هدایت؛ نیازمند معرفت‌شناسی تجریدی/ معرفت‌شناسی مشرکان تجربی است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آیت‌الله‌العظمی عبدالله جوادی آملی، مرجع تقلید شیعیان سه شنبه، بیست و شش آذرماه، در تفسیر آیات 5 تا 11 سوره یس در مسجد اعظم قم گفت: کلام خدا را قرآن کریم به سه قسم وحی(کلام بلا واسطه)، تلقی (من وراء حجاب) و ارسال رسول (انذار و تبشیر) تقسیم کرد «وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا؛ هیچ بشرى را نرسد که خدا با او سخن گوید جز [از راه] وحى یا از فراسوى حجابى یا فرستاده‏اى بفرستد»؛ بنابراین اگر خدا بخواهد با بشری سخن بگوید با یکی از این سه راه یا هر سه یا دو راه سخن خواهد گفت.

وی افزود: قرآن کلام خداست و در آن هر سه قسمی که ذکر شد وجود دارد. برخی از آن کلام بلا واسطه خداوند با پیامبر(ص) است که وحی نام دارد مانند آیاتی که در معراج و مانند آن بر پیامبر(ص) وحی شده است. برخی نیز به وسیله فرشته وحی بر پیامبر(ص) نازل شده است و زمانی که سخن از انزال و تنزیل باشد سخن از با واسطه بودن بین کلام خدا و پیامبر(ص) است که شامل دو قسم اخیر می‌شود.

تبشیر برای هدایت مشرکان اثر ندارد

این مفسر قرآن کریم اظهار کرد: این قرآن با وجود اینکه هر سه قسم را دارد اما برای کافران انذار و ترساندن است «لِتُنْذِرَ قَوْمًا مَا أُنْذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ؛ تو را به رسالت برانگیخت و قرآن را فرو فرستاد تا مردمى را که پدرانشان به وسیله هیچ پیامبرى بیم داده نشدند و از این رو در غفلت و بى‌خبرى به سر مى بردند، از عذاب الهى بیم دهى» چون آنها هیچ وقت به شوق ثواب و بهشت خدا را عبادت نمی‌کنند پس باید آنها را از جهنم ترساند و چون آنها به آخرت و معاد ایمان ندارد ترساندن آنها از قیامت هم هیچ تاثیری ندارد به همین علت در آیه بعد فرمود: «لَقَدْ حَقَّ الْقَوْلُ عَلَى أَکْثَرِهِمْ فَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ؛ قطعاً آن سخن ( وعده عذاب دوزخ ) درباره بیشترشان تحقق یافته است؛ از این رو این مشرکان ایمان نخواهند آورد».

کسانی که معرفت‌شناسی تجربی دارند کر و کور هستند

وی در تفسیر اینکه چرا ترساندن آنها از جهنم تاثیر ندارد و بیشتر مشرکان ایمان نمی‌آورند گفت: بر اساس آیات قرآن علت این امر این است که آنها «صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لاَ یَرْجِعُونَ؛ کرند لالند کورند بنابراین به راه نمى‏آیند» بنابراین معرفت‌شناسی آنها حسی و تجربی است و تا چیزی نبینند باور نمی‌کنند مانند همان مطلبی که بنی‌اسرائیلی‌ها به حضرت موسی(ع) می‌گفتند «لَن نُّؤْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً؛ تا خدا را آشکارا نبینیم هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد» اگر کسی معرفت‌شناسی‌اش تجربی باشد هم کر است هم کور است و هم سفیه. ابزار مشرکان حسی است و با این ابزار حسی نمی‌توانند بفهمند.

