داستان مادر و جنین در هفته‌ ۲۶ و ۲۷ بارداری

به قلم : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین: فرزند شما در 26 هفتگی

در هفته 26 بارداری (6 ماهگی)، جنین شما حدود 35.6 سانتی‌متر قد دارد و وزن او به‌طور متوسط  760 گرم است. اکنون، سه ماه دیگر تا تولد نوزاد باقی مانده است. اگر نوزاد در این هفته متولد شود 85 درصد شانس بقا خواهد داشت. در این هفته، بیشتر اعضای بدن جنین تکمیل شده، مژه‌ها و ابرو قابل مشاهده هستند و در کل، تمرکز بیشتری بر رشد و نمو وجود دارد. چروک‌های بدن جنین کم شده و او به‌موجب چربی‌های در حال انباشت و ذخیره در بدنش جهت متعادل‌سازی دمای پس از تولد چاق‌تر می‌گردد. جنین حالا به صداهای بلند، ترس ناگهانی مادر و یا حرکات غیرمنتظره واکنش یا رفلکس‌ نشان می‌دهد که به آن رفلکس مورو گفته می‌شود. مشاهده حرکات جنین در طول سونوگرافی هفته 26 آسان‌تر و تعیین جنسیت او دقیق‌تر انجام می‌پذیرد. روند حرکت بیضه‌ها به داخل کیسه بیضه در جنین پسر نیز در این هفته مشهودتر می‌شود. برخی دیگر از ویژگی‌های جنین در هفته 26 بارداری عبارتند از:

سیستم تنفسی: دستگاه تنفسی جنین بهبود یافته و قادر به جمع‌آوری و تخلیه مواد مختلف است. ریه‌های جنین در حال توسعه هستند و به‌تدریج شروع به تولید سورفاکتانت می‌کنند که برای تنفس بعد از تولد ضروری است.

سیستم عصبی: مغز جنین در حال توسعه است و حدود 23.000.000 نورون در آن وجود دارد، بنابراین توجه به تغذیه از اولویت بالایی در این هفته برخوردار است. تخم‌مرغ، گوشت بدون چربی و بادام‌زمینی غنی از ماده‌ای به‌نام کولین بوده و عدس و گوشت قرمز سرشار از آهن هستند که برای رشد مغز ضروری می‌باشند. اکنون، اعصاب گوش او نیز بیشتر رشد کرده‌اند و به این ترتیب، گوش هم در مقابل صدا واکنش‌پذیرتر می‌شود.

سیستم گوارشی: بعضی از اعضای سیستم گوارشی جنین مانند کبد و پانکراس کار کردن خود را به‌صورت توسعه‌یافته‌تر آغاز کرده‌اند. روده هم پس از جذب مواد غذایی از مایع آمنیوتیک، به‌کمک آنزیم‌هایش، مواد مغذی مانند قندها، پروتئین‌ها و چربی‌ها را هضم می‌کند.

سیستم ادراری: کلیه‌های جنین به اندازه کافی بزرگ شده‌اند تا بتوانند به‌طور مؤثر ادرار را تصفیه کنند.

حرکات توسعه‌یافته‌تر: حرکات جنین در هفته 26 بارداری نسبت به هفته‌های قبل بیشتر و پیشرفته‌تر خواهند بود و ممکن است به‌شکل خود‌به‌خودی حرکات رفت و برگشتی را در رحم انجام دهد. با نزدیک شدن به زمان زایمان، احتمال چرخش جنین بیشتر می‌شود، زیرا جای کمتری در رحم برای او باقی مانده است.

بیشتربخوانید:

در 3 هفته اول بارداری چه اتفاقی می‌افتد؟

مادر در هفته‌های 26 و 27 بارداری

مادر نیز به‌دلیل رشد روزافزون جنین، نیاز به مراقبت بیشتری دارد. برای مثال، ممکن است نیاز به استراحت بیشتری داشته باشد و باید فعالیت‌های شدید را کاهش دهد. همچنین، ممکن است با مشکلاتی مانند خشکی پوست، احساس بیشتر گرما، عطش زیاد یا تکرر بیش از حد ادرار، درد پا، ورم مچ پا و تورم نامتقارن بدن، رنگ‌پریدگی، تنگی‌نفس (که در صورت شدید بودن نشانه‌ای از ترومبوآمبولی است)، سوزش در ناحیه مری به معده (به‌خاطر وارد آمدن فشار به معده، کند شدن روند تخلیه و جمع شدن غذا در آن، شل شدن دریچه تحتانی آن و در نهایت بالا رفتن اسید معده به‌سمت مری)، بی‌خوابی، هیجان و اضطراب، انقباضات رحمی بدون درد و ترشحات پستانی روبه‌رو شود. به وزن مادر بین 7 تا 10 کیلوگرم (افزایش حدودا 500 گرمی در هر هفته) و در صورت داشتن دوقلو بین 12 تا 19 کیلوگرم افزوده می‌شود. او حالا باید بیشتر مراقب راه رفتن خود باشد، چراکه با بزرگ‌تر شدن شکم حفظ تعادل در زمان راه رفتن سخت‌تر می‌گردد و احتمال زمین خوردن برای او وجود دارد. کشش و خارش در نواحی شکم و سینه و درد در ناحیه دنده‌ها که با وارد آوردن فشار آرام بر روی شکم جهت تغییر موقعیت و جابه‌جایی جنین برطرف می‌گردد، از عوارض شایعی است که مادر از این هفته به بعد بیشتر آن‌ها را تجربه خواهد کرد، بنابراین مهم است که مادر به توصیه‌های پزشک خود درباره مراقبت از خود و جنینش توجه نموده و در صورت بروز هرگونه علائم نگران‌کننده، به پزشک مراجعه کند.

فرزند شما در 27 هفتگی

در هفته 27 بارداری، جنین حدود 36.6 سانتیمتر قد دارد و وزن او به‌طور میانگین 875 گرم است. در این مرحله، جنین به تمرین حرکات ماهیچه‌ای مرتبط با تنفس می‌پردازد. اکنون، بیشتر اعضای بدن جنین شکل نهایی خود را گرفته‌اند و در طی ماه‌های بعدی، رشد و تکامل آن‌ها همچنان ادامه خواهد یافت. در این هفته، جنین شروع به باز و بسته کردن چشم‌هایش می‌کند، حرکاتش به‌شدت احساس می‌شود و در کل، کیفیت زندگی جنین به‌تدریج بهبود می‌یابد.

برخی از خصوصیات جنین در این هفته عبارتند از:

 رشد مغز و سیستم عصبی: سیستم عصبی جنین در حال توسعه و مغز جنین نیز در حال رشد است و این رشد موجب افزایش وزن جنین می‌شود.

 توسعه حس چشایی و شنوایی: در این هفته‌ها، حس چشایی و شنوایی جنین بهبود پیدا می‌کند و او می‌تواند به‌طور دقیق‌تر به صداها و طعم‌ها واکنش نشان دهد.

 توسعه ریه‌ها: ریه‌های جنین در حال توسعه هستند و او می‌تواند به‌طور مستقل تنفس کرده و اکسیژن را به‌دست آورد. این برای تقویت ریه‌های جنین بسیار مهم است.

 توسعه عضلات: عضلات جنین در حال توسعه هستند و او می‌تواند به‌طور فعال حرکت کند و به‌سمت طرفین شکم و پاها تغییر جهت دهد.

در کل، هفته‌های 26 و 27 بارداری یک مرحله مهم در رشد و تکامل جنین می‌باشند و مادر باید با احتیاط بیشتری بارداری خود را دنبال کند، چراکه مراقبت‌های لازم برای حفظ سلامتی مادر و جنین در این مرحله بسیار حائز اهمیت هستند.

بیشتربخوانید:

سرنوشت جنین در هفته 12 و 13 بارداری

تمرین‌های ورزشی مربوط به این هفته‌ها

تمرین‌های ورزشی در هفته‌های 26 و 27 بارداری همچنان می‌توانند به مادر کمک کنند که وضعیت سلامتی بهتری داشته باشد و برای زایمان آماده شود، اما باید توجه داشت که برخی تمرینات ورزشی در این مرحله از بارداری باید با احتیاط انجام شوند یا بهتر است کلا از انجام آن‌ها خودداری گردد.

