حضور مهاجران افغان در ایران مدت‌هاست که هشدار کارشناسان و برخی از سیاسیون را برانگیخته است. این هشدارها در فضای مجازی رنگ دیگری دارد؛ رنگی از جنس انتشار فیلم‌هایی از حضور عجیب مهاجران افغان در مناطق مختلف کشور و به خصوص در تهران و البرز. همه این هشدارها و نگرانی‌ها از ازدیاد حضور این میهمانان همسایه شرقی در کشور، حالا دولتمردان را به سمت سامان‌دهی حضور آنها در کشور و ساخت دیوار مرزی با افغانستان سوق داده است.
در همین راستا مرداد ماه سال جاری، مجلس شورای اسلامی طرحی را تحت عنوان «اصلاح قانون مربوط به ورود و اقامت اتباع خارجه» اعلام وصول کرده که بر ا‌‌‌ساس آن تعداد جمعیت مهاجران در ایران باید سالانه 10 درصد کاهش یابد. در صورت تصویب این طرح وزارت کشور دولت چهاردهم موظف خواهد شد که ظرف یک ماه اتباع غیرمجاز را به کشور متبوع‌‌‌شان بازگرداند. بر ا‌‌‌ساس این طرح ظرف سه ماه، کل جمعیت اتباع مهاجر در هر شهر، روستا، شهرستان و استان نباید از سه درصد کل جمعیت ساکن و شاغل در آنجا بیشتر باشد.
پیش از این لایحه «تشکیل سازمان مهاجران اتباع خارجی» به پیشنهاد وزارت کشور دولت دوازدهم در جلسه 1399.6.16 هیات وزیران به تصویب رسید. اما این لایحه در مجلس یازدهم به سرانجام نرسید. در ادامه دولت سیزدهم لایحه تشکیل سازمان ملی مهاجرت را در قالب ماده 86قانون برنامه هفتم توسعه وارد دستور کار مجلس کرد و نمایندگان مجلس در تاریخ 30مهر سال گذشته، در جریان بررسی گزارش کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه و تصویب ماده 86 لایحه برنامه هفتم توسعه، وزارت کشور را مکلف به تشکیل سازمان ملی مهاجرت کردند. در واقع طرح سامان‌دهی اتباع خارجی و لایحه تشکیل سازمان ملی مهاجرت در مجلس یازدهم با یکدیگر ادغام و تبدیل به طرح تاسیس سازمان ملی اقامت شد. اما در نهایت عمر مجلس یازدهم کفاف نداد و با عدم تشکیل این سازمان، حل مشکل حضور اتباع خارجی غیرمجاز در ایران به دوش دولت چهاردهم افتاد.
حالا دولت پزشکیان در کنار اجرای طرح سامان‌دهی اتباع خارجی در کشور که در مجلس دوازدهم در حال بررسی است، پروژه ساخت دیوار مرزی یا انسداد مرزها را نیز در دستورکار دارد. پروژه‌ای که در جریان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری 1403، یکی از شعارهای کمپین انتخاباتی محمد‌باقر قالیباف به عنوان یکی از نامزدهای انتخابات هم بود. قالیباف در مناظرات انتخاباتی خود گفته بود، اتباع غیرمجاز آسیب‌‌‌های جدی در حوزه اجتماعی می‌‌‌زنند و ما باید مرزهای شرقی با افغانستان و پاکستان را با یک دیوار ببندیم که امنیت برقرار شود. پس از انتخاب مسعود پزشکیان به ریاست‌جمهوری، اسکندر مومنی، وزیر کشور پیشنهادی او به مجلس نیز هنگام دفاع از برنامه‌هایش برای تصدی پست وزارت کشور در صحن علنی مجلس، سامان‌دهی و جلوگیری از ورود غیرقانونی اتباع و انسداد مرزها را از اولویت‌های کاری‌اش بیان کرده بود.
