هفته‌های ۴۰ تا ۴۳ بارداری

گردآوری و ترجمه : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین : در این مقاله سعی شده تا حد ممکن از پرداختن به موضوعات تکراری و پیش‌تر ذکر‌ شده مرتبط با سه‌ماهه سوم بارداری از جمله علائم بارداری و نشانه‌های نزدیک شدن به زمان زایمان و غیره که با موضوعات هفته‌های 40، 41، 42 و 43 در این مقاله مشترک هستند، خودداری گردد. برای آگاهی از موارد مذکور و مسائل مربوط به این دوران به نسخه‌های پیشین مجله مراجعه فرمایید.

مادر در هفته‌های 40 تا 43 بارداری

هفته 40 بارداری

از این هفته تا هنگام زایمان، زمان توأما طولانی و سریع به‌نظرتان می‌رسد. اکنون بین 11 تا 15 کیلوگرم به وزن شما افزوده شده است و برآمدگی شکم با چرخش سر نوزاد به‌سمت پایین معطوف شده است که در اصطلاح به آن «افتادگی شکمی» یا «پایین افتادن رحم» گفته می‌شود. بارداری به‌طور معمول حدود 40 هفته طول می‌کشد که تقریبا معادل با سپری شدن 280 روز از اولین روز آخرین قاعدگی شما است. زایمان معمولا یک هفته دیرتر یا زودتر از این بازه زمانی انجام می‌پذیرد، اما گاه ممکن است با تأخیر نیز همراه باشد، البته این قضیه می‌تواند جنبه ارثی هم داشته باشد و به‌ویژه در اقوام خانم درجه یک شما یا حتی در زایمان‌های قبلی شما سابقه داشته باشد. از این هفته به بعد، پزشک ممکن است القای زایمان را پیشنهاد دهد - این انتخاب شما است که این کار را انجام دهید یا خیر. انجام القای زایمان پیش از هفته چهل‌و‌یکم بارداری به‌دلیل عدم موفقیت القا و همچنین عدم اتساع دهانه رحم و آمادگی آن می‌تواند خطر انجام سزارین را بالا ببرد. در واقع، زمان تخمینی دقیقی برای زایمان وجود ندارد. 60 زن از هر 100 زن در موعد مقرر یا قبل از آن به درد زایمان دچار می‌شود، 35 زن از هر 100 زن با تاخیری دو‌ هفته‌ای آن را تجربه می‌کنند و تنها در 5 زن از هر 100 زن این تاخیر حتی بیشتر هم به‌طول می‌انجامد. در کل، 61 درصد از زنان بارداری‌های دوم، سوم یا بعد از آن و 81 درصد از آن‌ها به‌دنیا آوردن اولین فرزند خود را بعد از موعد مقرر تجربه می‌کنند. به یاد داشته باشید گرچه تاریخ زایمان عددی تخمینی و متغیر است، اما امکان تاخیر آن تنها زمانی فراهم می‌شود که پزشک از سپری شدن حاملگی سالم و بدون مشکل شما اطمینان حاصل کند. معمولا پزشک صلاح نمی‌داند که این تاخیر بیش از یک هفته از موعد مقرر زایمان ‌طول بکشد، زیرا اکسیژن و مواد مغذی بعد از اتمام هفته چهل‌و‌دوم بارداری به اندازه کافی از جفت به جنین منتقل نمی‌شوند. حال اگر این مسئله با متمایل نشدن سر جنین به‌سمت پایین نیز توأم شود، او ناچار به القای مصنوعی درد متوسل خواهد شد، اما در صورت تمایل خود شما به پایان دادن بارداری از هفته 40 به بعد، پزشک به استریپ پرده‌های جنینی به‌عنوان روشی سریع و البته شاید ناخوشایند برای مادر اقدام خواهد کرد؛ بدین ترتیب که، انگشت خود را بین غشای کیسه آمنیوتیک قرار می‌دهد. این کار به شروع درد زایمان سرعت می‌بخشد. اگر قرار است در آینده نزدیک از روش القای درد استفاده کنید، ابهامات و پرسش‌های خود در مورد پروتکل‌های مربوطه را با پزشک خود مطرح سازید. احتمالا در هفته‌های پایانی علاوه بر احساس ناراحتی، اضطراب و دلهره با شروع هر انقباض مشکوک به آغاز درد زایمان و تجربه تمام علائم فیزیکی مربوطه، از آشفتگی بیشتر ذهنی و کم‌صبر شدن رنج خواهید برد. نگران نباشید این علائم طبیعی است و به‌زودی پایان خواهد یافت. نامنظم بودن انقباضات و عدم شدت گرفتن آن‌ها صرفا مقدمه‌ای بر درد واقعی است. طولانی شدن انقباضات و تکرار آن‌ها در فواصل زمانی معین می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده برای رسیدن زمان زایمان باشد. در واقع، انقباضات رحمی در روزهای پایانی بارداری تشدید شده و شکلی منظم به‌خود می‌گیرند. در صورت تشدید انقباضات رحمی و ادامه یافتن و تکرار آن حداقل به‌مدت 45 ثانیه و حداکثر هر 5 دقیقه یک‌بار حتما با پزشک خود تماس حاصل نمایید، زیرا احتمال دارد که وقت زایمان رسیده باشد. همچنین اگر با وقوع دردهای شدید در فواصل زمانی نزدیک به‌هم مواجه شدید باید نسبت به رسیدن وقت زایمان مشکوک شوید. در سه‌ماهه سوم بارداری، شکم