برخی از تمرینات ورزشی ایمن و مؤثر برای مادران باردار در این هفته‌ها و نقش‌شان در بدن عبارتند از:

 پیاده‌روی: پیاده‌روی یکی از بهترین تمرینات برای مادران باردار است و در هفته 27 بارداری نیز قابل انجام می‌باشد. این تمرین عضلات پا و مفاصل را تقویت کرده و به افزایش استقامت و تحمل در زمان زایمان کمک می‌کند.

 شنا: شنا به مادر کمک می‌کند تا عضلات بدن تقویت شده و شدت خستگی او کاهش یابد.

 بدنسازی: بدنسازی در این هفته‌ها می‌‌تواند به ارتقای وضعیت کلی سلامت و آماده‌سازی مادر برای زایمان کمک کند، اما باید توجه داشت که برخی تمرینات بدنسازی باید با احتیاط انجام شوند و بهتر است قبل از شروع به انجام تمرینات، با پزشک خود مشورت کنید.

بهتر است از انجام تمریناتی که به شکم و کمر فشار وارد می‌آورند، تنفس را سخت‌تر می‌کنند، باعث کشش بیش از حد دست و پاها می‌شوند و یا خطر سقوط را افزایش می‌دهند، خودداری کنید. همچنین در صورت داشتن هرگونه سؤالی درباره تمرینات ورزشی طی دوران بارداری، بهتر است با پزشک خود مشورت نمایید.

بیشتربخوانید:

برخی از علائم آزاردهنده هفته‌های 26 و 27 بارداری

برخی از علائم نگران‌کننده شایع عبارتند از:

 تب و علائم دیگر عفونت: تب، سردرد، تهوع، استفراغ، اسهال، درد یا سوزش در قسمت‌های مختلف بدن مادر می‌تواند نشانه‌ای از بروز عفونت در قسمتی از بدن و یا حتی مرگ جنین در هر دوره‌ای از بارداری باشد و باید فورا به پزشک اطلاع داده شود، البته باید توجه داشت که بروز سردرد در این هفته و هفته‌های بعد بیشتر به‌خاطر کم‌خوابی، استرس، تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون حاصل می‌شود و در صورت طولانی و شدید نبودن، اغلب طبیعی است.

 درد شدید شکم، لگن، پشت و سینه: درد شکم و لگن ممکن است به‌علت کشیدگی عضلات و رشد رحم ناشی از تغییرات در ساختار بدن مادر و رشد جنین ظهور کند و از علائم معمول بارداری به‌شمار می‌آیند، اما شدید بودن درد در این نواحی و یا نواحی پشت و سینه و حتی بخش‌های دیگری از بدن می‌تواند به‌موجب مشکلات جدی مانند آمبولی رحمی، ‌افتادگی رحم و یا عفونت ایجاد شود.

 ورم دست‌ها، پاها و صورت: ورم در بعضی از بخش‌های بدن ممکن است به‌علت افزایش میزان پلاسما در بدن باشد.

 خستگی و افزایش خواب‌آلودگی: افزایش میزان هورمون‌ها، کاهش سطح آهن در خون و کاهش سطح قند خون می‌تواند باعث افزایش خستگی و خواب‌آلودگی شوند. همچنین باید از ایستادن طولانی‌مدت پرهیز شود.

 خونریزی واژینال: خونریزی واژینال ممکن است به‌علت ایجاد ترشحات بیشتر در بدن یا در شرایط حادتر، سقط جنین رخ دهد.

 افزایش فشار خون: افزایش فشار خون می‌تواند به‌علت تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون در بدن روی دهد.

 ناراحتی، فراموشی، اضطراب و یا افسردگی: فراموشی یکی از عوارض شایع این هفته و هفته‌های آتی بارداری است که به‌دلیل ترشح هورمون‌های خاص در بدن ایجاد می‌شود. اگر مادر از عوارض احتمالی بارداری رنج ببرد و یا احساس ناراحتی، اضطراب یا افسردگی شدید داشته باشد، باید به پزشک خود اطلاع دهد.

 سندروم پای بی‌‌قرار: این سندروم به‌موجب تغییرات هورمونی، تغییر در گردش خون بدن و کمبود فولات و آهن توسط تقریبا 20 درصد از خانم‌های باردار تجربه می‌شود.

 بواسیر (هموروئید): یکی از شایع‌ترین عوارض هفته 27 بارداری که با سوزش، خارش و خونریزی همراه است و توسط 25 تا 35 درصد زنان باردار تجربه می‌شود، بواسیر است.