تشریح سرنوشت کسانی که معرفت‌شناسی تجربی دارند در آخرت

این مرجع تقلید شیعیان بیان کرد: خداوند در آیه بعد برای این گونه انسان‌ها تمثیلی را ارائه می‌کند که در آغاز به شکل تمثیل است اما بعد مشخص می‌شود که این عین حقیقت است و در آخرت به همین شکل محشور می‌شود؛«إِنَّا جَعَلْنَا فِی أَعْنَاقِهِمْ أَغْلَالًا فَهِیَ إِلَى الْأَذْقَانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ؛ چرا که بر گردن‌هایشان غُل‌هایى نهاده‌ایم و دست‌هایشان را با آن غل‌ها بر گردن‌هایشان بسته‌ایم، آن غل‌ها تا چانه‌هایشان کشیده شده و تمام گردنشان را پوشانده و سرهایشان رو به بالا قرار گرفته است، بدین سبب پیش روى خود را نمى‌بینند و راه راست را نمى‌یابند» این چنین آدمی که سر به هوا شد و هیچ جایی را به غیر از جلو نمی‌بیند اگر از پیش پایش خبر دهی چون آن را نمی‌بیند قبول نمی‌کند.

کسانی که معرفت‌شناسی تجربی دارند مغلول محشور می‌شوند

این مفسر قرآن بیان کرد: همین معنا در قیامت ظهور می‌کند و این شخص مغلول محشور می‌شود. این شخص در آخرت کور خواهد بود و چون حتی راه جهنم را نمی‌تواند پیدا کند سرگردان است و فرشتگان این فرد را می‌کشند و به جهنم می‌برند.

وی افزود: چون خداوند اینها را رها کرده است اگر چه می‌بینند و می‌شنوند اما برای آنها حجابی قرار داده شده است که هدایت را نمی‌بینند؛«وَجَعَلْنَا مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَیْنَاهُمْ فَهُمْ لَا یُبْصِرُونَ؛ و ما از پیش روى آنان حجابى و از پشت سرشان حجابى قرار داده‌ایم، به گونه‌اى که اطرافشان را پوشانده‌ایم، از این رو نمى‌بینند و هدایت نمى‌شوند» چون خداوند آنها را رها کرده است و بر آنها حجابی پنهان قرار دادیم آنها این همه مرکز فرهنگی و دینی را در دنیا نمی‌بینند و تا چشمشان به مراکز فساد می‌افتد چشمان روشن می‌شود.

انذار پیامبر(ص) در کسانی اثر دارد که معرفت‌شناسی تجربی و تجریدی دارند

این مرجع تقلید بیان کرد: بر اساس آیه 11 سوره یاسین «إِنَّمَا تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّکْرَ وَخَشِیَ الرَّحْمَنَ بِالْغَیْبِ؛ اینان که غل‌ها بر گردن دارند و در حجابند، از هشدارهاى تو بهره‌اى نمى‌برند و چنانند که گویى هشدارشان نداده اى. تو فقط کسى را هشدار مى‌دهى و هشدار تو براى او سودمند است که قرآن را تصدیق کند و به سمت و سوى آن گراید و از خداى رحمان که براى او در حجاب است، بهراسد» انذار پیامبر(ص) در کسانی اثر می‌کند که در راه هستند. آنهایی که راه معرفت‌شان فقط حس و تجربه نیست آنهایی که به معرفت شناسی تجریدی علاوه بر تجربی اعتقاد داشته باشند و به عبارتی هم معرفت‌شناسی تجربی داشته باشند و همه معرفت‌شناسی تجریدی.

بشارت مغفرت و کرامت برای کسانی که به غیب ایمان دارند

آیت‌الله جوادی بیان کرد: خداوند در ادامه این آیه به آنهایی که در راه هستند و به غیب ایمان دارند بشارت می‌دهد و می‌فرماید:« فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَأَجْرٍ کَرِیمٍ؛ و در عین حال به رحمتش امیدوار باشد چنین کسى را به آمرزش گناهان و بهشت که پاداشى ارجمند است نوید ده» خداوند در این آیه علاوه بر اجر از کریم و کرامت سخن به میان آورده است یعنی هم به آنها اجر را بشارت بده و هم کرامت را. کرامت بر اساس آن چیزی که در آیه 26 سوره انبیا بیان شده است «بَلْ عِبَادٌ مُّکْرَمُونَ» صفات فرشتگان است. همچنین در زیارت جامعه کبیره یکی از برجسته‌ترین صفات اهل بیت (ع) مضمون همین آیه 26 سوره انبیا است.