تا حدود زیادی سفت می‌شود که با انقباضات براکستون‌هیکس مرتبط است. اسهال یکی از علائم شایع نزدیک شدن به زمان درد زایمان است، زیرا روده با تمیز کردن مرتب خود در حال آماده‌سازی رحم و فراهم کردن زمینه برای انقباض بهتر آن است. میل ناگهانی شما به آماده کردن اتاق کودک و انجام کارهای منزل یا به‌قولی خانه‌داری نشان از بیدار شدن غریزه آشیانه‌سازی در شما دارد، البته بهتر است بدانید که این حس در برخی از خانم‌ها پس از پا گذاشتن به سه‌ماهه سوم بارداری شروع می‌شود، اما به‌دلیل کم‌خوابی و خستگی ناشی از بزرگ شدن شکم و بروز انقباضات براکستون‌هیکس شبانه ممکن است حوصله برای انجام آن‌ها کم باشد. با قدم گذاشتن به هفته چهلم بارداری و نازک و گشاد شدن هرچه بیشتر دهانه‌رحم، احتمال وقوع انقباضات واقعی نیز بیشتر خواهد شد. گرچه نباید با اولین انقباض شتابان خود را به بیمارستان رساند، ولی در صورت شدیدتر شدن انقباضات در فواصل زمانی منظم و متناوب باید پزشک را در جریان آن قرار داد. پاره شدن خود‌به‌خودی کیسه آب قبل یا بعد از شروع انقباضات می‌تواند علامتی اخطاردهنده برای فرا رسیدن زمان زایمان باشد، اما معمولا این پارگی به‌صورت خفیف است و گاه با بی‌اختیاری ادرار اشتباه گرفته می‌شود. توجه داشته باشید که برخلاف ادرار، مایع‌آمنیوتیک بی‌رنگ و بی‌بو است و به ترشحات معمولی شباهتی ندارد. به‌هر‌حال، یکی از راه‌هایی که می‌توان از نشت و تخلیه بیشتر این مایع به خارج پیش از تماس با پزشک و مراجعه به بیمارستان تا حد امکان جلوگیری کرد، انجام تمرینات کگل است. اگر با انجام این تمرینات، خروج مایع متوقف شد، مایع مورد نظر ادرار و در غیر این صورت مایع‌آمنیوتیک  است و به احتمال زیاد شما طی 24 ساعت آینده صاحب فرزند خواهید شد. این علامت در حدود 15 درصد زنان قابل تجربه است. در صورت پارگی کیسه آب و خروج مایعی سبز یا قهوه‌ای رنگ بلافاصله با پزشک تماس بگیرید، زیرا می‌تواند نشانگر تحرکات روده‌ای جنین و دفع مکونیوم (مدفوع اولیه جنین) باشد و سلامت جنین را به‌خطر بیندازد. بهتر است از این هفته به بعد یک روکش ضدآب در هنگام خواب بر روی تخت انداخته شود تا از خیس شدن تشک به وقت پارگی کیسه آب ممانعت به‌عمل آید. این روکش بعد از زایمان هم به کار شما خواهد آمد. در صورت شدت گرفتن درد لگن و کمر به‌نحوی که با استراحت هم رفع نمی‌شود، باید با پزشک تماس گرفته شود. برای سریع‌تر گذراندن وقت و همین طور به‌سمت پایین آمدن نوزاد و باز شدن دهانه‌رحم و در نتیجه شروع زودتر درد زایمان، پیاده‌روی کنید. مسیر پیاده‌روی باید کوتاه، دارای صندلی برای استراحت و همچنین توالت باشد. همیشه احتیاط را رعایت کنید و هرگز بدون مشورت با پزشک به سراغ روش‌های جایگزین از جمله طب سوزنی، مصرف غذاهای تند (در صورت عدم‌دچار شدن به سوزش سر دل)، مکمل، دمنوش‌های مختلف از جمله چای برگ تمشک و حتی روغن کرچک برای القای درد زایمان نروید. فراموش نکنید سالم و ایمن ماندن شما و فرزندتان بیش از هر چیز دیگری حائز اهمیت است. در این هفته کیفیت خواب شما کاهش می‌یابد، برای عدم‌تشدید درد در زمان وقوع انقباضات رحمی، از منقبض کردن بدن خود بپرهیزید. در صورتی که تشخیص پزشک بر مطلوب‌تر بودن وضعیت نوزاد در خارج از محیط رحم استوار باشد، القای درد زایمان انجام می‌پذیرد، ولی اگر وضعیت کنونی جنین مناسب باشد، عمل القا تا هفته چهل‌و‌دوم بارداری به تأخیر انداخته می‌شود. این احتمال وجود دارد به‌دلیل قرار گرفتن جنین در به اصطلاح ترم کامل یعنی از هفته 39 تا هفته 40 و 6 روز بعدی که خطر کمتری جان او را تهدید می‌کند و همچنین در صورت نبودن مشکلی خاص، پزشک زایمان طبیعی را به شما توصیه کند. جنین همزمان با بزرگ شدن به لگن و اعصاب ستون فقرات فشار وارد می آورد و این امر موجب کمر درد می‌شود. برخی خانم‌های باردار در اواخر بارداری به دردهای سیاتیک دچار می‌شوند که معمولا بعد از وضع‌حمل به‌خودی‌خود از بین می‌روند. در هفته چهلم، چیزی که باید برای شما در اولویت قرار بگیرد، استراحت کافی است. اگر شاغل هستید، در این هفته باید مرخصی خود را گرفته باشید تا درد ناگهانی در محیط کار گریبان شما را نگیرد و شرایط برای شما پیچیده‌تر نشود.