بهتر است مادر با تجربه هر یک از این علائم به پزشک اطلاع دهد تا او اقدامات لازم را جهت حفظ سلامتی او و فرزندش انجام دهد. از دیگر اقدامات کاهنده این علائم می‌توان به مصرف آب کافی و کم کردن نمک، استراحت کافی، ورزش و تغذیه مناسب اشاره کرد. از علائم معمول و طبیعی این هفته‌ها در صورت عدم شدت و یا همراه شدن با دردهای دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 تغییرات در سطح هورمون‌ها: در طول بارداری، سطح هورمون‌ها در بدن مادر تغییر می‌کند که ممکن است علائمی مانند تهوع، استفراغ، خستگی، سردرد یا افت فشار خون را ایجاد کند.

 تغییر در الگوی خواب: در طول بارداری، تغییر در الگوی خواب ممکن است رخ دهد و بسیاری از زنان باردار با نزدیک‌تر شدن هرچه بیشتر به زمان زایمان از بی‌خوابی بیشتری رنج می‌برند. بهتر است برای داشتن خوابی بهتر، 3 ساعت قبل از خواب دست از نوشیدن مایعات کشیده و در هنگام خواب که باید به پهلو باشد، بالشتی بین دو پا قرار گیرد.

توصیه‌های ضروری

 برنامه‌ریزی در دوران بارداری را جدی بگیرید تا به حفظ سلامتی شما و فرزندتان کمک شود. مراجعه منظم به پزشک، پیش گرفتن تغذیه‌ای سالم و پرهیز از مصرف موارد ممنوعه، داشتن استراحت کافی، استفاده از مکمل‌های غذایی مانند فولیک اسید، آهن و کلسیم و رعایت توصیه‌های پزشکی برای پشت سر گذاشتن بارداری سالم و بدون دردسر در سرتیتر برنامه‌ریزی دوران بارداری قرار دارند.

 در این هفته‌ها، پرهیز از فعالیت‌های شدید، ورزش‌های سنگین و حمل یا بلند کردن اشیای سنگین به‌شدت توصیه می‌شود. همچنین، مادر باید بیشتر به استراحت کافی توجه کند و برای خوابیدن خوشایند‌تر از بالش‌های نرم و راحت استفاده کند.

 مادر در صورت مواجهه با نشانه‌های خطرناک از جمله کاهش حرکات جنین، سردرد شدید و پریشانی، افزایش فشار خون، خونریزی و دیگر علائمی که در نسخه‌های پیشین مجله به آن‌ها پرداخته شده است، باید سریعا به پزشک مراجعه کند. به یاد داشته باشید افزایش فشار خون به میزان اندک طبیعی و در صورت بیش از حد بودن، می‌تواند خطرناک و نشانه‌ای از پره‌اکلامپسی (که یکی از نشانه‌هایش حساسیت به لمس است) یا مسمومیت بارداری باشد. همچنین، تغییر رژیم غذایی و انجام ورزش منظم می‌تواند در سلامتی شما و فرزندتان تأثیر مثبت داشته باشد، اما به‌تنهایی از بروز نشانه‌های خطرناک در بارداری جلوگیری نمی‌کند. در واقع، بعضی از نشانه‌های اخطاردهنده مانند پره‌اکلامپسی و سندرم هلپ، نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد و تغییر رژیم غذایی و ورزش منظم نمی‌توانند در این موارد جایگزین درمان‌های پزشکی باشند. به همین دلیل، برای حفظ سلامتی خود و فرزندتان، بهتر است که همواره با پزشک‌تان مشورت کنید و نظرات و توصیه‌های ایشان را در زمینه تغذیه، ورزش و سایر مسائل مرتبط با بارداری دنبال کنید.

