به قلم : علیرضا ابراهیمی حریری ، رئیس گروه سلامت کار معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
تحریریه زندگی آنلاین : اصولا خانه‌داری با عوامل زیان‌آور متعددی در ارتباط است که افراد خانه‌دار به تناوب با آن مواجه می‌شوند اما در روزهای پایانی سال با خانه‌تکانی شب عید، مخاطرات افزایش می‌یابد. خانه‌داران با دو دسته مخاطرات بهداشتی و ایمنی مواجه هستند که این مخاطرات چه به صورت طولانی مدت یا مزمن و چه به صورت کوتاه مدت یا حاد باشند بر سلامت افراد تاثیر می‌گذارند. در ادامه به بیان توصیه‌هایی درخصوص رعایت نکات بهداشتی و ایمنی در خانه‌تکانی شب عید پرداخت که می‌تواند میزان بروز مخاطرات را کاهش دهد.
ترکیب شوینده ها ممنوع
یکی از مهمترین اصول در خانه‌تکانی‌های شب عید اجتناب از ترکیب انواع مواد شوینده با یکدیگر می باشد. هرگز نباید مواد شوینده با یکدیگر مخلوط شوند، سیستم تنفسی انسان یکی از مهمترین راه‌های ورود مواد شیمیایی به بدن است. استفاده از شوینده‌ها که حاوی مواد شیمیایی متعددی هستند می‌تواند باعث بروز اثرات سمی بر ریه‌ها یا آلرژی و آسم شود.
برخی افراد تصور می‌کنند که با مخلوط کردن مواد شوینده مختلف اثر پاک‌کنندگی و لکه‌بری آنها افزایش می‌یابد، در صورتی که ترکیب این مواد ممکن است منجر به ایجاد ترکیبات شیمیایی ثانویه شود که اثرات زیانبارتری نسبت به مواد اولیه داشته باشند.
ترکیب شوینده‌های قلیایی مانند سفیدکننده‌ها با شوینده‌های اسیدی مانند جوهر نمک باعث واکنش شدید و تولید گاز سمی کلر می شود که فوق‌العاده خطرناک است و استنشاق آن سبب اختلال درتنفس و آسیب به راه‌های تنفسی، آبریزش چشم و گاهی منجر به مرگ می‌شود. این موضوع به‌ویژه در مکان‌های دارای تهویه ضعیف به شدت خطرناک است. با توجه به ضرورت توجه به تهویه مناسب هنگام استفاده از مواد شوینده، هنگام استفاده از شوینده‌ها در سرویس‌های بهداشتی در صورت وجود پنجره حتما آن را باز کنید و در غیر این صورت حتما باید هواکش روشن باشد.
افراد هنگام استفاده از شوینده‌ها باید حتما یک پارچه یا حوله خیس را روی بینی خود قرار دهند؛ ماسک‌های جراحی یا ماسک‌های معمولی که در ایام کرونا مورد استفاده قرار می‌گیرند برای محافظت از مواجهه با گازها و بخارات سمی مناسب نیستند.افشانه‌ها و اسپری‌های شیشه شوی و تمیزکننده سطوح نیز با توجه به این که به صورت ذرات بسیار ریز در هوا منتشر می‌شوند، به سیستم تنفسی صدمه می‌زنند؛ به‌ویژه این که بسیاری از این افشانه‌ها معطر هستند و می‌توانند سبب تشدید آلرژی شوند.
بیشتربخوانید:
عوارض پوستی ناشی از شوینده‌ها
شرکت‌های سازنده برای تولید مواد شوینده از جمله مایع ظرفشویی از فرمولاسیون‌های متفاوت استفاده می‌کنند که ممکن است افراد به برخی از برندها حساسیت داشته باشند.شوینده‌ها و مواد پاک‌کننده و جرمگیر به دلیل وجود مواد قلیایی یا اسیدی در صورت مواجهه با پوست بدن سبب حل شدن چربی پوست وبروز مشکلاتی می‌شوند. تماس مداوم با این مواد سبب خشکی پوست، ترک و خارش و در نهایت اگزما، آلرژی پوستی و درماتیت یا التهاب پوست می‌شود.افراد با استفاده از دستکش می‌توانند از بروز مشکلات پوستی مذکور هنگام کار با شوینده‌ها جلوگیری کنند و بهتر است ابتدا دستکش نخی پوشیده و سپس از دستکش‌های لاتکسی استفاده کنند تا حفاظت کامل شود.
مواد شیمیایی را از دسترس کودکان دور کنید
خانواده ها در این ایام و هنگام خانه‌تکانی حتما مواد شیمیایی و شوینده‌ها را از دسترس کودکان دور نگه دارند. در هنگام خانه‌تکانی‌های شب عید، اغلب والدین به دلیل مشغله زیاد از کودکان خود غافل می‌شوند و متأسفانه شاهد بروز برخی حوادث جبران ناپذیر هستیم که در صورت در دسترس بودن مواد شوینده، پاک کننده یا ضدعفونی کننده برخی کودکان اقدام به خوردن این مواد می‌کنند که عواقب خطرناکی را به دنبال خواهد داشت. حتما توجه داشته باشید که هنگام کار با این مواد از گذاشتن آنها بر روی زمین یا در دسترس کودکان اجتناب کنید و حتما از انواعی استفاده کنید که کودکان به راحتی نمی‌توانند درب آن را بازکنند. این مواد شیمیایی برای برخی افراد نظیر مادران باردار، سالمندان و کودکان مضرتر هستند بنابراین هنگام استفاده از این مواد تا حد امکان این افراد باید در نزدیک محل نظافت حضور نداشته باشند.
