نظر می‌رسد بورس تهران به‌عنوان یک پناهگاه تورمی بار دیگر بتواند مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار بگیرد.

علاوه بر این موضوع انتشار گزارش شش‌ماهه شرکت‌ها نیز می‌تواند توجه فعالان بازار را به خود جلب ‌کند. با استناد به این متغیرها می‌توان این‌طور استنباط کرد که به‌مرور شاهد رونق بازار و حضور گرم سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران باشیم. این در حالی است که شرایط کنونی بازار بیانگر تضعیف طرف تقاضا و پررنگ ‌شدن سناریو‌های مختلف در خصوص تداوم این وضعیت در کوتاه‌مدت است. بعد از آنکه ماه‌‌‌های متمادی مذاکرات هسته‌ای کشور و روابط تهران و غرب به کما رفته بود، اکنون به نظر می‌رسد تا حدودی از وخامت مناسبات سیاسی کشور کاسته شده است. این امر نیز به نوبه خود می‌تواند تا حدودی بر طبل سناریوهای مثبت بکوبد.  به گفته محمد‌صادق میرزایی، افزایش صندوق‌های سرمایه‌گذاری اتفاقی مثبت در بازار است. بنابراین در صورتی که سهمی ارزنده باشد، صاحبان صندوق‌ها نسبت به خرید سهام و شناسایی صنایع مستعد رشد، اقدام کرده و باعث رونق بازار خواهند شد. به همین دلیل بازار در‌حالی‌که درگیر رکود است اما با ریزشی شبیه به ریزش سال 99 مواجه نیست. گسترش این صندوق‌ها می‌تواند سرعت به تعادل رساندن بازار را افزایش دهد. بررسی بازار سهام از ابتدای سال تا کنون به‌روشنی نشان می‌دهد بازار سهام تا چه میزان تحت‌تاثیر بازار ارز تغییر مسیر داده است. به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده بازار ارز با نوسانات افزایشی روبه‌رو شود. این مهم از عواملی است که می‌تواند بازار سهام را به سمت بالا سوق دهد. از این رو تحلیلگران بنیادی نیز شاخص بورس را بر اساس مسیریابی دلار ارزش‌گذاری کرده و مورد واکاوی قرار می‌دهند.

درحالی‌که بانک‌ مرکزی نرخ ارز را کاهشی پیش‌بینی می‌کند، اما فعالان این بازار و اکثر تحلیل‌ها برآورد متفاوتی از آینده نرخ ارز در ماه‌های آینده دارند؛ به‌‌‌نحوی که ثبات در نرخ ارز سناریویی کم‌طرفدار در میان فعالان اقتصادی محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد با اتمام دوران رکودی در بازار ارز، به‌مرور شاهد ورود تقاضا برای خرید سهام باشیم. اما این اتفاق بدون شک در کوتاه‌مدت محقق نخواهد شد.