بیشتربخوانید:

خود مراقبتی در ناباروری ( قسمت اول )

هفته 41 بارداری

شما در هفته 41 بارداری در حال گذراندن ماه نهم بارداری هستید. از آنجا که اکنون جنین بر روی مثانه قرار گرفته است و فشار بیشتری به آن وارد می‌سازد، شما دچار تکرر ادرار بیشتری می‌شوید و به بیرون‌روی بیشتری نیاز پیدا می‌کنید. از طرفی، هورمون‌ها نیز بیش از پیش در خواب شما اختلال ایجاد می‌کنند، بنابراین سعی کنید هر زمانی که فرصت پیدا می‌کنید، استراحت کنید. فشار لگنی که به‌موجب سنگین شدن جنین و قرارگیری سر او به‌سمت پایین مضاعف شده است، می‌تواند باعث تورم وریدهای واریسی راست‌روده و متعاقبا هموروئید شود که البته موقتی است و بعد از وضع‌حمل این مشکل به‌مرور برطرف می‌گردد. تورم در پاها و مچ پا معروف به خیز یا اِدِم (Edema) نیز بیش از پیش مشهود خواهد بود. پژوهش‌ها حاکی از آن است که دو پروتئین موجود در ریه‌های نوزاد همزمان با رشد هرچه بیشتر جنین به فعال‌سازی ژن‌هایی می‌پردازند که به القای زایمان منتج می‌شود. گرچه فاصله زمانی بین هفته‌های 37 تا 42 بارداری به‌عنوان دوره عادی بارداری در نظر گرفته می‌شود، ولی بارداری بیش از 40 هفته در اصطلاح پزشکی به بارداری موعد گذشته، دیر شده یا بارداری طولانی‌مدت معروف است. در صورت عدم‌‌زایمان در هفته 40 بارداری و ورود به هفته چهل‌و‌یکم، باید آزمایشی تحت‌عنوان تست زیستی - فیزیکی یا بیوفیزیکال پروفایل جنین (Biophysical Profile) که به اختصار BPP نامیده می‌شود و در مواردی از تست BPP جایگزین که شامل انجام سونوگرافی جهت ارزیابی حجم مایع آمنیوتیک احاطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده جنین و متعاقبا وضعیت جنین و زیر نظر گرفتن حرکات عمومی بدن، سنجش میزان کشیدگی طبیعی عضلات در هنگام باز و بسته کردن دست یا کشیدن و رهاسازی عضله‌ها (تون عضلات) و همچنین، بررسی تنفس و 20 دقیقه‌ای ضربان‌قلب جنین با دستگاه مخصوص است دو‌ بار در هفته برای اطمینان از سلامت جنین انجام پذیرد. در صورت وجود هر گونه مشکل در یکی از این آزمایش‌ها، پزشک در مورد انجام سریع‌تر زایمان تصمیم‌گیری خواهد کرد. در این هفته، این احتمال وجود دارد که ماما یک یا دو دارو را برای آغاز درد زایمان تجویز کند. یکی از این داروها که به‌صورت ژل، قرص یا تامپون واژنی (که در عرض 24 ساعت آینده آزاد می‌گردد) برای آماده‌سازی آرام دهانه رحم جهت القای درد زایمان مورد استفاده قرار می‌گیرد پروستاگلاندین است. القای زایمان دارویی توسط داروی پروستاگلاندین، زمینه باز شدن دهانه رحم و شروع انقباضات را فراهم می‌کند که پس از تکان‌دادن دهانه رحم توسط پزشک انجام می‌پذیرد. از داروهای