اعراف/54:
ان ربکم الله الذی خلق السموات و الارض فی ستة ایام ثم استوی علی العرش .
همانا پروردگار شما«الله »است،همانکه آسمانها و زمین را در شش روز آفرید سپس بر عرش قرار یافت.
منظور از شش روز چیست؟
در میان بنی اسرائیل و اهل کتاب،بویژه یهود،اینمطلب شهرت داشت که خدا،آفرینش را از یکشنبه آغازید و در جمعه به پایان برد و شنبه را به استراحت پرداخت و از همین رو،ظاهرا به آنروز«سبات » (1) می گویند و ظاهرا«سبت »در اصل،به همین معناست،و لذا این روز( شنبه)را تعطیل می کنند و این مساله در سفر تکوین تورات (2) ،مطرح شده است.
ظاهرا این احتمال خیلی بعید است زیرا«روزها»از نظر علم جغرافیا عبارتند از مدت حرکت زمین به دور خودش( حرکت وضعی)،و در لغت گاه روز را در برابر شب بکار می بریم که در عربی «نهار»می گویند.و یوم:اعم است از روز تنها و شبانروز.
قبل از پیدایش زمین و خورشید و آسمان تصور روز ممکن نمی بود و شنبه و یکشنبه ای در میان نبود.اگر نص قاطعی نیز در اینمورد می داشتیم،در نهایت می توانستیم گفت که: روز در اینمورد یعنی زمانی به اندازه ی بیست و چهار ساعت ولی چنین نصی نیز،نداریم، بویژه با ملاحظه این معنا که روز( یوم)،در قرآن ارجمند به معنای دیگری هم به کار رفته است:
1-یوسف/54:
قال انک الیوم لدینا مکین آمین .
«امروز تو نزد ما امین و مورد اعتماد هستی ».آیا این بدانمعنی است که فقط امروز هستی و فردا دیگر نیستی؟
2-نحل/8:
تستخفونها یوم ظعنکم و یوم اقامتکم...
.
در سفر و حضر،سبکبارانید.
می فرماید که شما چادرها و مسکنهای سبکی(از پوست و امثال آن)در روز سفرتان و در روز اقامت و سکونتتان،درست می کنید.آیا منظور از یوم در این آیه یعنی درست در 24 ساعت از سفر یا حضر؟پیداست که منظور زمان و هنگام سفر یا حضر است به ویژه با توجه به طول مدت سفر در آن روزگاران.پس قرآن ارجمند،زندگی مخاطبان خود در این آیه را به دو بخش:روز سفر و روز حضر،تقسیم کرده است.
3-حج/47:
و ان یوما عند ربک کالف سنة مما تعدون .
همانا روزی نزد خدای تو بر شمار هزار سال است.
4-معارج/4:
تعرج الملائکة و الروح الیه فی یوم کان مقداره خمسین الف سنة .
فراز می آیند فرشتگان و روح به سوی او،در روزی که همچند پنجاه هزار سال است.آیا در آنجا هزار و در اینجا،پنجاه هزار بیست و چهار ساعت مورد نظر بوده است یا منظور،نشان دادن طولانی بودن زمان عروج و عظمت آن است.هر دو احتمال صحیح است،و احتمال اول نیز بیجا نیست و ممکن است دقیقا پنجاه هزار سال طول می کشد نه یک دقیقه کم نه یک دقیقه زیاد.و یا در آیه قبل،دقیقا هزار سال.
5-مشابه چهار آیه ای که ذکر شد،در نهج البلاغه(درباره شیطان)عبارتی آمده است:
نهج البلاغه/خطبه قاصعه:«و قد عبد الله ستة آلاف سنة لا یدری امن سنی الدنیا ام من سنی الاخرة ».و شیطان 6 هزار سال خدا را عبادت کرد،که نمی توان دانست از سالهای دنیایی(ما)یا از سالهای اخروی است.
باری،از بررسی این همه،می توان گفت که:احتمال اینکه منظور از شش روز،شش دوره لقت باشد،بعید نیست.اما آیا این شش دوره،چگونه بوده است و به چه اعتباری تقسیم شده است،چیزی از آیات[و روایات]،بدست نیاورده ایم.
آنچه کم و بیش از آیات می توان دریافت،این معناست که برای خلقت آسمان دو روز و برای زمین دو روز و برای «اقوات (3) زمین »چهار روز تعیین فرموده است:
فصلت/12:
فقضیهن سبع سموات فی یومین .
به پایان برد(آفرینش)آن هفت آسمان را در دو روز.
فصلت/9:
قل ا انکم لتکفرون بالذی خلق الارض فی یومین؟
بگو آیا به خدایی که زمین را دو روزه آفرید کفر می ورزید؟
فصلت/10:
و قدر فیها اقواتها فی اربعة ایام سواء للسائلین .
و به اندازه آورد توشه های آن(زمین)را در چهار روز،به گونه برابر برای پرسندگان.
می توان احتمال داد که منظور از دو روز،در آفرینش آسمان،دو مرحله خلقت،باشد:در یک مرحله به صورت گاز یا دود(دخان)و مرحله ی بعد،به صورت آسمان هفتگانه.
در زمین نیز به همین قرار:یک روز به گونه ی گاز یا مایع و روز دیگر مرحله ای که به صورت جامد درآمده است.(که هنوز هم مرکز زمین به صورت مایع است).
اما اینکه شش روز به چه اعتباری است،بطور دقیق و درست،نمی توان دریافت.آیا آنچه در آسمان و زمین است،جدا جدا،شش روز یا شش مرحله ی آفرینش دارند یا آنکه مثلا دو روز ویژه آسمان هاست و دو روز زمین و دو روز نیز توشه ها و اقوات زمین(یعنی خلقت زمین دو روز،و آمادگی برای رویش گیاه یک مرحله،و آمادگی برای پیدایش موجودات زنده حیوانی نیز یک مرحله که رویهم چهار مرحله خواهد شد).و دو مرحله هم آفرینش آسمانها.هیچ تاییدی از آیات برای این پندارها نیست و صرفا احتمالات است.
آنچه به احتمال قوی می توان گفت اینست که شش روز به معنای شش بیست و چهار ساعت نیست.
پی نوشت ها:
1- سبت:استراح/السبات:النوم او اوله،/و السبت:یوم من الاسبوع بین الجمعة و الاحد.
2- تورات: به معنی اخص به اسفار خمسه عهد عتیق(تکوین،خروج،اخبار،عدد و تثنیه) انبیاء(ابراهیم(ع)،اسحق(ع)،یعقوب(ع)و ایام بنی اسرائیل در صحرای سینا)و نیز توصیه های موسی(ع)در اخلاق و شریعت اطلاق می شود ولی گاهی و بلکه بیشتر مسامحة تمام کتاب مقدس را تورات می گویند.
3- اقوات-جمع قوت:روزی ها و توشه ها