 در این هفته‌ها، استفاده از مواد کافی و مناسب ترجیحا اُرگانیک حاوی پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و کربوهیدرات‌ها برای تأمین نیازهای بدنی فرزند شما بسیار حائز اهمیت است. در این مرحله، نوشیدن شیر و مصرف مواد غذایی غنی از آهن می‌تواند به جلوگیری از کم‌خونی در فرزندتان کمک کند. توجه داشته باشید که تغذیه نامناسب مادر در این زمان ممکن است به عوارضی برای جنین منجر شود. از طرف دیگر، در این هفته‌ها، چربی‌های غیراشباع مانند روغن زیتون، کنجد و مغزهای دیگر که در زمره چربی‌های خوب و پایین‌آورنده کلسترول قرار دارند، باید در برنامه غذایی مادر بگنجند، چرا که به‌دلیل کمک به ورود ویتامین‌هایA ، K، E و D به خون و جذب آن‌ها در بدن، یک ماده غذایی حیاتی برای او و جنین محسوب می‌شوند. یکی از بهترین مواد غذایی که توصیه می‌شود به‌قدر کفایت در این دوران مصرف شود، کاهو است، زیرا حاوی اسید فولیک، ویتامین B، فیبر، کلسیم، پتاسیم و مواد معدنی مختلفی می‌باشد که همگی برای سلامت مادر و جنین لازم هستند.

 در این هفته‌ها، فرزند شما دیگر ‌شکل کامل انسانی خود را گرفته است و توجه به سلامت روحی او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زندگی فعال ولی آرام و بدون استرس مادر و مشغول شدن به تفریحات سالم می‌توانند به ارتقای سلامت روحی فرزندتان کمک کنند. از دیگر عوامل مؤثر در تحقق این امر می‌توان به پرهیز از قرارگیری در محیط‌های خشن و گوش دادن به اخبار ناگوار، استراحت و خواب کافی، مکالمه با جنین خود با صدایی آهسته، مهربان و آرام و تشویق او به خوابیدن و استراحت کردن، به‌کارگیری ماساژ با بهره‌گیری از روغن‌های طبیعی و خالص، انجام یوگا و شنا و در نهایت، دوش گرفتن با آب نسبتا خنک اشاره کرد. به‌خاطر بسپارید احساسات شما به فرزندتان منتقل می‌شود، بنابراین بهتر است که احساسات خود را تحت کنترل بگیرید و بر خود مسلط باشید.

 فشار خون بالا، نقص ژنتیکی و برخی بیماری‌ها می‌توانند موجبات سقط جنین در ماه‌های آخر بارداری را فراهم کنند. به سقط جنین در بیست‌و‌ششمین هفته بارداری مرده‌زایی گفته می‌شود.

 معمولا در هفته 26 بارداری، سونوگرافی یا آزمایشی تجویز نمی‌گردد، مگر در شرایط ویژه مانند دریافت پاسخ مشکوک تست پیشتر به‌عمل آمده غربالگری گلوکز که در این صورت باید تست تحمل گلوکز سه‌ساعته و تست تشخیص گروه خونی انجام پذیرند. برای انجام آزمایش خون باید پس از گرفته شدن نمونه خون ناشتا، مقداری شربت گلوگز نوشیده شود و سپس، هر ساعت برای سه نوبت از مادر آزمایش خون گرفته شود تا مشخص شود که او به دیابت مبتلا است یا خیر. در صورت عدم آگاهی از گروه خونی‌، این هفته آخرین فرصتی است که مادر باید برای اطلاع از آن اقدام کند. در صورت متناقض بودن RH خون مادر (منفی بودن) با RH خون جنین (مثبت بودن)، عوارض جدی برای جنین قابل پیش‌بینی خواهند بود و باید برای پیشگیری از برخی مشکلات، تزریق‌هایی در هفته‌های 26 تا 28 و 34 تا 36 بارداری بر روی مادر انجام پذیرد.

 مادر باید برای بررسی وضعیت سلامتی خود و جنین به پزشک مراجعه کند. پزشک ممکن است در شرایط خاص سونوگرافی انجام دهد تا از درست پیش رفتن همه‌چیز اطمینان حاصل کند.

 بهتر است دیگر برای گرفتن مرخصی زایمان آماده شوید. در مورد نوع زایمان (سزارین یا طبیعی) تصمیم‌گیری کنید، از هم‌فکری و تجربه افرادی با سابقه زایمان در اطراف‌تان بهره ببرید و برنامه‌ریزی‌های بعد زایمان از خرید وسایل نوزاد و تهیه صندلی خودرو مخصوص نوزاد گرفته تا پیدا کردن بهترین متخصص اطفال برای فرزند خود را در اولویت کارهای خود قرار دهید.

منابع

نورمحمدی، آ. (1394). «بارداری و مراقبت‌های آن». مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، 13(11)، 1031–1039.