دیگر قابل‌تجویز برای القای زایمان قطره‌ای تحت‌عنوان سنتوسینون (Syntocinon) است. همانطور که پیشتر نیز گفتیم از دیگر راه‌های طبیعی برای القای درد زایمان، برقراری رابطه‌جنسی (به‌دلیل وجود پروستاگلاندین در مایع منی و رسیدن به ارگاسم و در نتیجه، نرم شدن دهانه‌رحم و تحریک انقباضات رحمی) و تحریک نوک‌پستان و پیاده‌روی طولانی‌مدت است که احتمالا پزشک به شما توصیه خواهد کرد. بعضی از پزشکان با تحریک نوک‌پستان که موجبات بروز انقباضات بسیار قوی و در نتیجه، احتمال به‌خطر انداختن سلامت جنین را فراهم می‌آورد، موافق نیستند. با آماده شدن دهانه‌رحم که پزشک تشخیص آن را می‌دهد، گذشته از داروهای ذکر شده در بالا، می‌توان از یک ماده دارویی دیگر حاوی هورمون اکسی‌توسین به‌نام  پیتوسین نیز به‌شکل آمپول یا از طریق سرم برای القای زایمان کمک گرفت. معمولا یک نفر از هر پنج خانم باردار برای آغاز درد زایمان در هفته‌های 41 یا 42 بارداری به دارو احتیاج پیدا خواهد کرد. اگر قبلا بچه‌دار شده‌اید، در قرار ملاقات هفته چهل‌و‌یکم به شما یک غربالگری غشا (Membrane Sweep) پیشنهاد می‌شود. همان‌طور که پیشتر هم اشاره کردیم غربالگری غشا شامل انجام یک معاینه داخل واژینالی است که با تحریک دهانه (گردن) رحم، غشای متصل‌کننده کیسه آمنیوتیک (حاوی نوزاد) و رحم به یکدیگر جدا و هورمون پروستاگلاندین که می‌تواند زایمان طبیعی را در عرض 48 ساعت آینده تسریع نماید، آزاد می‌گردد. از آنجایی که جابجایی غشا می‌تواند برای مادر آزاردهنده و کمی دردناک باشد، این معاینه اجباری نیست و او در صورت عدم تمایل می‌تواند آن را انجام ندهد، اما پیش از آن مسئله را با مامای خود در میان بگذارید. در این 48 ساعت احتمال بروز اسهال هم به‌خاطر ترشح هورمون ذکر شده افزایش می‌یابد. ممکن است پزشک برای اطمینان از رشد درست و مناسب جنین و همچنین سنجش ضربان‌قلب و حرکات طبیعی یک اسکن اولتراسوند را انجام دهد. در طول زایمان، کودک هورمون‌های استرس را بیش از هر زمان دیگری به جفت می‌فرستد و در نتیجه مادر از نگرانی و اضطراب بیشتری در حین وضع‌حمل برخوردار خواهد بود. جهت خلاصی از استرس و دلشوره به آب‌درمانی و روش‌های تمدد اعصاب از جمله مدیتیشن رو آورید. بسیاری از خانم‌های باردار پس از سپری کردن هفته چهلم بارداری به‌صورت طبیعی زایمان می‌کنند. احتمال زایمان در هفته‌های 41 یا 42 بارداری زمانی بیشتر می‌شود که یک یا چند شرط زیر برقرار باشد:

 تخمین تاریخ لقاح و زایمان درست نباشد؛

 شما اولین بارداری خود را تجربه می‌کنید؛

 جنسیت فرزند شما پسر باشد؛

 شاخص توده بدنی (BMI: Body Weight Index) شما بیش از 30 باشد؛

بیشتربخوانید:

حال و هوای شما فرزنذتان در هفته های 20 و 21 بارداری

هفته 42 بارداری

به احتمال زیاد دوره بارداری شما در هفته 42 بارداری به اتمام می‌رسد، زیرا در حالت کلی، 98 درصد نوزادان تا هفته 42 بارداری متولد می‌شوند. در اکثر بارداری‌ها، زایمان طبیعی در هفته چهل‌و‌دوم رقم می‌خورد. مهم‌ترین دلیل تولد نوزاد بعد از هفته 40 بارداری، تخمین نادرست تاریخ لقاح و بسته شدن نطفه و متعاقب آن تاریخ زایمان است؛ بدین معنا که، محاسبه طول مدت بارداری صرفا بر اساس اولین روز آخرین قاعدگی انجام می‌پذیرد و سونوگرافی هم از نیمه اول بارداری در دسترس نمی‌باشد. هر روزی که شما به زمان زایمان نزدیک‌تر می‌شوید، دهانه‌رحم هم نرم‌تر و گشادتر و در نتیجه برای زایمان آماده‌تر می‌شود. اگر بارداری شما بیش از 42 هفته طول بکشد و از طرفی هم، تصمیمی برای القای زایمان نداشته باشید، باید برای بررسی سلامت کودک تحت‌نظارت بیشتر و دقیق‌تری قرار بگیرید. در حال حاضر، هیچ راهی برای انجام یک پیش‌بینی قابل‌اعتماد در مورد اینکه کدام نوزادان بیشتر در معرض خطر مرده‌زایی قرار دارند، وجود ندارد. در این هفته کمردردهای شما بیشتر می‌شود. از تشک سفت‌ استفاده کنید تا کمردردتان کاهش یابد. حتما زمانی در روز را به پیاده‌روی اختصاص دهید. اگر احساس کردید که انقباضات زایمان آغاز شده است، شروع به انجام تمرینات تنفسی کنید و در بینابین آن وضعیت فیزیکی خود را تغییر دهید. گرچه به‌طور معمول پزشکان طول دوره حاملگی را 40 هفته اعلام می‌کنند، اما ادامه بارداری تا هفته چهل‌و‌دوم هم مانعی ندارد و مشکلی ایجاد نمی‌کند. در هفته آخر بارداری به‌موجب رشد بیش از پیش جنین، فشار بیشتری از سوی رحم به ورید راست‌روده وارد می‌آید که همین امر، احتمال ظاهرشدن بواسیر یا بدتر شدن درد را بالا می‌برد. هرچه زایمان دیرتر صورت بگیرد احتمال انجام سزارین به‌دلیل بزرگ‌تر شدن جنین و افزایش عوارض حین و بعد زایمان بیشتر می‌شود. بعد از هفته 42 بارداری احتمال خطر خفگی جنین وجود دارد. همچنین، گاهی به‌موجب کاهش مایع‌آمنیوتیک، در ضربان‌قلب جنین اختلال ایجاد می‌شود، بنابراین اگر تا هفته 42 زایمان نکنید، عمل القا صورت خواهد پذیرفت. در صورت شروع انقباضات زایمان و عدم مشاهده پیشرفتی در روند آن، پزشک به‌کمک قلابی پلاستیکی، کیسه‌آمنیوتیک را به‌طور مصنوعی پاره می‌کند تا انقباضات پس از چند ساعت آغاز شده و انجام زایمان تسریع گردد. به این کار شکست مصنوعی غشاها (ARM: Artificial Rupture of Membranes) گفته می‌شود.

 بیشتربخوانید:

ارزیابی وضعیت تغذیه مادران (قسمت دوم )