بیشتربخوانید:
دردهای عضلانی و اسکلتی؛ شکایت شایع ناشی از خانه‌تکانی‌ها
دردهای اسکلتی عضلانی مانند کمردرد، گردن درد و درد ناحیه پشت یکی از عوارض شایع پس از خانه‌تکانی در افراد می باشد.در روزهای پایانی سال کارهایی نظیر جا‌به‌جایی مبلمان و لوازم منزل بیشتر انجام می‌شود، برای کاهش ریسک مشکلات بارها را باید به بسته‌های کوچکتری تقسیم کرد تا وزن کمتری پیدا کنند.هنگام بلند کردن بارها حتما باید نشسته و زانوها را خم کنید. پشت خود را صاف نگه داشته و بار را تا آنجا که امکان دارد به بدن نزدیک کنید و سنگینی بار را بر روی پاها بیندازید.
اگر جسم سنگینی را بلند کردید برای چرخش در جهت خاص هیچوقت بالا تنه خود را از محل کمر نچرخانید بلکه تمام بدن را از محل پاها به آن سمت بچرخانید.اشیای سنگین را با یک حرکت سریع و ناگهانی از روی زمین بلند نکنید. برای حمل بار از هر دو دست کمک بگیرید و این کار را با یک دست انجام ندهید.
کار کردن در مناطق بالاتر از حد دسترس به خصوص بالاتر از سرو گردن به مدت طولانی باعث آسیب به عضلات سر و گردن و شانه می شود و به این منظور حتما از نردبان مناسب استفاده کنید تا سطح کار بالاتر از حد دسترسی قرار نگیرد.
انجام حرکات تکراری؛ عامل مهم در بروز اختلالات عضلانی اسکلتی
انجام کارهای تکراری یکی از عوامل بروز اختلالات اسکلتی عضلانی است. فعالیت‌های تکراری نظیرخرد کردن سبزیجات با دست آن هم به مدت طولانی ریسک ابتلا به یک عارضه به نام "سندرم تونل کارپال" را افزایش می‌دهد. این بیماری در اثر فشار زیاد و طولانی مدت برعصبی که از مچ دست می‌گذرد بروز می کند و علایم آن شامل بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در دست و بازو است که در موارد شدید احتیاج به جراحی دارد. سندرم تونل کارپال در زنان شایع‌تر است، هنگام انجام حرکات تکراری از دست‌های خود به آرامی و با وارد کردن نیروی کم استفاده کنید. استراحت‌های کوتاه و مکرر داشته باشید. به آرامی دست‌ها و مچ خود را خم و راست کنید. از خم کردن کامل مچ دست به سمت بالا یا پایین خودداری کنید.
چند توصیه ایمنی برای خانه‌تکانی
استفاده از دستکش و دمپایی در هنگام کار با لوازم برقی ضروری است، شست و شوی لوسترها، چراغ‌های روشنایی، تمیز کردن کلید و پریز و اسپری آب روی آنها می‌تواند باعث بروز برق گرفتگی شود بنابراین حتما هنگام انجام این کار از دستکش و دمپایی استفاده کنید.یکی از عمده‌ترین خطرات ایمنی در خانه‌تکانی سقوط از نردبان می باشد، اگر از نردبان‌های یک طرفه استفاده می‌کنید حتما در هنگام تکیه دادن به دیوار از استحکام آن مطمئن شوید.
نردبان‌های دو طرفه پس از گذشت سالیان از عمر خود استحکام خود را از دست می‌دهند؛ بنابراین هنگام استفاده آن را در سطح صاف قرار دهید و اگر امکان دارد فرد دیگری نردبان را از پایین نگه دارد و دقت کنید که هر چه به سمت پله‌های بالاتر بروید از تعادل نردبان کاسته می‌شود.در هنگام تمیز کردن شیشه‌ها مواظب سقوط از نردبان یا شکستن شیشه‌های پنجره باشید و هنگام پاک کردن شیشه‌ها خم نشوید.اطراف خود را شلوغ نکنید چون ممکن است در هنگام حرکت به وسایل و ابزار آلات برخورد کنید. هرگز در هنگام نظافت از دمپایی یا کفش با کف اسفنجی استفاده نکنید زیرا در زمین خیس و سطوحی مانند سرامیک امکان سرخوردن و آسیب دیدن شما وجود دارد.در هنگام خانه‌تکانی سیم‌های رابط مثل چند راهی‌های برق را که برای انجام کارهایی مانند جاروبرقی یا بخارشویی استفاده می‌شوند از محل رفت و آمد دور کنید تا از گیر کردن پای افراد و سقوط آنها جلوگیری شود.
از شستن پرده و یا سطوح آغشته به مواد روغنی با مایعاتی نظیر تینر و بنزین خوددرای کنند زیرا احتمال خطر آتش‌سوزی هنگام کار با این مواد بسیار بالا است.