اولویتی که دولت چهاردهم را به صورت جدی وارد پروژه مبارزه با ورود بی‌رویه اتباع بیگانه کرده است. از همین‌رو، روز پنج‌شنبه اسکندر مومنی، وزیرکشور در جریان سفرش به شیراز از تدوین دستورالعمل جامع سامان‌دهی اتباع بیگانه خبر داد و گفت که این دستورالعمل به زودی اجرایی خواهد شد. به گزارش «ایسنا»، وی با بیان اینکه نخستین گام در زمینه سامان‌دهی اتباع بیگانه، اخراج اتباع غیرمجاز و غیرقانونی است، گفت: مردم اطمینان داشته باشند که طرح سامان‌دهی اتباع بیگانه را به شکل کامل و جامع و با یک برنامه مناسب و با درنظر گرفتن ملاحظات منطقه‌‌‌ای اجرا خواهیم کرد.
وزیرکشور در دیدار با آیت‌الله دژکام، نماینده ولی فقیه در استان فارس و امام جمعه شیراز، با تاکید بر اینکه کشور توان پذیرش این همه مسافر و میهمان را ندارد، افزود: حتی یک خانه هم گنجایشی برای پذیرش میهمان دارد و بیش از ظرفیت آن، هم صاحب‌‌‌خانه و هم میهمان را آزرده می‌‌‌کند، بنابراین در اسرع وقت اتباع غیرمجاز را طرد می‌‌‌کنیم، زیرا وجود اتباع غیرمجاز باعث شده علاوه بر ایجاد مشکلات، فرصت‌‌‌های شغلی زیادی هم توسط این افراد گرفته شود. در کنار برنامه‌های دولت برای منع ورود مهاجران افغان به کشور، ستادکل نیروهای مسلح نیز انسداد مرزهای شرقی را در دستور کار خود قرار داده است. براساس این طرح قرار است در بازه زمانی سه ساله دیوار بتنی چهار متری، سیم خاردار، فنس و جاده اصولی در مرزهای مشترک میان ایران و افغانستان ساخته شود و منطقه شمال شرق استان‌های مازندران، گلستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی و سمنان را در بربگیرد.
همزمان با برنامه‌های دولت، مجلس و ستاد کل نیروهای مسلح برای جلوگیری از ورود بی‌رویه و غیرمجاز اتباع بیگانه به خصوص مهاجران افغان به ایران، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران نیز با اشاره به ارسال دو نامه به احمد وحیدی وزیر کشور سابق با موضوع حضور اتباع در تهران و لزوم سامان‌دهی اتباع خارجی از پیگیری شورای شهر تهران برای تحقق سامان‌دهی اتباع در پایتخت خبر داده است.همه این طرح‌ها در شرایطی قرار است اجرایی شود که حضور گسترده مهاجران افغان در برخی مناطق تهران، البرز و خراسان نگرانی‌های امنیتی گسترده‌ای ایجاد کرده است. منتقدان معتقدند جمعیت اتباع غیرمجاز در سه سال گذشته دست‌‌‌کم سه برابر شده است. آنها بر این نظرند که تعداد اتباع بیگانه‌‌‌ای که به شکل غیرقانونی وارد کشور شده‌‌‌اند، بسیار بیشتر از اتباع مجاز است، بنابراین در مرحله اول باید تمام این افراد شناسایی سپس درباره خروج آنها برنامه‌ریزی شود.
به هم خوردن توازن و نظم بازار کار، کمبود فضای آموزشی به دلیل حضور اتباع خارجی، به هم خوردن ترکیب جمعیتی کشور به سبب افزایش زاد و ولد اتباع بیگانه در برخی استان‌ها ازجمله استان البرز و همچنین خطر ایجاد بحران امنیتی برای کشور به سبب وابستگی بسیاری از این مهاجران به طالبان؛ برخی از مواردی هستند که ازسوی منتقدان به عنوان خطرات ادامه حضور این مهاجران در ایران مطرح می‌شود. هرچند در این بین موجی از افغان‌هراسی نیز در فضای مجازی با انتشار کلیپ‌هایی از حضور گسترده افغان‌ها در برخی مناطق ازجمله دریاچه چیتگر تهران شکل گرفته که می‌تواند موجب ایجاد بحران‌های امنیتی دیگر در کشور شود.