هفته 43 بارداری

نخستین انقباضات زایمان به دردهای قاعدگی یا کمر درد شباهت دارند که از کمر آغاز و با حالتی پیش‌رونده به‌سمت جلوی بدن انتقال می‌یابند. این تجربیات ممکن است در بارداری‌ها و زایمان‌های بعدی یا قبلی شما متفاوت باشد. یکی از نشانه‌های آمادگی برای زایمان، ثبات یا کاهش وزن شما، دفع مایعات اضافی، افزایش حجم ادرار و مدفوع و کاهش مایع‌آمنیوتیک در هفته‌های آخر بارداری است. پس از زایمان هم دفع مایعات از طریق تعریق افزایش می‌یابد. این احتمال وجود دارد که بخشی از علائم زایمان در برخی خانم‌های باردار از چندین هفته قبل خود را نشان دهند. زایمان طبیعی پس از طی کردن هفته چهلم بارداری به‌دلایلی چون سخت‌تر شدن استخوان‌های جمجمه جنین و خروج آن از مجرای زایمان می‌تواند با بروز عوارضی چون مشکلات جفت، مایع‌آمنیوتیک پایین و پیچ‌خوردگی بند ناف، پارگی شدید واژن در حین زایمان و عفونت و خونریزی بعد از زایمان همراه باشد. بنا بر تشخیص پزشکان، رشد جنین در هفته 41 بارداری تقریبا کامل می‌شود و می‌تواند در محیط خارج رحم به بقای خود ادامه دهد. اگر بارداری بیش از 42 هفته ادامه یابد خطر مرده‌زایی بیشتر می‌شود، اگرچه بیشتر نوزادان سالم می‌مانند و به‌دنیا می‌آیند. بعد از هفته 43 بارداری، زایمان در خانه به هر دلیلی توصیه نمی‌شود. در هفته منتهی به زایمان، به‌علت وارد آمدن فشار بیشتر به ناحیه لگن، عضلات و ماهیچه‌های بدن برای تاب آوردن سنگینی وزن شما وادار به انقباض می‌شوند که یکی از بهترین راهکارها برای تسکین آن، استراحت به میزان کافی است. نکته‌ای که یک خانم باردار باید بداند این است که همزمان با آغاز هر انقباض رحمی در طول وضع‌حمل باید تا زمان خروج جنین و پس از آن خروج جفت، زور زده شود و بینابین انقباضات هم استراحت صورت بپذیرد. این امر ممکن است علاوه بر تحمیل رنج فیزیکی، از لحاظ روحی نیز به شما فشار وارد کند که بهتر است بدون احساس خجالت به‌صورت گریه یا فریاد تخلیه شود تا پس از زایمان موجبات تشدید افسردگی در شما را فراهم نسازد. در حین تولد نوزاد همزمان با زور زدن، سر جنین در قسمت خروجی مجرای واژن ظاهر و مجددا به داخل آن بازمی‌گردد. وقتی که دیگر سر نوزاد به‌داخل مجرا بازنگشت اصطلاحا نوزاد کرون کرده است. هنگامی که سر نوزاد به‌قدر کفایت از دهانه‌ خروجی مجرا قابل‌مشاهده بود، معلوم است که مجرا به‌طور کامل باز شده است. به‌دلیل فشار وارده از سوی سر نوزاد به بافت واژن و در نتیجه، کشیدگی و نازک شدن آن، کار اعصاب این ناحیه برای چند ثانیه مختل می‌شود و شما برای چند لحظه احساس سوزش یا درد تیرکشنده‌ و سپس بی‌حسی را خواهید داشت. بلافاصله پس از تجربه این درد از زور زدن دست نگه دارید. در غیر این صورت، احتمال انجام اپیزیوتومی (Episiotomy) یا همان برش جراحی در ناحیه پرینه یعنی منطقه عضلانی بین واژن و مقعد را افزایش می‌دهید. در حین زایمان، صدای قلب جنین و تعداد ضربان آن هر 0.5 ساعت یک بار بازبینی و کنترل می‌شود. در صورت کمتر بودن تعداد این ضربان‌ها از 120 و یا بیشتر بودن آن‌ها از 160 ضربه در دقیقه که ممکن است بر اثر کاهش خون‌رسانی از طریق جفت به جنین رخ دهد، به مادر توصیه می‌شود تا علاوه بر تنفس از طریق ماسک اکسیژن، همانطور درازکش به پهلوی چپ متمایل شود تا این ضربان‌ها بار دیگر به‌حد طبیعی خود بازگردند. پس از تولد نوزادتان و داشتن ملاقات اولیه و به آغوش کشیدن کوتاه‌مدت او، نوبت به انجام آزمایشات می‌رسد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، انجام دو بار تست «آپگار» با فاصله پنج‌دقیقه‌ای از یکدیگر است که در آن مواردی چون تنفس، ضربان‌قلب، واکنش‌ها و حرکات (رفلکس‌ها)، تون عضلانی و رنگ بدن نوزاد مورد بررسی و معاینه قرار می‌گیرند و در انتها از 10 نمره، نمره‌ای به نوزاد تعلق می‌گیرد که بالا بودن آن نشان از وضعیت خوب سلامتی او دارد. ریختن آنتی‌بیوتیک در چشم‌هایش برای از میان بردن و عدم‌انتشار باکتری‌های ورودی احتمالی موجود در مجرای زایمان، تزریق واکسن هپاتیت B و همچنین ویتامین K به‌موجب عدم تشکیل فاکتورهای انعقادی خونی بدن نوزاد در هفته نخست تولد و با هدف کسب اطمینان از عملکرد درست لخته‌سازی از دیگر مواردی هستند که باید پس از تولد برای کودک انجام شوند. امروز با وجود پیشرفت‌های پزشکی و معاینه‌های مرتب این دوران، تولد نوزادان در این هفته بسیار کاهش یافته است. ممکن است در روزهای نخست پس از زایمان دردهایی موسوم به پس‌درد را تجربه کنید که به‌علت انقباض رحم برای خروج لخته‌های باقیمانده خون حاصل می‌شوند. این دردها با شروع شیردهی و ترشح هورمونی که انقباضات رحمی را موجب می‌شود بیشتر می‌گردد و در صورت تشدید، تداوم و توأم شدن با تب و خونریزی می‌تواند خطرناک باشد و باید پس از مواجهه با این علائم پزشک را در جریان قرار داد. همچنین احتمال دچار شدن به یبوست هم وجود دارد که با خوردن آب، مواد فیبردار (میوه‌ها و سبزیجات) و غیره از میان خواهد رفت. فواصل بین زایمانی کمتر از 3 سال، بارداری‌های چهارم و بیشتر، زیر 20 سال و بالای 35 سال جزء بارداری‌های پرعارضه برای سلامت مادر، جنین و نوزاد محسوب می‌شوند و شما به‌عنوان مادر باید تا جای ممکن در مورد آن‌ها آگاهی کسب کنید.

