روز سیاه بازارهای سرمایه

در اولین جمعه ماه اوت، به دنبال انتشار نرخ اشتغال در آمریکا، فشار فروش سهام در بازارهای جهانی شدت گرفت. این سراشیبی از بازار آسیا شروع شد؛ به طوری که بازگشایی بازار سهام با افتی بی‌سابقه همراه شد و در ادامه این روند شدت گرفت. معاملات آتی آمریکا و بازارهای سهام اروپا نیز تحت‌تاثیر قرار گرفتند. ارزهای دیجیتال بزرگ، از جمله بیت‌کوین و اتریوم، نیز کاهش‌های قابل‌توجهی را تجربه کردند. پیش از این بازیگران بازارها در سراسر جهان به دلیل ترس از رکود اقتصادی در آمریکا، هیجانات مربوط به هوش مصنوعی، و تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه، نگران بودند. به گفته تونی سیکامور، تحلیلگر استرالیایی در مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ، افزایش نرخ بهره ژاپن در 31 ژوئیه همان «قطره‌ای بود که کاسه صبر را لبریز کرد».

دوشنبه سیاه سهامداران ژاپنی

بازار سهام ژاپن در چند سال گذشته عملکرد برجسته‌ای داشته است، به طوری که شاخص نیکی 225 با افزایش چشمگیر 44درصدی در سال 2023، از شاخص S&P 500 پیشی گرفت. این شاخص در سال 2024 نیز به رشد خود ادامه داد و رکوردهای تازه‌ای را ثبت کرد. این رشد به دلیل رونق هوش مصنوعی و همچنین نسبت ین به دلار بود که خرید سهام ژاپنی را برای سرمایه‌گذاران خارجی ارزان‌تر می‌کرد. در هفته‌ای که گذشت، به دنبال افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی ژاپن و تقویت ین، بازار ژاپن هفته‌ای پرنوسان و نزولی را پشت‌سر گذاشت. در 5 اوت، شاخص نیکی 225 تا 13درصد سقوط کرد و درنهایت با 12.4درصد کاهش بسته شد. این سقوط بازار سهام از اکتبر 1987، زمانی که شاخص بازار ژاپن 14.9درصد کاهش یافت، تاکنون بی‌سابقه بوده است. این روند در سایر بازارهای کشورهای شرق آسیا مشاهده شد.

کره جنوبی: روز گذشته، در جریان معاملات 5 اوت، کره جنوبی پس از ریزش سنگین شاخص کوسپی تصمیم به متوقف کردن معاملات گرفت و بازار سهام این کشور با 8.8درصد کاهش بسته شد. شاخص کوسپی از زمان بحران مالی جهانی در تاریخ 24اکتبر 2008 تاکنون چنین ریزشی را تجربه نکرده بود. سقوط شاخص کوسپی به دلیل کاهش شدید در سهام شرکت‌های بزرگ تولیدکننده نیمه‌هادی‌ها مانند سامسونگ الکترونیکس بود. پیش از این، هجوم سرمایه‌گذاران به سهم‌های مرتبط با هوش مصنوعی و تولیدکنندگان تراشه‌ها موجب رشد این شاخص شده بود.

تایوان: شاخص اصلی بازار سهام تایوان بدترین روز خود در تاریخ را تجربه کرد. از زمان شروع معاملات در سال 1967، روز گذشته شاخص Taiex با 8.4درصد کاهش بدترین روز معاملاتی آن را رقم زد. تایوان مرکز جهانی تولید نیمه‌هادی‌هاست. پیش از این رونق هوش مصنوعی موجب شده بود شاخص Taiex از ابتدای سال 2023 تا ماه گذشته تقریبا 70درصد افزایش یابد.

استرالیا: شاخص ASX 200 استرالیا در 5 اوت بزرگ‌ترین کاهش خود از ماه مه‌2020 را تجربه کرد. این شاخص با کاهش 3.7درصدی همراه شد. از زمان بحران کووید-19، این بدترین کاهش یک‌روزه این بازار است. این کاهش عمدتا به دلیل افت شدید در سهام فناوری اطلاعات بود.

با‌این‌حال، به دلیل اینکه استرالیا یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کالا در جهان است، تاثیر این ریزش بر شرکت‌های معدنی کمتر بود، به طوری که BHP بزرگ‌ترین شرکت ASX از نظر ارزش بازار، تنها 2.1درصد کاهش یافت. سایر شرکت‌های معدنی بزرگ مانند Fortescue و Rio Tinto به ترتیب 1.9 و 0.1درصد کاهش داشتند.

عامل ریزش بازارهای سرمایه

داده‌ها نشان می‌دهد بزرگ‌ترین اقتصاد جهان در ماه ژوئیه قادر بود تنها 114هزار شغل اضافه کند. این در حالی است که که پیش‌بینی‌ها انتظار افزایش 175هزارتایی تعداد شاغلان را داشتند. کاهش شدید نرخ اشتغال در آمریکا موجب افزایش تردیدها نسبت به توانایی فدرال رزرو برای مدیریت بحران‌ها و مشکلات اقتصادی شد. انتشار داده‌های مربوط به اشتغال موجب شد بازدهی اوراق قرضه آمریکا کاهش یابد. علت این اتفاق روی آوردن سرمایه‌گذاران به اوراق خزانه‌داری است، چرا که آنها اکنون پیش‌بینی می‌کنند که فدرال رزرو، به‌رغم اینکه روز چهارشنبه نرخ بهره را بدون تغییر نگه داشت، برای مقابله با رکود اقتصادی ناچار است به‌سرعت نرخ‌های بهره را کاهش دهد.