جنین در هفته‌های 40 تا 43 بارداری

هفته 40 بارداری

در هفته چهلم، قد جنین 51.2 سانتی‌متر و وزنش تقریبا برابر با 3.462 گرم (بیشتر از 3 کیلو و 400 گرم) است. موهای ظریف (lanugo) پوشاننده بدن کودک شما تقریبا از بین رفته است، اگرچه برخی از نوزادان ممکن است هنگام تولد دارای تکه‌های کوچکی از آن باشند. حرکات جنین به‌دلیل بزرگ‌تر شدن او و کمبود فضای داخلی رحم آهسته‌تر شده است. جنین اکنون قادر است تا فاصله تقریبا 5/2 تا 3 سانتی‌متری جلوی خود را ببیند، بنابراین وضوح دید چندانی ندارد. رنگ پوست او هم قرمز مایل به بنفش است. تقریبا 6 ماه پس از تولد نوزاد رنگ اصلی پوست او مشخص می‌شود. امکان دارد پس از تولد، به‌خاطر جدا شدن جفت و عبور جنین از مجرای زایمان، روی قسمت‌هایی از بدن او خون مشاهده شود که این امر پایدار نیست و رفع خواهد شد و جای نگرانی ندارد. هنوز استخوان‌های جمجمه به‌طور کامل ادغام نشده‌اند، زیرا برای عبور از کانال زایمان نیاز به انعطاف دارند. دو محل نرم تحت‌عنوان «فونتانل» بر روی سر جنین وجود دارند که زایمان را تسهیل می‌نمایند. فونتانل پشتی یا خلفی 3 تا 4 ماه و فونتانل جلویی یا قدامی 8 تا 15 ماه پس از تولد بسته می‌شوند. اگر نوزاد در هفته‌های آخر بارداری به‌قدر کفایت صدای شما و پدرش را در حالی که با او صحبت می‌کرده‌اید شنیده باشد، پس از تولد قادر به تشخیص آن خواهد بود.

هفته 41 بارداری

در هفته چهل‌و‌یکم، قد جنین 51.7 سانتی‌متر و وزنش تقریبا برابر با 3.597 گرم (بیشتر از 3 کیلو و 500 گرم) است. به‌دلیل هورمون‌های موجود در بدن شما طی این دوران، اندام تناسلی نوزاد ممکن است هنگام تولد متورم به‌نظر برسد، اما به‌زودی به اندازه طبیعی خود می‌رسد.

ورنیکس پوستی جنین در هفته‌های منتهی به زایمان از میان می‌رود و باعث خشکی و ترک‌خوردگی پوست به‌ویژه پوست دست‌ها و پاها در تماس با مایع‌آمنیوتیک  می‌شود و در نتیجه، قرمزی، چروکیدگی، خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست نوزادان به‌دنیا آمده در هفته 41 یا 42 بارداری را در پی خواهد داشت.

هفته 42 بارداری

در هفته چهل‌و‌دوم، قد جنین 51.5 سانتی‌متر و وزنش تقریبا برابر با 3.685 گرم (بیشتر از 3 کیلو و 600 گرم) است. در این زمان، لایه پنیری‌شکل پوشاننده پوست جنین (ورنیکس کازئوزا) می‌ریزد و به‌همین دلیل، پوست کمی حالت خشکی پیدا می‌کند. برخی از سیگنال‌های شیمیایی از سوی هورمون‌های مترشحه سیستم غدد درون‌ریز جنین به جفت مخابره می‌شوند که می‌توانند منجر به آغاز دردهای زایمان شوند. اولین تنفس نوزاد پس از زایمان به‌موجب منبسط شدن کیسه‌های هوایی در ریه‌ها برای اولین‌بار نسبت به تنفس‌های بعدی مشکل‌تر است.

سر جنین پس از عبور از کانال زایمان کمی شکل مخروطی به خود می‌گیرد که طی چند روز آتی پس از تولد برطرف می‌گردد و جای نگرانی ندارد. نوزاد حتی پس از تولد هم دست و پاهایش را جمع می‌کند و به‌دلیل عادت نکردن و عدم‌پی‌بردن به شرایط جدید، یعنی محیط خارج رحم هنوز تمایل به حفظ وضعیت جنینی خود دارد و مدتی طول می‌کشد تا متوجه شود که دیگر می‌تواند دست و پای خود را بکشد و یا به‌قدر کافی باز کند. یکی از دلایلی هم که کودک پس از تولد از پیچیده شدن ملایم و نه سفت و سخت در قنداق احساس ناراحتی نمی‌کند همین تداعی محیط درون رحم توسط قنداق است.

هفته 43 بارداری

به جنینی که آخرین روز هفته چهل‌و‌دوم یعنی روز 294 روز از اولین روز آخرین پریود را سپری کرده و اکنون وارد هفته چهل‌و‌سوم بارداری شده است جنین پُست-ترم یا به‌تأخیرافتاده (Post-Term / Post-Mature / Overdue) گفته می‌شود. در هفته چهل‌و‌سوم، قد جنین 51.3 سانتی‌متر و وزنش تقریبا برابر با 3.717 گرم (بیشتر از 3 کیلو و 700 گرم) است. در این هفته، ناخن‌های جنین به اندازه کافی بلند شده‌اند، بنابراین بعد از تولد باید کوتاه شوند. ورود به این هفته با تقلیل بخش عمده‌ای از چربی بدن به‌ویژه در نواحی اطراف شکم و پایین‌تنه و بزرگ‌تر شدن جثه جنین همراه است.

آزمایش‌های این هفته‌ها

تکرار ملاقات‌های معمول پیش از وضع‌حمل با پزشک؛

 سنجش وزن و فشارخون؛

 ارزیابی میزان تورم بدن؛

 معاینه شکم و دهانه‌رحم و بررسی تغییرات آن؛

 انجام آزمایش ادرار جهت تشخیص عفونت احتمالی، پره‌اکلامپسی و یا دیابت بارداری؛

  ارزیابی عملکرد قلب جنین با گوش دادن به صدای ضربان آن؛

 تعیین سطح مایع‌آمنیوتیک و بررسی وضعیت عمومی جنین و حرکات و انقباضاتش از طریق سونوگرافی و تست بدون‌استرس. در تست بدون‌استرس به ضربان‌قلب که باید در هنگام حرکت جنین بالا برود توجه می‌شود و واکنش جنین به انقباضات مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از رسیدن اکسیژن کافی به او اطمینان حاصل شود؛

توصیه‌ها، موارد احتیاطی و نکاتی که باید از هفته 40 تا 43 بارداری مد نظر قرار گیرند

پیش از زایمان، در صورت داشتن فرزندی دیگر، توضیحات تکمیلی در مورد آنچه که باید بداند از جمله شرایطی که قرار است با آن در طول بستری شدن شما در بیمارستان مواجه شود را ارائه کنید تا در آن زمان با مشکل و نگرانی روبه‌رو نگردد.

 بدانید که در روزهای اول پس از تولد نوزاد چه چیزی را باید انتظار داشته باشید.

 دریابید که چه‌مدت طول می‌کشد تا پس از سزارین بهبودی حاصل شود؟

 بدانید که بدن شما پس از زایمان چه مراحلی را طی می‌کند و نحوه برخورد با هر مرحله چگونه است.

 درباره تغذیه سالم برای مادران شیرده و رژیم غذایی سالم این دوران اطلاعات کافی کسب کنید.

 بلافاصله بعد از زایمان در صدد کاهش وزن و لاغر شدن نباشید، زیرا اگر بدون‌آگاهی و مشورت پزشک دست به چنین اقدامی بزنید، ممکن است با کاهش مقدار شیر در پستان‌هایتان مواجه شوید و قادر به رساندن شیر کافی به فرزند خود و در نتیجه تغذیه مناسب او نباشید. نکته حائز اهمیت آن است که بدن شما در دوران شیردهی به‌صورت روزانه نیازمند 500 کالری بیشتر از حد معمول است.

 به‌خاطر داشته باشید مادرانی که فرزندان‌شان را صرفا با شیر خود تغذیه می‌کنند، پس از 40 روز و مادران استفاده‌کننده از شیر کمکی و یا بدون تصمیم یا قدرت شیردهی پس از 20 روز از تاریخ زایمان باید بهره‌گیری از روش‌های پیشگیری را آغاز کنند.

 بررسی و چک‌آپ 6 هفته‌ای پس از زایمان را فراموش نکنید.

 ناحیه‌ بند‌‌ناف نوزاد پس از تولد حساس است، بنابراین برای اذیت نشدن فرزندتان، چه قبل و چه بعد از تولد به فکر تهیه لباس‌هایی باشید که برایش گشاد باشند و بتواند آزادانه در آن‌ها حرکت کند.

 بیاموزید که چگونه پوشک کودک خود را عوض کنید.

 مهارت‌های شیردهی را فرا‌بگیرید و در مورد اینکه آیا کودک‌تان شیر کافی دریافت می‌کند یا خیر اطلاعات کسب کنید و از تجربه خانم‌‌هایی که تجربه شیردهی داشته‌اند، بهره ببرید.

 نحوه تسکین درد یا بهبود ترک‌خوردگی نوک‌پستان در هنگام شیردهی را بیاموزید و با پزشک خود در این رابطه مشورت کنید.

 در مورد اینکه چگونه می‌توانید به خوابیدن بهتر کودک خود کمک کنید، اطلاعات به‌دست آورید. مطمئن شوید که نوزاد تازه‌متولد‌شده شما راحت می‌خوابد - بیاموزید که چگونه خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS: Sudden Infant Death Syndrome) را کاهش دهید.

 با توجه به اهمیت حفظ آرامش در این دوران بهتر است از گوش دادن به اخبار و گشت‌و‌گذار در شبکه‌های اجتماعی بپرهیزید تا کمتر متحمل استرس شوید و از انتقال آن به فرزند خود نیز ممانعت کنید.