استیون بلیتز، اقتصاددان ارشد آمریکا، درباره این موضوع عنوان کرد: «فدرال رزرو روز چهارشنبه ریسک بزرگی کرد و حالا مشخص شده است که آنها به‌وضوح اشتباه کرده‌اند.» اکنون بازدهی اوراق قرضه 10ساله آمریکا به 3.82درصد رسیده است که پایین‌ترین میزان از ماه دسامبر به حساب می‌آید و معادل 0.16واحد درصد کاهش یافته است. همچنین گزارش‌های مالی و اقتصادی ناامیدکننده، شرکت‌های بزرگ فناوری را تحت‌تاثیر قرار داد. استوارت کایزر، مدیر استراتژی معاملات سهام آمریکا، عنوان کرد: «این وضعیت نشان‌دهنده تمایل عموم سرمایه‌گذاران به کاهش ریسک است. اگرچه ممکن است در مورد جزئیات اختلاف‌نظر داشته باشیم، اما به طور کلی، حرکات فعلی با داده‌های اقتصادی ناامیدکننده، درآمدها و صورت مالی شرکت‌ها مطابقت دارد.»

ریک ریدر، رئیس سرمایه‌گذاری جهانی در موسسه BlackRock، گفت: «بخش‌هایی از اقتصاد که تحت تاثیر نرخ بهره هستند، مانند کسب‌وکارهای کوچک و قشرهای کم‌درآمد، در حال آسیب دیدن هستند. اوضاع هنوز بحرانی نشده است و نیازی نیست که فدرال رزرو نگران باشد، اما باید بررسی کند که آیا می‌تواند نرخ‌ها را در ماه سپتامبر نیم‌ واحد درصد کاهش دهد.»شاخص Vix، که میزان نوسانات مورد انتظار در بازار سهام آمریکا را اندازه‌گیری می‌کند و به عنوان «شاخص ترس» وال‌استریت شناخته می‌شود، روز دوشنبه 48درصد افزایش یافت که بالاترین میزان در چهار سال گذشته بوده است. نگرانی‌ها درباره آینده اقتصاد ایالات متحده باعث شده است که روند صعودی سهام شرکت‌های کوچک آمریکا به‌سرعت متوقف شود. شاخص راسل 2000، که نماینده سهام شرکت‌های کوچک است، روز جمعه 3.5درصد کاهش یافت و در طول هفته معادل  6.7درصد افت کرد، که بیشترین کاهش هفتگی آن در بیش از یک سال اخیر است.

 پیش از این امید به کاهش نرخ بهره باعث شده بود که سرمایه‌گذاران جذب سهام شرکت‌های کوچک شوند، چرا که این شرکت‌ها معمولا از کاهش نرخ بهره بیشتر منتفع می‌شوند، اما این موضوع تنها زمانی صادق است که اقتصاد ضعیف نشود و به سود شرکت‌ها آسیب نزند. رافائل توین، رئیس استراتژی‌های بازار سرمایه در Tikehau Capital، گفت که رشد اخیر سهام شرکت‌های کوچک وابسته به شرایط ایده‌آل بود. وی افزود: «شرایط ایده‌آل یعنی کاهش تورم بدون اینکه فعالیت اقتصادی کاهش زیادی را تجربه کند». در این شرایط، سرمایه‌گذاران باید به‌دقت وضعیت اقتصادی را دنبال کنند و منتظر واکنش‌های فدرال رزرو باشند. اقدامات آینده فدرال رزرو و توانایی آن در مدیریت نرخ‌های بهره و کاهش فشارهای اقتصادی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در ثبات بازارها و بازگشت اعتماد به اقتصاد جهانی داشته باشد.

جلسه اضطراری فدرال رزرو

پس از وقایع روز دوشنبه، در اقدامی بی‌سابقه، فدرال رزرو اقدام به برگزاری غیرعلنی جلسه اضطراری کرد. هدف این جلسه بازنگری در نرخ‌های بهره بود، چرا که بازارهای جهانی با افت شدید مواجه شده‌اند. وضعیت کنونی نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده است و انتظار می‌رود که فدرال رزرو زودتر از موعد مقرر، نرخ بهره را 0.5 واحد درصد کاهش دهد.

 ران نیونر، مجری CNBC، این لحظه را بحرانی توصیف کرد و گفت: «فدرال رزرو باید بسیار سریع عمل کند تا از فروپاشی جلوگیری کند. این بحران می‌تواند بدل به بحرانی بسیار بزرگ‌تر از بحران مالی سال 2008 شود، به طوری که مشکلات سال 2008 همانند یک شوخی به نظر برسد.»تحلیلگران بازار معتقدند که کاهش نرخ بهره می‌تواند این شرایط را مقداری تسکین دهد. در طول تاریخ کاهش نرخ‌های بهره فدرال رزرو به عنوان ابزاری برای تثبیت بازارها مورد استفاده قرار گرفته است، به‌ویژه در بحران مالی 2008-2007. این جلسه اضطراری نشان‌دهنده جدیت شرایط کنونی بازار و نیاز به اقدام فوری است. با‌این‌حال، پیتر شیف، منتقد بیت‌کوین و اقتصاددان معروف، پیش‌بینی می‌کند که در صورت کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو، کماکان احتمال وقوع رکود اقتصادی بالاست.